Bronkhorst, Hendrik

De inschrijving van Bronkhorsts doop op 29 december 1767 in het r.-k. doopboek van Zeddam.
Hij was de laatste dopeling van 1767.
Klik op de afbeelding voor een vergroting.

Hendrik Bronkhorst heeft een lange loopbaan als militair gehad. Hij heeft gediend bij de cavalerie van de Republiek der Verenigde Nederlanden en al zijn opvolgers tot en met die van het Koninkrijk der Nederlanden toe. Hij werd geboren in Stokkum als zoon van Gerrit Bronkhorst en Anna Catharina ter Haert. Op 29 december 1767 werd hij rooms-katholiek gedoopt in Zeddam.

Bronkhorsts loopbaan kan voor een groot deel worden gereconstrueerd aan de hand van zijn inschrijving in het stamboek van het 6e Regiment Huzaren. Op 1 januari 1814 werd hij bij dit regiment ingelijfd.

De Republiek der Verenigde Nederlanden

Omstreeks 1790 nam Bronkhorst dienst bij het cavalerieregiment Hessen-Philippsthal van de Republiek der Verenigde Nederlanden. Naar het gebruik van die tijd werd dit regiment aangeduid met de naam van zijn commandant Willem Lodewijk van Hessen-Philippsthal-Barchfeld (1692–1761). Toen Bronkhorst in dienst trad, zo'n dertig jaar na de dood van de naamgever, had het regiment een aantal reorganisaties en naamsveranderingen ondergaan, maar blijkbaar was Hessen-Philippsthal nog zo bekend dat die naam bij Bronkhorsts inschrijving werd vermeld.

De Bataafse Republiek

De inschrijving van Bronkhorsts huwelijk op 16 mei 1806 in het r.-k. trouwboek van Leeuwarden.

In de Bataafse Republiek, die in 1795 werd opgericht, diende hij bij het 1e Regiment Cavalerie. Door reorganisaties werd dit uiteindelijk het 2e Regiment Dragonders. Dragonders verplaatsten zich te paard, maar vochten te voet en werden daarom tot de infanterie gerekend. Bronkhorst was toen in feite geen cavalerist, maar behoorde wel nog steeds tot de bereden troepen.

In de laatste weken van zijn tijd bij het 2e Regiment Dragonders is Bronkhorst getrouwd met Petronella Zwaaneveld (Swaneveld), in 1770 geboren in Rijswijk, Zuid-Holland, als dochter van Sebastiaan Swaneveld en Maria van Derven. Het huwelijk werd op 16 mei 1806 gesloten in een katholieke kerk in Leeuwarden, maar omdat in die tijd alleen protestantse huwelijken rechtsgeldig waren, trouwden zij op 1 juni nog een keer in een Nederduits Gereformeerde kerk.

Hun kinderen waren:

• Johanna Willemina Cornelia, gedoopt in Leeuwarden op 28 juni 1806
• Adriana Henrica, gedoopt in Den Haag op 22 december 1808

Het Koninkrijk Holland

Kort na zijn huwelijk werd op 5 juni 1806 het Koninkrijk Holland opgericht. Hier was hij korporaal bij het 2e Regiment Kurassiers. Dit waren weer echte cavaleristen: zwaar bewapende ruiters met borstharnas – een kuras.

Het ziet ernaar uit dat Bronkhorst bij de overgang naar het 2e Regiment Kurassiers is gedegradeerd. Volgens het katholieke trouwboek was hij bij zijn huwelijk opperwachtmeester, maar volgens zijn stamboek was hij bij de kurassiers korporaal. Hoe dan ook, op 18 december 1813 volgde opnieuw een bevordering tot opperwachtmeester.

Kurassier in de Grande Armée

Een kurassier van Napoleons Grande Armée

Na de annexatie van het Koninkrijk Holland door Frankrijk in 1810, ging het 2e Regiment Kurassiers op in de Grande Armée van Napoleon Bonaparte en werd het 14e Regiment Kurassiers. Bronkhorst werd onder nummer 10 ingeschreven in het stamboek van dit regiment. Verdere bijzonderheden over zijn tijd als Franse curassier zijn niet beschikbaar, omdat het stamboek nog niet online beschikbaar is.

Het 14e Regiment Kurassiers heeft in 1812 deelgenomen aan Napoleons Veldtocht naar Rusland. Bronkhorst is daar als getrouwde man en vader van twee dochters bij geweest.

Van 16 tot 19 oktober 1813 nam 14e Regiment Kurassiers ook nog deel aan de Slag bij Leipzig. Uit het navolgende blijkt dat hij deze beproevingen heeft overleefd.

Bij het 14e Regiment Kurassiers dienden ook:

• Hermanus Brugmans
• Theodorus Derksen
• Damianus Kremer
• Antoon Peeters

Bij het 7e Regiment Kurassiers diende:

• Wilhelmus Berndsen

In Nederlandse dienst

Op 1 januari 1814 nam het 6e Regiment Huzaren Bronkhorst over van "het depot". In dat depot was hij op 18 december 1813 bevorderd tot opperwachtmeester. Daarbij staat genoteerd dat hij 23 dienstjaren had, maar het is onduidelijk of de drie jaar in Franse dienst daarbij wel of niet meetelden. Afhankelijk van wat bedoeld wordt, is hij in 1787 of in 1790 in dienst gekomen.

Zijn signalement was:

• Lengte: 5 voet, 6 duim, 3 streek °)
• Gezicht: smal
• Voorhoofd: smal
• Ogen: blauw
• Neus: klein
• Mond: ordinair
• Kin: rond
• Haar: donkerbruin
• Wenkbrauwen: donkerbruin
• Bijzondere kenmerken: geen

°) De gebruikte voet was de Rijnlandse voet van 31,4 cm.
Dit blijkt uit het stamboek van Hermanus Brugmans, waarin diens lengte
zowel in voet, duim en streek als in el, palm, duim en streep vermeld staat.
Bronkhorsts lengte was dus ongeveer 1,73 m.

Op 1 april 1814 werd hij bevorderd tot 2e luitenant. Over de rest van zijn militaire loopbaan zijn geen gegevens voorhanden. Stel dat hij op z'n vijftigste de dienst heeft verlaten, dan is dat in 1817 geweest.

Vaststaat dat hij op 1 maart 1832 – hij was toen 64 – niet meer in dienst was. Zijn oudste dochter trouwde die dag in Deventer met Garrit Hubartus Reuvekamp. In haar huwelijksakte staat als beroep van haar vader vermeld gepensioneerd officier. Blijkbaar kon hij van zijn pensioen niet rondkomen, want in de huwelijksakte van zijn jongste dochter staat hij vermeld als magazijnmeester. Zij trouwde op 14 mei 1841 in Zaltbommel met Dirk van Balkum.

Bronkhorst overleed op 30 september 1853 in Zaltbommel, 85 jaar oud. Een van de aangevers van zijn overlijden was zijn schoonzoon Dirk van Balkum. Zijn vrouw overleed op 7 november 1855 op 82-jarige leeftijd, eveneens in Zaltbommel.

Bronnen

• Archieven.nl
• Databank Nederlandse militairen in het leger van Napoleon, toegankelijk via Archieven.nl en het Nederlands Instituut voor Militaire Historie
• Nationaal Archief, Den Haag, Stamboeken Onderofficieren en Minderen na 1813, nummer toegang 2.13.09, inventarisnummer 488. Te raadplegen via Militaire Stamboeken
• Zoek akten