Patersklooster

Het ontstaan van het klooster

Het Patersklooster in 's-Heerenberg werd gebouwd als gevolg van de Kulturkampf die in de jaren zeventig van de negentiende eeuw in Duitsland werd gevoerd. De overheid van het Duitse Rijk, dat in 1871 ontstond, werd sterk gedomineerd door protestanten. Rijkskanselier Otto von Bismarck wantrouwde de katholieken, omdat die door samenwerking met katholieken buiten het Duitse Rijk de Duitse eenheid zouden ondermijnen. Als gevolg hiervan werden verschillende antikatholieke wetten aangenomen, zoals in 1872 het Jesuitengesetz. Hiermee werden de kloosters van jezuïeten en verwante kloosterorden opgeheven, waarop de bewoners noodgedwongen hun land verlieten.

Jezuïeten uit Bonn en Essen vestigden zich toen in Nederlands Limburg; op een kasteel bij Baexem en op een kasteel bij Afferden. Toen laatstgenoemd kasteel afbrandde en het kasteel bij Baexem te klein bleek om alle jezuïeten te huisvesten, werd gezocht naar een locatie om een nieuw klooster te bouwen. Het oog viel op 's-Heerenberg, waar rentmeester Laurens Meijer van Huis Bergh behulpzaam was bij de aankoop van de benodigde grond.

De bouw van het Patersklooster

Het klooster is een ontwerp van de Akense architect Max Keuchen (1843-1919). Hij liet zich inspireren door het Exerzitienhaus van de jezuïeten in Tisis, een stadsdeel van Feldkirch in Oostenrijk, vlak aan de grens met Liechtenstein. Het gebouw heeft een H-vormig grondplan en is opgetrokken in roodbruine baksteen.

De belangrijkste data uit de bouwperiode zijn:

• 1 juli 1908: begin van het graafwerk. De eigenlijke bouw begon in oktober van dat jaar.
• 11 mei 1909: symbolische eerstesteenlegging, groots gevierd in aanwezigheid hoge jezuïeten en geestelijken en notabelen uit 's-Heerenberg en Emmerik.
• 18 oktober 1910: plechtige inwijding van het klooster en ontvangst van de jezuïeten in aanwezigheid van de aartsbisschop van Utrecht en de bisschop van Fulda.

Het Exerzitienhaus in Tisis, Oostenrijk, diende als voorbeeld voor het Patersklooster

Kastelein Willem Evers van Grenscafé De Peer schenkt een borrel in voor metselaars aan de kloostermuur.

De namen van het Patersklooster

Sint-Bonefatiushuis

Het beeld van Sint Bonifatius boven de hoofdingang van het Patersklooster

Tot 1958 droeg het Patersklooster de naam Sint-Bonefatiushuis of Sint-Bonefatius College, naar de heilige waaraan de jezuïeten, de stichters van het klooster, het gebouw hadden opgedragen. Dit verklaart de aanwezigheid van de bisschop van Fulda bij de inwijding van het klooster in 1910. De relikwieën van Sint Bonefatius (in 754 bij Dokkum vermoord) worden bewaard in het klooster Fulda, dat Bonefatius tien jaar voor zijn dood in Hessen had gesticht. Bij de inwijding heeft de bisschop van Fulda enkele relikwieën van Bonefatius overgedragen aan het Patersklooster.

Of de relikwieën nog in het Paterklooster zijn, of zijn teruggebracht naar Fulda, is niet bekend. Wel prijkt een beeld van Sint Bonefatius nog altijd hoog boven de hoofdingang.

Huize Don Rua

Toen in 1958 de Salesianen van Don Bosco het Patersklooster betrokken, veranderden zij de naam in Huize Don Rua. Michele Rua (1837-1910) was de rechterhand en eerste opvolger van Giovanni Bosco (1815-1888), de oprichter van de kloosterorde.

Gouden Handen

Na het vertrek van de Salesianen in 1971 opende in 1975 het grootste creativiteitscentrum voor amateurs ter wereld zijn deuren in het Patersklooster. Boven de hoofdingang kwam in grote letters Gouden Handen te staan.

Bewoners en gebruikers

De jezuïeten hebben het Patersklooster tot 1937 bewoond. Daarna is het gebouw in bezit geweest van twee andere kloosterorden en heeft daartussendoor en daarna ook andere bestemmingen gehad. Sinds 1999 is het gebouw een rijksmonument, opgenomen in het monumentenregister onder nummer 514889.

• Jezuïeten: 1910-1937
  • Kruisweg bij het Sint Bonifatiusklooster
• Witte Paters: 1937-1958
  • Marine-Sanitätsschule van de Kriegsmarine
  • Noodziekenhuis
  • 2nd Canadian Casualty Clearing Station
• Salesianen van Don Bosco: 1958-1971
• Gouden Handen: 1975-1999
• Het huis staat leeg
• …
• Gemeente Montferland, locatie Gouden Handen: 2014-…

Beeldmateriaal

Het klooster door de jaren heen

Onderstaande foto's tonen het klooster in opeenvolgende perioden van zijn bestaan. Klik op de afbeeldingen voor een vergroting.

• 

  Het Bonefatiushuis

• 

  Het jezuïetenklooster

• 

  Huize Don Rua

• 

  Gouden Handen

Bouwtekening kelderverdieping

De bouwtekening van de kelderverdieping door architect Keuchen.
Het H-vormige grondplan is duidelijk te herkennen.

Restanten van de kloostermuur

De fraaie kloostermuur is grotendeels verdwenen. Deze foto's laten zien wat er nog over is; een stukje naast de oude marechausseekazerne en een langer stuk verderop. Ook bij de oude grensovergang is nog een gedeelte te zien.

• 
• 
• 
• 

Trivia

• Toen er nog paters in het klooster waren, logeerde Sint Nicolaas er in december. De kinderen wisten het zeker, want voor het middenraam boven de hoofdingang stond dan de sinterklaasstaf.
• Het prachtige smeedijzeren hek voor het klooster is gesloopt om de bussen van de GTW (later GSM) de ruimte te geven om voor het klooster te keren.

Kaart

<googlemap lat="51.872093" lon="6.247852" zoom="17">51.872258, 6.248356</googlemap>

Bron

• Old Ni-js no. 60