Nuijten, Wilhelmus

Wilhelmus (Willem) Nuijten werd op 4 juli 1910 geboren in 's-Heerenhoek, Zeeland, als zoon van Jacobus Nuijten en Jobina (Jobje) de Jonge. Hij was getrouwd met Geertruida Bakker en woonde in Haarlem. Als zijn beroep worden vermeld arbeider en werker B.B.

De sinterklaas-razzia

Nuijten werd opgepakt bij de sinterklaas-razzia, die op 6 december 1944 gehouden werd in Haarlem en omgeving. De Duitsers vermoedden dat na pakjesavond veel mannen, ook zij die elders ondergedoken zaten, de nacht thuis zouden doorbrengen. Of ze gelijk kregen hangt ervan af, of men zo'n 1300 opgepakte mannen veel of weinig vindt.

In alle vroegte kwamen de Duitsers op de deuren bonken en met luidsprekerwagens hun bedoeling duidelijk maken. In sommige wijken werd huis aan huis een gedrukt bevel verspreid dat alle mannen van zeventien tot veertig jaar zich moesten melden voor de Arbeitseinsatz (tewerkstelling in Duitsland). Zij moesten, aldus het bevel, op straat klaar gaan staan, voorzien van warme kleding, stevige schoenen en andere artikelen. Ze zouden te eten krijgen, iets te roken en een dagvergoeding van 5 gulden. Voor de achterblijvende familie zou worden gezorgd, aldus de tekst, die ook bij razzia's in andere steden is gebruikt. De laatste zin luidde: Op hen, die pogen te ontvluchten of weerstand te bieden, zal worden geschoten. Achteraf bleek dat het enige dat waar was.

Nuijten en anderen werden aanvankelijk opgesloten in een benedenruimte van het Haarlemse stadhuis. Daar hebben zijn dochtertje van vier en haar oudere broer hem nog brood gebracht. Dat is de laatste keer dat ze hem gezien hebben.

De opgepakte mannen, waaronder ook Jan Wijs, werden van Haarlem afgevoerd naar een loods aan de Levantkade in Amsterdam. Het was de bedoeling hen met rijnaken over het IJsselmeer naar Kampen te vervoeren, zoals kort daarvoor ook met mannen uit Den Haag was gebeurd, maar het stormde zo hevig dat de schepen moesten omkeren. De mannen werden toen per trein naar Enschede gebracht. Onderweg lukte het ongeveer 250 man uit de trein te springen, maar dat liep niet altijd goed af: sommige sprongen zich te pletter tegen een paal. Van Enschede heeft de trein over Duits grondgebied met naar schatting nog duizend man aan boord Kamp Rees bereikt.

Kamp Rees

De gevangenen moesten in de omgeving van Kamp Rees allerlei verdedigingswerken aanleggen, zoals tankgrachten en schuttersputjes. Dit was zeer zwaar lichamelijk werk, dat onder extreme omstandigheden moest worden uitgevoerd. Voeding, huisvesting en hygiëne waren onvoldoende en er heerste streng winterweer. Niemand hield dit lang vol. Onderstaande bronnen van Bloemendaal en Kennemerland (Zoeken -> Haarlem in WO II -> Razzia) vertellen meer over de hel van Rees.

Naar 's-Heerenberg

Nuijtens graf op het Ereveld Loenen
Foto Oorlogsgravenstichting

Begin februari 1945 werd Nuijten, samen met andere zieke en verzwakte dwangarbeiders, overgebracht naar het noodziekenhuis in het Patersklooster te 's-Heerenberg. Daar overleed hij op 7 maart 1945 op 34-jarige leeftijd.

Zijn overlijden is op dezelfde dag aangegeven in de gemeente Bergh door Sophia van Leeuwen uit Den Haag. Zij werkte als directrice/verpleegster in het noodziekenhuis. Daar was zij vooral bekend als Zuster Fietje. Zij heeft die dag ook het overlijden aangegeven van A.C. Grundmann, C. de Nie en L.L. van Noort. Nuijtens overlijden is op 9 juli 1945 ook aangegeven in zijn woonplaats Haarlem.

Nuijten werd op 10 maart om 9 uur begraven op de nieuwe r.-k. begraafplaats (sinds 1990 de algemene begraafplaats) in 's-Heerenberg. Deze begraafplaats was toen nog de katholieke begraafplaats van de Pancratiusparochie. Nadat in 1990 de toenmalige gemeente Bergh het beheer over de begraafplaats had overgenomen, werd besloten een aantal graven te ruimen. De twee nog aanwezige graven van oorlogsslachtoffers werden toen in samenwerking met de Oorlogsgravenstichting (OGS) geopend om de stoffelijke resten te herbegraven op het Ereveld Loenen.

Toen op 21 januari 1991 Nuijtens graf werd geopend, bleek het leeg te zijn: er werden geen stoffelijke resten aangetroffen. De directeur van Publieke Werken van de gemeente Bergh heeft dit feit op 11 februari 1991 bevestigd in een brief aan de OGS.

Om de Nuijtens nagedachtenis in ere te houden heeft de OGS op het Ereveld Loenen een in memoriam-steen op een leeg graf laten leggen. Op deze steen, nummer 885 in vak A, staan naast Nuijtens personalia ook de woorden IN MEMORIAM.

Het andere oorlogsslachtoffer wiens graf geruimd werd, was B.C.J. Romijn. Hij werd naast Nuijtens in memoriam-graf herbegraven in graf 884.

Gedenkplaquette

Op het stationsgebouw aan het Stationsplein in Haarlem werd op 11 oktober 2004 een zwarte plaquette met goudkleurige letters onthuld ter nagedachtenis aan de slachtoffers van sinterklaasrazzia. Op de plaquette staat:

VAN HIER WERDEN OP 6 DECEMBER 1944

ONGEVEER 1300 MANNEN DIE WAREN OPGEPAKT BIJ

DE SINTERKLAASRAZZIA IN HAARLEM E.O.

NAAR REES, BIENEN EN PRAEST GEDEPORTEERD.

MINSTENS 81 VAN HEN OVERLEDEN DAAR DOOR

UITPUTTING, ZIEKTE EN MISHANDELING.

Bronnen

• A-dossier van de Oorlogsgravenstichting in het Nationaal Archief
• Mededeling Robert Philippo
• Bloemendaal Kamp Rees 1944 – 1945
• Gens Propria, Mededelingenblad van de afdeling Kennemerland van de Nederlandse Genealogische Vereniging, Nr. 79 (april 2015-2), blz. 11-13
• Oorlogsgravenstichting
• Virtuele Tochten Kennemerland
• Archieven.nl
• Nationaal Comité 4 en 5 mei, oorlogsmonument 2515