Kleefsche en Zuid-Hollandsche Arkadia

Gezicht op 's-Heerenberg door Abraham Zeeman. Proefdruk van een ets die als illustratie is opgenomen in het hier besproken boek.

Kleefsche en Zuid-Hollandsche Arkadia is een boek uit 1716 waarin ene Claas Bruin verslag doet van twee reizen die hij met een groep vrienden vanuit Zuid-Holland maakte naar het land van Kleef en weer terug. Arcadië is een streek in Griekenland die symbool staat voor een idyllisch, onbedorven land.

Het hele reisverslag is in dichtvorm geschreven. In 1730 verscheen een tweede druk waaraan tekeningen van de bezochte steden waren toegevoegd, gemaakt door de Amsterdamse kunstenaar Abraham Zeeman (1695 of 1696–1754).

Op de vijfde dag van de eerste reis kwam het reisgezelschap aan in Kleef, de dag daarna in Emmerik, om vandaaruit op de zevende dag Schenkenschanz en de Eltenberg te bezoeken. Op de achtste dag werd 's-Heerenberg bereikt.

Wij volgen u [de zon] langs vlakke en welgebaande weegen.

Zeer aangenaam voor 't oog. Wat Stad is hier geleegen?

't Is 's HEERENBERG, 't geen zich zo cierelyk vertoont

In een bosschagie, daar noch leeuw noch tiger woont.

Het is onduidelijk of het gezelschap de stad is binnengegaan, want "de wagen rolt" en komt een paar regels verder al in Deutekom aan. Toch is er in de tweede druk een tekening van 's-Heerenberg opgenomen. Hierop zijn meerdere gebouwen te herkennen, waarvan de meeste inmiddels verdwenen zijn. Van links naar rechts zijn dit:

• De Oudste Poort (geheel links)
• De toren van het Gasthuis
• Huis Bergh (het hoge gebouw in het midden)
• Direct rechts daarnaast de toren van Het Raethuys
• De klokkentoren van wat nu de protestante kerk is
• De toren van de Molenpoort
• De grafelijke molen

Het bouwsel naast de molen is geen kerk of kapel, want op de toren staat geen kruis of haan, maar een vlag. Hetzelfde bouwsel is ook te zien op de kaart die Theodorus Bücker een paar jaar eerder (in 1727) maakte.

Deze tekening is waarschijnlijk de basis geweest voor een latere tekening van hetzelfde stadsgezicht.

Bronnen

• Kopie van een exemplaar van het boek in de Bayerische Staatsbibliothek, München.
• Collectie Rijksmuseum
• Biografisch portaal van Nederland