Motte Montferland

Maquette van de Motte Montferland zoals deze er waarschijnlijk rond het jaar 1000 uitzag.

De motte Montferland is een door mensenhanden opgehoogde natuurlijke heuvel, waarop duizend jaar geleden een zogenaamde motteburcht heeft gestaan. De motte bevindt zich in het Bergherbos nabij Zeddam en is een rijks (archeologisch) monument.

Motteburchten waren voorlopers van middeleeuwse kastelen, meestal bestaande uit enkel een aarden heuvel met daarop een pallisade (houten muur) en een woonvertrek. Van het handjevol overgebleven mottes in Nederland is de motte Montferland verreweg de grootste. De kruin ervan steekt nog altijd 17 meter boven het omliggende landschap uit.

Kaart

<googlemap version="0.9" lat="51.895907" lon="6.241693" zoom="15"> 51.895775, 6.24238 </googlemap>

Montferland

1845 AG v Dalen

Rond het jaar duizend woonde op de motte (toen nog Uplade genoemd) waarschijnlijk het nichtje van keizer Otto II, gravin Adela of Aleida van Hamaland. Adela en haar man Balderik hadden een slechte naam. Zo zou ze haar zus Luitgardis of Ludgard hebben vergiftigd om de bezittingen van haar vader graaf Wichman van Hamaland, onder andere op de naburige Eltenberg in bezit te krijgen. In 1016 werd de burcht door Adela's vijanden belegerd en met de grond gelijk gemaakt. Na 1016 werd de motte opnieuw bewoond. Archeologen vonden de resten van een toren met muren van 5,5 meter dik; de dikste muren van middeleeuws Nederland. Voor de bouw ervan gebruikte men natuursteen van Romeinse ruines uit de omgeving. Het is echter niet duidelijk of de toren ooit is afgebouwd. De burcht kreeg de naam 'Montferrand', mogelijk vernoemd naar de gelijknamige plaats in midden-Frankrijk of het kruisvaderskasteel Montferrand in Syrie. Deze naam verbasterde al snel tot 'Montferland'.

Jachthuis

Jachthuis op motte Montferland.

In 1427 kwam de burcht in handen van de Heren van Bergh, die er exotische dieren hielden. In 1699 bouwden de heren op de motte een jachthuis. Opdrachtgever was Oswaldus III, de laatste graaf van Bergh. Twee stenen met tijdverzen herinneren nog aan die tijd. Op een derde steen staan de wapens van Oswald en zijn echtgenote Catharina, gravin van Oost-Friesland. Aan de jachtkamer is een huis gebouwd voor de beheerder van Montferland. De uitspanning die deze beheerde is in drie eeuwen uitgegroeid tot het huidge Hotel Montferland. Al die tijd bleef het in bezit van de Heren van Bergh, die woonden op kasteel Huis Bergh. Inmiddels wordt de motte en het omringende Bergherbos beheerd door Stichting Huis Bergh.

Aan het begin van de 20e eeuw ontdekte men hier de resten van een wal of volksburcht. Deze restanten stammen uit de 9e of 10e eeuw (zie hierboven). Mogelijk betreft het hier de burcht 'Uplade'. Uplade heeft in de geschiedenis van Gelre een belangrijke rol gespeeld.

Bijgebouwen

Aan de voet van de motte bevindt zich een boerenschuur, waarin inmiddels een fietsenzaak gevestigd is. De mountainbikeroute loopt langs de voet van de motte.

Heemkundekring Bergh

Motte Montferland staat momenteel in de belangstelling. De Foto- en Filmgroep van de Heemkundekring Bergh maakt er een documentaire over.

De motte verzakt

Bron: Gelderlander 5 november 2009

De motte, de aarden heu­vel in de bossen bij Zeddam, ver­zakt. Wegspoelend regenwater en verkeer over de weg naar boven tasten het archeologische rijksmo­nument aan. Om te voorkomen dat de motte verder inzakt, moeten maatregelen getroffen worden die de waterhuis­houding op de heuvel beter rege­len, aldus archeoloog Marc Kocken van de regio Achterhoek. Hij is één van de mensen die samen met de gemeente Montferland en eige­naar Stichting Huis Bergh een plan hebben bedacht om de motte te redden.
De heuvel is bij veel mensen be­kend door Hotel Landgoed Mont­ferland dat boven op de heuvel staat langs de weg van Zeddam naar Beek.
Op de motte, die rond het jaar 1000 met mensenhanden is ge­maakt, stond een houten toren die werd gebruikt als verdedigings­werk in de Middeleeuwen. Ook hebben er stenen gebouwen ge­staan, aldus Kocken. Hiervan zit­ten resten in de bodem.

Verdedigingswerk bij Zeddam zakt door regenwater
Geen geld voor heuvel

De motte, de aarden heuvel van Hotel Landgoed Montferland, verzakt op sommige plekken. Re­genwater spoelt zand en een deel van het weggetje weg. Voor herstel van de motte is vier ton euro nodig. Dat geld is er op dit moment niet.

Vier ton kost het plan waarmee de motte volledig opge­knapt zou zijn, meent Free Ho­ving, directeur van Stichting Huis Bergh, eigenaar van de motteheu­vel. „Daar is echter op dit moment geen geld voor.”
Stichting Huis Bergh werkt daar­om op dit moment aan een plan om de motte te redden, dat wel te betalen is.
„ Eenvoudig opknappen is waar we nu naar streven,” aldus Hoving. Daarnaast probeert hij bij de pro­vincie en derden subsidie te vin­den voor behoud van het rijksmo­nument.

Eind jaren negentig werd al een be­gin gemaakt met de renovatie van de motte. De beuken, die op de heuvel groeiden, bleken spontaan om te vallen. Naast het gevaar voor de veiligheid van wandelaars, ontwrichtten de wortels van om­vallende bomen archeologisch ma­teriaal, dat juist geconserveerd moet worden. „Vanaf toen is het plan opgevat om de motte in oude luister te herstellen”, aldus Ho­ving.
Het probleem is dat door de par­keerplaats bij het hotel boven op de heuvel het water zodanig naar beneden spoelt, dat stukken grond wegspoelen. Ook het verkeer dat het hotel bevoorraadt, doet de weg en de heuvel geen goed, aldus archeoloog Marc Kocken van de re­gio Achterhoek.

Het alomvattende plan, dat met een begroting van vier ton te duur is, zou vooral de waterhuishou­ding beter moeten regelen. Het probleem van de afvoer van het water zou opgelost kunnen wor­den door het water op te vangen in zogenaamde ingegraven krat­ten. Zo wordt het wegspoelen van grond voorkomen.
Naast opknappen en behouden voor de toekomst, zou Hoving ook graag zien dat de motte meer de aandacht zou krijgen van toeris­ten. Middels borden op de plek die uitleggen waar toeristen zijn en waar ze naar kijken.
In deze tijd zou de zeventien me­ter hoge motteheuvel met een aan­tal vrachtwagens zand zo gemaakt zijn. Maar in het jaar 990 duurde het waarschijnlijk tienduizend manda­gen voordat het verdedigingswerk was aangelegd. Bedekt met bra­men was de heuvel bedoeld om vijanden te zien aan komen en te­gen te houden.
Motteheuvels komen in de Achter­hoek meer voor. Maar de heuvel bij Zeddam wordt de grootste van Nederland genoemd vanwege de omvang. De motte meet zestig bij negentig meter.
Maar om deze kant van de motte dus meer onder de aandacht te brengen, hangt af van het finan­ciële plaatje.

Bronnen

• Plakkette in vestibule van Hotel Montferland.
• Plakkette van de ANWB en het Prins Bernhard Fonds op buitenzijde van het Jachthuis.

Externe Links

• Hotel Restaurant Landgoed Montferland (www.landgoed-montferland.nl)