Moerkes, Wilhelmus Hermanus

Wilhelmus Hermanus Moerkes werd geboren te 's-Heerenberg op 12 april 1916 als zoon van Wilhelmus Theodorus Moerkes (geboren op 13 april 1875 in Zevenaar) en Hendrika Johanna Koenders (geboren op 21 juni 1888 in Elst).

Op 7 maart 1916 kwamen zijn ouders met twee kinderen van Emmerik naar 's-Heerenberg, waar een maand later Wilhelmus Hermanus werd geboren. Het gezin ging twee jaar later, in december 1918, naar Babberich in de gemeente Zevenaar.

Op 11 september 1934 vertrok Moerkes als fabrieksarbeider naar Didam; de rest van familie bleef in Babberich. Op 5 juli 1937 kwam hij als typograaf vanuit Wageningen terug naar Babberich. Op 6 december 1937 werd hij weer uitgeschreven.

Nederlands-Indië

Het bericht over het vertrek van Moerkes' detachement in de avondeditie van Het Vaderland van 2 december 1937

Op een nog onbekende datum heeft Moerkes dienst genomen bij de artillerie van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). Op 1 december 1937, vijf dagen voor hij werd uitgeschreven uit de gemeente Zevenaar, vertrok hij met het stoomschip Indrapoera vanuit Rotterdam naar Nederlands-Indië. Hij maakte deel uit van een detachement aanvullingstroepen van de Koloniale Reserve. De aankomst in Tandjong Perak, de haven van Soerabaja, was op 2 januari 1938.

Deze foto van Moerkes' kazerne stond in de avondeditie van het Algemeen Handelsblad van 13 april 1937.

In Soerabaja werd Moerkes gelegerd in het gloednieuwe Kamp Darmo. Het Korps Kustartillerie, waar Moerkes bij diende, deelde deze kazerne met het Korps Luchtdoelartillerie. Deze twee korpsen waren in 1936 ontstaan bij de splitsing van het Korps Kust- en Luchtdoelartillerie in zijn twee samenstellende onderdelen. Dit was gebeurd in het kader van de versterking van het KNIL aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog.

In januari 1942 viel Japan Nederlands-Indië binnen, waarna het KNIL op 8 maart 1942 capituleerde. De volgende dag werd Moerkes krijgsgevangen genomen. De datum van zijn gevangenneming staat op zijn Japanse interneringskaart vermeld als 17-3-9, ofwel 9 maart in het 17e jaar van de regering van keizer Hirohito.

Aanvankelijk zat Moerkes in een krijgsgevangenkamp op Java, mogelijk in zijn kazerne Kamp Darmo, waarvan bekend is dat het als jappenkamp heeft dienstgedaan. Op een niet nader genoemde dag in 1943 werd hij overgebracht naar Thailand. Daar heeft hij in twee verschillende krijgsgevangenkampen gezeten en moest als dwangarbeider werken aan de Birmaspoorlijn. Op 1 augustus 1943 werd hij ziek en twee weken later, op 14 augustus om vijf uur 's morgens, bezweek hij in Takanon aan zijn ontberingen. Als doodsoorzaak werd acute enteritis opgeschreven, maar we kunnen gevoeglijk aannemen dat de erbarmelijke leefomstandigheden mede aan zijn dood hebben bijgedragen.

Moerkes werd in Takanon begraven en later herbegraven op het Kanchanaburi War Cemetery in Thailand, vak 7, rij G, graf 52. Daar liggen eveneens begraven de Berghse KNIL-militairen C.J. van den Berg, J.B van Bergen, W.A. Derksen en C.A. Wennekes. Zijn naam staat vermeld op het Monument Birma-Siam & Pakan Baroe Spoorwegen en in de Erelijst van gevallenen 1940-1945.

Moerkes' Japanse interneringskaart

De vermelding van Moerkes op blz. 137 van de Erelijst van gevallenen 1940-1945. Klik op de afbeeldingen voor een vergroting

Moerkes' grafsteen op Kanchanaburi in 2013 Foto: Simone Pas

Bronnen

• Bevolkingsregisters Bergh en Zevenaar
• Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Binnenlandse Zaken: Stichting Administratie Indonesische Pensioenen (SAIP), Stamboekgegevens KNIL-militairen, met Japanse Interneringskaarten, 1942-1996, nummer toegang 2.10.50.03, inventarisnummer 442 (te vinden op gahetNa)
• Erelijst van gevallenen 1940-1945
• Delpher
• Oorlogsgravenstichting