Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !
Sardiner, Markus Izaak
Markus Izaak Sardiner was voorzanger en godsdienstleraar aan de synagoge in 's-Heerenberg. Een ander benaming voor synagoge is sjoel, een Jiddisch woord dat komt van het Duitse Schule ofwel school. Een synagoge wordt niet alleen voor gebed gebruikt, maar ook voor studie en onderricht.
Sardiner werd aan het einde van de achttiende eeuw geboren in Warschau, dat destijds onder Pruisen viel. Izaak is zijn vadersnaam (patroniem). Als zijn geboortedatum worden genoemd 21 december 1796, 17 januari 1797 en 17 en 23 januari 1798. Hij was getrouwd met Rachel Mozes Groman, met wie hij ten minste twee kinderen kreeg. De plaats en de datum van het huwelijk zijn niet gevonden. Zijn vrouw is overleden voor hij in 1838 met zijn dochter naar Nederland kwam.
- Heijman Izaak Mortkovitz (Chaim Icek Mordkowicz), die in Polen is gebleven (of daarheen is teruggekeerd)
- Mala (Amalia, Miele), op 6 juli 1827 geboren in Kalisz in het toenmalige koninkrijk Polen. Zij trouwde op 7 september 1847 in Gendringen met Jacob Barend Hemelrijk. Op 6 september 1895 overleed zij op 68-jarige leeftijd in Winterswijk.
Op internet komt een vermelding voor dat Sardiner in 1838 met zijn dochter uit Polen is gevlucht. Inderdaad kwam hij op 20 mei van dat jaar vanuit Cloppenburg in Pruisen als "Joodsch meester" naar Aalten (maar zijn dochter werd daar niet geregistreerd). Op 1 mei 1840 vertrok hij naar 's-Heerenberg, waar hij op 9 mei als onderwijzer werd ingeschreven in het bevolkingsregister op het adres van Simon Heijman in de Marktstraat. Heijman was een stiefzoon van Abraham Marcus, die eerder godsdienstonderwijzer van de joodse gemeente was geweest.
Hoelang Sardiner onderwijzer in 's-Heerenberg is geweest, kon nog niet worden achterhaald. Op een nog onbekende datum is hij naar Winterswijk verhuisd, waar zijn dochter woonde. Hij moest vertrekken omdat de 's-Heerenbergse joden hem geen loon meer konden betalen. Waarschijnlijk was dit in het begin van de jaren vijftig van de negentiende eeuw. Hij bleef in Winterswijk tot hij zich op 23 juni 1863 als onderwijzer in Gendringen vestigde. Vier maanden later, op 23 oktober 1863, verhuisde hij terug naar 's-Heerenberg, waar hij ging wonen bij Simon Cohen in de Kellenstraat.
Nog geen maand later, op 18 november 1863, overleed hij. Simon Cohen en Hartog Goedhart hebben zijn overlijden aangegeven bij de burgerlijke stand van de gemeente Bergh. In zijn overlijdensakte staat dat hij op 66-jarige leeftijd is overleden. Als dit klopt, kan bovenvermelde geboortedatum van 17 januari 1797 de juiste zijn.
Op 11 juli 1864 liet zijn schoonzoon Jacob Barend Hemelrijk bij notaris De Both in Varsseveld een memorie van successie opmaken. Daaruit blijkt dat Sardiner geen onroerend goed had bezeten. Het beschikbare deel van zijn nalatenschap had hij bij testament van 18 september 1863, opgemaakt door notaris De Both, voor een derde nagelaten aan zijn zoon Heijman in Polen. De rest werd verdeeld tussen zijn zoon Heijman en dochter Mala.
