Verzetsmonument Azewijn

Azewijn heeft sinds 1 april 2021 het eerste Verzetsmonument in de voormalige gemeente Bergh. De onthulling vond plaats 76 jaar na de dag waarop Azewijn en de rest van Bergh bevrijd werden. De plechtigheid had tijdens de herdenking van 75 jaar bevrijding moeten plaatsvinden, maar moest vanwege de coronapandemie uitgesteld worden.

Het monument is op initiatief van de Werkgroep 75 jaar bevrijding Azewijn gemaakt door de Ulftse kunstenaar Henk Welling. Bij het lezen van het materiaal dat de Werkgroep hem ter inspiratie stuurde, werd hij gegrepen door de regel "en zijn wij boven ondergedoken" in het gedicht "Onze Cabine" van Betty Straus. Zij heeft dit gedicht geschreven toen ze met haar zus Diny en haar broer Harry ondergedoken zat bij Joep Garben en diens zus Ag. Het bijzondere is dat Betty Straus nog steeds leefde toen het monument onthuld werd. Zij woonde toen in Los Angeles, Californië, waar ze na de oorlog naartoe was geëmigreerd.

De eerste regel van Betty Straus' gedicht noemt de afmetingen van de schuilplaats: twee meter bij één tien. Deze afmetingen zijn terug te vinden in het monument. Het bestaat uit een taps toelopende zuil van Belgisch blauwsteen van twee meter hoog met daarin op schaal in haut-reliëf uitgehakt drie mensen samengepakt in een kleine ruimte. Om te voorkomen dit tafereel eruitziet als een open graf, is elk van de drie figuren met iets bezig. De eerste is aan het lezen, de tweede speelt met een bal en de derde is aan het "duimendraaien". Boven het reliëf staan de woorden "en zijn wij boven"; eronder staat "ondergedoken". De letters zijn ingekleurd met Engels rood. De zuil staat in een perkje dat met platen cortenstaal is afgegrensd. De afmetingen van het perkje zijn twee meter bij één tien.

Het monument staat op het Mattheüsplein dicht bij het kerkhof, waar meerdere Azewijnse verzetslieden begraven liggen. Na de onthulling hebben leden van de Werkgroep op elk van hun graven een witte roos gelegd. Bij het monument zijn een bank en een informatiebord geplaatst. Op het bord staan behalve achtergrondinformatie over het monument ook acht QR-codes met getuigenissen over het verzet en andere gebeurtenissen in Azewijn tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Op 26 juni 2023 hebben Beni Tirosh zijn vrouw Sofi uit Israël het monument bezocht. Beni is een kleinzoon van Joseph Straus en Sara Hertz, die op de joodse begraafplaats in 's-Heerenberg begraven liggen. Diny, Harry en Betty Straus, die op het monument zijn afgebeeld, waren zijn tantes en oom. Bij het monument hebben zij gesproken met enkele nazaten van de van Azewijnse verzetsstrijders.

Het Verzetsmonument Azewijn is opgenomen in de Bevrijdingsroute Montferland van Gelderland Herdenkt 75 Jaar Vrijheid.

Het gedicht van Betty Straus

Bronnen

• Old Ni-js nr. 109, blz. 18–19
• Monument Azems verzet op Stads TV Bergh
• De Gelderlander, editie Liemers, van 2 april 2021 en 27 juni 2023
• Bevrijdingsroute Montferland