Kasteel Doornenburg

Kasteel Doornenburg is een burcht bij het dorp Doornenburg in de Betuwse gemeente Lingewaard. Het is ontstaan in 13e eeuw en geleidelijk steeds verder uitgebreid. Vanaf 1847 werd het niet meer bewoond en verviel tot een ruïne.

De ruïne in 1945

Het poortgebouw van het gerestaureerde kasteel

Het was deze ruïne die Jan van Heek opviel toen hij na zijn aankoop van Huis Bergh in 1912 verkenningstochten maakte door de wijde omgeving van 's-Heerenberg. Hij wilde het kasteel graag in zijn oude glorie hersteld zien. Bij zijn overleg met Victor de Stuers, een van de grondleggers van de monumentenzorg in Nederland, over de restauratie van Huis Bergh heeft hij ook kasteel Doornenburg ter sprake gebracht, maar dit heeft geen concrete resultaten opgeleverd.

Voorlopig was het probleem dat de eigenaar, Alexander baron van der Heyden van Doornenburg, zijn kasteel niet wilde verkopen. Pas in 1936 was hij hiertoe bereid op voorwaarde dat het kasteel zou worden overgedragen aan een stichting die de burcht ging restaureren. Van Heek heeft toen een restauratieplan opgesteld, op basis waarvan het Rijk en de provincie Gelderland toezegden financieel bij te dragen aan de restauratie. Hierop heeft Van Heek het kasteel gekocht en vervolgens overgedragen aan de Stichting tot Behoud van den Doornenburg. Die was op 6 september 1936 opgericht met Van Heek als voorzitter.

De herstelwerkzaamheden begonnen op 1 april 1937. Het kasteel was er zo slecht aan toe dat menig deskundige moeite had in een goede afloop te geloven, maar op 27 september 1941 kon de voltooiing van de restauratie op bescheiden wijze gevierd worden.

Helaas is al dit werk voor niets geweest, want het kasteel werd aan eind van de Tweede Wereldoorlog verwoest. Sommige bronnen zeggen dat de Duitsers het hebben opgeblazen, andere dat er Britse bommen op zijn gevallen. Beide varianten lijken te kloppen. In januari 1945 was het kasteel doelwit van een Britse luchtaanval, waarna het deels nog intacte poortgebouw door de Duitsers is opgeblazen. Op 13 maart 1945 vielen er opnieuw Britse bommen, maar toen hadden de Duitsers zich al teruggetrokken.

Ondanks deze grote tegenslag kon in 1947 opnieuw met herstelwerkzaamheden worden begonnen. Helaas heeft Van Heek de voltooiing hiervan niet meer mogen meemaken: hij overleed in 1957. Er kon weliswaar gebruik worden gemaakt van de eerder opgedane ervaringen, en veel vaklieden van de eerste restauratie deden ook nu weer mee, maar het werk nam toch veel tijd in beslag. Pas in het midden van de jaren zestig kon Van Heeks zoon Jan Herman het gerestaureerde kasteel in ogenschouw nemen.

Al kort daarna kon het kasteel schitteren. In 1968 werden op kasteel Doornenburg vele scènes opgenomen van de televisieserie Floris, met Rutger Hauer in de hoofdrol. Deze serie werd in 1969 voor het eerst uitgezonden en is sindsdien meermaals herhaald. Ook kasteel Hernen speelt een belangrijke rol in deze serie.

Kasteel Doornenburg en Huis Bergh worden verbonden door het Van Heekpad, een wandelroute van het heuvelachtige Montferland naar het vlakke rivierengebied.

Het Kasteelsepad en de Van Heekstraat verwijzen naar het kasteel.

Bronnen

• Kunst, katoen en kastelen : J.H. van Heek (1873-1957), W.H. Nijhof, Amsterdam, 2008, blz. 302–303
• Kasteel Doornenburg: geschiedenis
• Kastelenlexicon Nederland