Onafhankelijkheidsfeest 1913

Inleiding

In het najaar van 1913 vierde Nederland het eeuwfeest van zijn onafhankelijkheid. Herdacht werd dat in november 1813 de Franse bezetters werden verdreven door geallieerde troepen. Dit jubileum werd in verschillende plaatsen in de gemeente Bergh gevierd. Her en der stonden erebogen en de straten waren versierd met slingers, bloemen en lampions.

Onderstaande informatie over de festiviteiten is grotendeels afkomstig uit De Graafschapbode. Ze doen enigszins denken aan de vieringen van de Bevrijding na de Duitse bezetting. Een belangrijk verschil is dat in 1913 zelfs de Eerste Wereldoorlog nog in de toekomst lag. Nederland kende dat jaar, afgezien van de korte strijd tijdens de Belgische Revolutie, al een eeuwlang vrede.

Het eeuwfeest vierde niet honderd jaar koninkrijk, want de vorming van het Koninkrijk der Nederlanden zoals we dat vandaag kennen, liet nog enige tijd op zich wachten. Op 21 november 1813 werd het Soevereine Vorstendom der Verenigde Nederlanden uitgeroepen, met Willem Frederik van Oranje-Nassau als soeverein vorst (niet als koning). Het grondgebied omvatte aanvankelijk alleen het huidige Nederland zonder Limburg. Op 30 mei 1814 werd een groot deel van het huidige België toegevoegd. Pas op 13 februari 1815 ontstond het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden met Willem Frederik van Oranje-Nassau als koning Willem I. Hij was tevens groothertog van Luxemburg, dat aldus in een personele unie met Nederland was verbonden. Toen België zich in 1830 afscheidde, verdween het woord "verenigd" uit de officiële naam van ons land.

In 1915 vierde Nederland het 100-jarig bestaan van het Koninkrijk der Nederlanden, maar of en hoe dit in Bergh is gevierd, kon nog niet worden achterhaald.

's-Heerenberg

De Berghse gemeenteraad sprak op zijn vergadering van 12 augustus 1913 over de Viering te 's-Heerenberg van het feest ter herdenking van de 100-jarige onafhankelijkheid van Nederland. Dit feest werd gehouden op zondag 24 augustus (en mogelijk ook de dag daarvoor of daarna). Het was druk in de stad, want de vermakelijkheden trokken veel mensen uit de omgeving; ook uit Emmerik.

Een bezoeker die met de tram uit Doetinchem was gekomen, deed in De Graafschapbode van 26 augustus verslag. Behalve de versieringen had hij voor de ramen van enkele huizen platen gezien met voorstellingen van de aankomst van prins Willem op het strand van Schevingen op 30 november 1813, en van Napoleon in ballingschap op Sint Helena. De optocht begon te laat, maar was de moeite waard. Er reden meerdere praalwagens mee. De wagen van de schutterij was een groot kanon met een paar soldaten erop, en stelde de Fransche artillerie voor. Op de wagen van gymnastiekvereniging Tabor stond de Nederlandsche Maagd. Over de laatste praalwagen in de stoet schreef de Doetinchemse bezoeker:

Hier achter kwam dan eindelijk de schrik van het Nederlandsche volk van ongeveer een goede honderd jaren geleden: Napoleon, bewaakt door 2 dappere soldaten.

Ondanks de algemeene feestvreugde,die overal heerschte, bleef Napoleon toch goed in zijn rol en voortdurend even strak kijken. Deze wagen, "Frankrijks' val" voorstellende, ging uit van de 's-Heerenbergsche Rijwielvereeniging.

Dankzij een tweetal foto's weten we hoe de praalwagen met Napoleon eruitzag. De ene komt uit het familiealbum van de 's-Heerenbergse familie Te Boekhorst, de andere is gemaakt door Johannes Lukas Reuijl. Behalve de twee dappere soldaten op de wagen die de Doetinchemse bezoeker noemde, werd Napoleon ook nog bewaakt door twee Russische Kozakken te paard en drie andere soldaten te voet. Twee gehelmde soldaten bereden zo te zien de trekpaarden van de praalwagen.

Napoleon bleef voortdurend even strak kijken

In "het gangetje" (het Emmeriks Gengske of het Villersgengske of wellicht een gengske dat niet meer bestaat) was een groot zeilschip van zilverpapier opgesteld. Het beeldde de Zilvervloot uit. Het dek van het schip stelde tegelijkertijd de oceaan voor, met daarop een groot aantal kleinere scheepjes, eveneens van zilverpapier.

Even dreigde het feest in een ramp te eindigen, toen de versiering van het gemeentehuis op twee plaatsen tegelijk in brand vloog. Gelukkig kon het vuur snel worden geblust.

Toen de regelingscommissie van de Onafhankelijkheidsfeesten op 19 december 1913 zijn laatste vergadering hield, bleek bij het opmaken van de kas dat het batig saldo 2 cent bedroeg.

Zeddam

De ereboog op de hoek van de Benedendorpsstraat en de
Oude Doetinchemseweg

Zeddam vierde het Onafhankelijkheidsfeest op zondag 21 en maandag 22 september.

Op zondag hielden zowel de katholieken als de protestanten herdenkingskerkdiensten. Daarna begon het programma om half 3 's middags met "kanongebulder en klokgelui". Toen het lawaai verstomd was, trokken de schoolkinderen met het Erecomité en muziek naar de Padevoort, waar de allegorische optocht werd opgesteld. Die middag was er ook nog een gratis bioscoopvoorstelling, gevolgd door een concert op het feestterrein. Hier werden voor de kinderen twee reuzenballonnen opgelaten. Na een fakkeloptocht hield dokter A.F. Nuijens om 8 uur een feestrede, waarna een "specialtiteitengezelschap" een uitvoering verzorgde. In de pauze werden er prijzen uitgereikt voor praalwagens, versierde sportkarren en versierde fietsen.

Op maandag was er al om half zes reveille, waarna er van half 7 tot half 8 op de toren (van de Sint Oswalduskerk?) koraalmuziek klonk. Na een godsdienstoefening in de Sint Oswalduskerk trokken de kinderen met muziek naar de Padevoort om de eerwaarde zusters een ovatie te brengen. Met een erewacht te paard brachten zij daarna op de Grintweg hulde aan burgemeester Smit, die, zo zei meester Van Maanen in zijn toespraak, door onze geëerbiedigde Koningin aan 't hoofd dezer gemeente is geplaatst. Vervolgens trok het hele gezelschap "in triomf" naar de school, waar de leerlingen getrakteerd werden. In de middag vonden er diverse volksvermakelijkheden plaats.

Beek en Loerbeek

Beek en Loerbeek vierden het Onafhankelijkheidsfeest op woensdag 8 en donderdag 9 oktober. De eerste dag was vooral bestemd voor de kinderen, met onder meer een optreden van een goochelaar.

Op donderdag was er een grote optocht, waarna er flinke prijzen werden uitgereikt. De derde prijs ging naar een wagen die in onze tijd niet meer zou kunnen. Op de wagen werd een groep zigeuners uitgebeeld. De deelnemers waren zo in hun rol opgegaan, dat zij onderweg een paar konijnen hadden gestolen en op hun wagen hadden geslacht, gebraden en opgegeten.

's Avonds was er op verschillende plaatsen gelegenheid tot dansen.

Lengel

Over de feestelijkheden in Lengel zijn geen nadere gegevens gevonden. Dat het eeuwfeest daar wel is gevierd, blijkt uit onderstaande foto's.

De Schutterij voor Café Verheij

Van deze foto is een ansichtkaart gemaakt

Bron

• De Graafschapbode van 12 en 26 augustus, 26 september, 14 oktober en 19 december 1913 op Delpher
• Soeverein Vorstendom der Verenigde Nederlanden op Wikipedia