Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !
Pancratiuskerk
Inhoud
Geschiedenis
De Baustetterkerk is de voorganger van de tegenwoordige R.K. Pancratiuskerk in 's-Heerenberg in de voormalige gemeente Bergh, dit staat beschreven in Old Ni-js 38, het Pancratiusnummer. De nieuwe Pancratiuskerk is in 1895-1897 gebouwd naar een ontwerp van de bekende bouwmeester van de neogotiek, Alfred Tepe op initiatief van pastoor Nales. Het zand nodig voor de bouw werd in het Prinsessebosje gewonnen.
Het meubilair en de kruiswegstaties komen uit de ateliers van W. Mengelberg. In de toren hangen de drie luidklokken, die in 1496 door Geert van Wou zijn gegoten voor de klokkentoren van wat nu de protestantse kerk is. Boven het priesterkoor hangt een kruis dat in de volksmond het botterkruus wordt genoemd. Het is geschonken door een inwoner van 's-Heerenberg die rijk was geworden van de botersmokkel.
In de Tweede Wereldoorlog zijn pastoor Galama en zijn kapelaans Van Rooijen en hegge door de Duitsers opgepakt en weggevoerd. Het is niet bekend wie 'Het Driemanschap' heeft verraden. De aanleiding om deze principiële mannen te liquideren is een protestbrief van de Nederlandse bisschoppen die op zondag 25 juli 1941 in de kerk wordt voorgelezen. Daarin wordt geprotesteerd tegen het streven van de bezetter het hele economische en sociale leven onder de NSB te brengen. Alleen kapelaan Hegge is teruggekomen; de pastoor en kapelaan van Rooijen stierven kort na elkaar in juni 1942 in het concentratiekamp Dachau. Ter herinnering zijn er na de Tweede Wereldoorlog enkele gebrandschilderde ramen over hun deportatie en moord in de kerk aangebracht.
In 1967 zijn een tweetal gebrandschilderde ramen geplaatst die een geschenk waren van de heer Eugen Reintjes. De ramen zijn van de hand van G. Lelivelt uit Doetinchem.
De voormalige pastorie in de Hofstraat waar de priesters woonden heette het Groenenhuis, een middeleeuws monumentaal gebouw dat in de jaren zestig is afgebroken door de gemeente. Nu is daar de pastorietuin.
Het kerkelijk zangkoor draagt de naam Pancratiuskoor. De Sint Pancratiusparochie is opgegaan in het parochieverband Didam-'s-Heerenberg-Wehl, waaruit op 1 januari 2010 de nieuwe Parochie Heilige Gabriël is voortgekomen.
Beeldmateriaal
Oorlogsschade 
Het herdenkingsraam voor pastoor Galama en kapelaan Van Rooijen. Kapelaan Hegge, die overleefde, is niet afgebeeld.
Interieur 1950 
.jpg)
150px
Uitgever G.W. Schuurman
Archief Benny Schuurman
De Pancratiuskerk in 1994 tijdens de restauratie 
Pancratiuskerk in 2008
Foto: Anton Welling jr.
Het Botterkruus
.jpg)
Relikwieën van Galama en Van Rooijen in de gedachteniskapel.
.JPG)
Rijksmonument
De Pancratiuskerk is sinds 31 januari 1967 een rijksmonument (monumentnummer 9269). De omschrijving in het monumentenregister luit:
- R.K. Kerk (St. Pancratius). Driebeukige kruisbasiliek in neogotische trant met 5/8 gesloten koor, geflankeerd door 3/8 gesloten kapellen en driezijdig gesloten dwarsschipsarmen. Hoge toren met ingesnoerde naaldspits. Het bouwwerk is ontworpen door Alfred Tepe en gebouwd van 1895-'97. Meubilair van Willem Mengelberg. Klokkenstoel met gelui van drie klokken van G. van Wou, 1496, respectievelijk diam. 142,2 cm., 127 cm. en 113,8 cm. Oorspronkelijk hebben deze klokken in de Hervormde Kerk (voormalige R.K.Kerk H.H. Georgius en Pancratius) gehangen. Sedert 1839 in deze kerk. Mechanisch torenuurwerk, is buiten gebruik gesteld. Kerk en toren vervullen een belangrijke stedebouwkundige functie in het harmonische geheel van het kasteel met het daaraangrenzende deel van het stadje.
- Orgel met tweeklavieren en pedaal uit 1906 van de orgelmaker Maarschalkerweerd & Zoon.
- Hoofdcategorie: Subcategorie: Oorspronkelijke functie:
- Religieuze gebouwen Kerk en kerkonderdeel Kerk
Het Maarschalkerweerdorgel
In de eerste jaren van haar bestaan had de kerk nog geen beschikking over een orgel, maar deed een harmonium in plaats hiervan dienst. Het orgel is in 1906 in gebruik genomen, en gebouwd door de fa. Maarschalkerweerd & Zoon uit Utrecht. Deze firma was destijds een vooraanstaande en vernieuwende orgelbouwer.
De dispositie van het orgel luidt als volgt:
|
Hoofdklavier
|
Bovenmanuaal
|
Pedaal
|
Tevens zijn er (uiteraard) twee pedaalkoppels en een manueelkoppel aanwezig. Opmerkelijk is dat de Salicet 4' in werkelijkheid een 8' voet is, en iets lager dan gebruikelijk gestemd is, zodat in combinatie met de Gamba 8' feitelijk het geluid van een Voix Celeste ontstaat.
Kruiswegstaties
Kruiswegstaties uit het atellier van W. Mengelberg aan de wand, links en rechts in de kerk. Klik op de afbeeldingen voor een vergroting.
.JPG)
.JPG)
.JPG)
Kruiswegfoto's: Benny
Voortgangers huidige Pancratiuskerk
Old Ni-js nummer 38
Old Ni-js nr. 38 is een themanummer over 100 jaar Sint-Pancratius 's-Heerenberg. Aan deze uitgave werkten mee: Netje Berndzen, Rob Dunnwald, Ruth Esselink, Jan Hoogakker, Annette Kneepkens, Jan Loskamp, Jan Lukkezen, Herman Nollen, Ans te Pas, John Thoben (eindredactie), Edwin Zweers. Pastoor G. Bruggink schreef het Ten Geleide.
Onderwerpen:
- 1399-1897 Voorgeschiedenis en bouw van de kerk, blz. 28-47
- 1897-1940 Het feest van de kerkwijding en het Rijke Roomse Leven, blz. 48-67
- 1940-1945 Sint-Pancratius tijdens Wereldoorlog II, en De 'Martelaren van 's-Heerenberg', blz. 68-75
- 1945-1965 Sint-Pancratius na de oorlog, blz. 76-85
- 1965-1997 Na het tweede Vaticaans Concilie. Grote veranderingen. De restauratie van de Pancratiuskerk, blz. 86-90
Adres
Hofstraat 2
7041AD
's-Heerenberg
Telefoon: 0314-661224
Kaart
Bronnen
- Old Ni-js nr. 038
- Monumentenregister, monumentnummer 9269
- Foto-Archief Benny Schuurman (B.C.J.A)
