Vliegtuigen neergestort in Bergh

Voor de oorlog

Volgens dit bericht uit de Graafschapbode van 19 augustus 1919 was er de week daarvoor op 12 augustus een vliegtuig boven Azewijn gezien.

Voor de Tweede Wereldoorlog zijn er in Bergh, voor zover bekend, geen vliegtuigen neergestort. Wel heeft een Duits toestel er een noodlanding gemaakt.

• 16 februari 1938: een Duitse Heinkel bij Beek

Voordien waren er in het luchtruim boven Bergh al wel vliegtuigen gezien. Het vliegtuig waarvan nevenstaand bericht uit de Graafschapbode melding maakt, is misschien wel het allereerste, maar zonder meer een van de eerste die over Bergh zijn gevlogen.

In de oorlog

Inleiding

In de Tweede Wereldoorlog zijn er meerdere vliegtuigen neergestort in Bergh, zowel van de Duitse Luftwaffe als van de geallieerde luchtmachten. De Duitse vliegtuigen en een deel van de geallieerde toestellen waren jachtvliegtuigen, die allemaal in september 1944 tijdens en vlak na Operatie Market Garden zijn neergekomen.

De geallieerde bommenwerpers zijn in de periode april 1942 – mei 1944 neergestort. Zij behoorden tot de enorme luchtvloot die vanaf 1942 kwam overvliegen op weg naar doelen in Duitsland. Tot de invasie in Normandië op 6 juni 1944 waren vliegtuigen, en met name bommenwerpers, eigenlijk het enige wapen waarmee de westerse geallieerden Duitsland konden aanvallen.

Toen de Britse RAF in de herfst van 1939 met bombardementsvluchten begon, waren de mogelijkheden nog beperkt. De luchtvloot was nog niet op sterkte en de navigatietechniek nog niet zodanig dat doelen ver weg in Duitsland gevonden konden worden, laat staan geraakt. Er werd overdag gevlogen, maar de doelen lagen zo ver weg dat bommenwerpers niet door jachtvliegtuigen geëscorteerd konden worden. Hoewel de bommenwerpers en hun bemanningen steeds beter werden, waren de verliezen zo groot, dat de RAF al eind 1939 besloot 's nachts te gaan vliegen. Duisternis bemoeilijkte de navigatie, maar dit probleem losten de Britten deels op door geen specifieke doelen aan te vallen, maar bomtapijten op Duitse steden te gooien (area bombing of carpet bombing). Dit werd gezien als de enige mogelijkheid om Duitsland effectief te raken. Identificatie van fabrieken en spoorwegstations was daarbij niet meer nodig.

De dagvluchten werden vanaf midden 1942 overgenomen door de Amerikaanse 8th Air Force, die toen met het Vliegende Fort naar Groot-Brittannië kwam. Deze zware bommenwerper was veel beter bewapend dat de Britse toestellen. In formatie vliegend kon zo zonder escorte door jachtvliegtuigen gevlogen worden. De Amerikanen hadden met hun dagvluchten vaak wel een specifieke doelen, zoals fabrieken, raffinaderijen, scheepswerven en spoorwegemplacementen.

Met een toenemende frequentie, bij goed weer dagelijks dan wel nacht na nacht, vlogen zo zwermen van honderden Britse of Amerikaanse bommenwerpers vanaf bases in Groot-Brittannië over Nederland naar Duitsland om steden en infrastructuur te vernietigen.De taakverdeling bleef tot het eind van de oorlog bestaan: de Britten vlogen 's nachts, de Amerikanen overdag.

De verliezen aan manschappen en vliegtuigen waren enorm. Van de ongeveer 125.000 mannen die voor RAF Bomber Command hebben gevlogen, zijn er ruim 55.000 (44,4%) omgekomen! Van elke operatie keerde gemiddeld vijf procent van de deelnemende toestellen (een op de twintig) niet terug op zijn basis. RAF Bomber Command verloor aldus (afhankelijk van de geraadpleegde bron) rond 10.000 bommenwerpers. Bij de Amerikaanse 8th Air Force waren de verliezen vergelijkbaar, maar iets minder groot.

Onderstaande opsomming van bommenwerpers en jachtvliegtuigen is gebaseerd op het Verliesregister 1939-1945 van de Studiegroep Luchtoorlog 1939-1945. In dit register, dat sinds 29 maart 2014 online beschikbaar is, staan de gegevens van alle vliegtuigen waarvan bekend is dat ze tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederland zijn neergestort. Duitse vliegtuigen zijn opgenomen als ze voor zestig procent of meer vernield waren. Immers, deze toestellen waren op eigen terrein neergekomen en konden derhalve vaak geborgen en opgeknapt worden, zodat ze opnieuw inzetbaar waren. Geallieerde toestellen kwamen per definitie in vijandelijk gebied terecht, en gingen dus ook als ze een geslaagde noodlanding hadden kunnen maken, geheel verloren.

Bommenwerpers

Een Short-Stirlingbommenwerper van de RAF

1) 14 april 1942: een Britse Wellington bij Kilder
2) 12 maart 1943: een Britse Stirling bij Beek
3) 5 mei 1943: een Britse Halifax bij Kilder
4) 13 juni 1943: een Britse Lancaster bij Braamt
5) 22 juni 1943: een Amerikaanse B-17F bij Beek
6) 4 januari 1944: een Amerikaanse B-17G bij Vinkwijk
7) 8 april 1944: een Amerikaanse B-17F bij Azewijn
8) 22 mei 1944: een Britse Lancaster bij Kilder

De volgende bommenwerpers zijn niet op Berghs grondgebied neergestort, maar bemanningsleden zijn wel in Bergh terechtgekomen.

• 23 september 1944: een Britse Lancaster bij Zelhem.
• 28 oktober 1944: een Amerikaanse B-17G bij Zevenaar

Jachtvliegtuigen

Van onderstaande jachtvliegtuigen staat vast dat ze in Bergh zijn neergekomen. Er zijn bronnen die van veel grotere aantallen melding maken (zie bijvoorbeeld Bergh in de frontlinie), maar hierbij kunnen dubbeltellingen zijn, toestellen die aan de Duitse kant van de grens zijn neergestort, of Duitse jagers die een geslaagde noodlanding konden maken en later opnieuw zijn ingezet.

9) 17 september 1944: een Britse Mustang III bij Braamt
10) 19 september 1944: een Duitse Messerschmitt Me 109G-6 bij Stokkum
11) 24 september 1944: een Duitse Messerschmitt Me 109 bij Kilder
12) 25 september 1944: een Duitse Messerschmitt Me 109G-14 bij Kilder
13) 27 september 1944: een Duitse Messerschmitt Me 109G-14 bij Zeddam
14) in september 1944: een Duitse Messerschmitt Me 109G-6 bij Beek
15) in september 1944: een Duitse Messerschmitt Me 109 bij 's-Heerenberg
16) in september 1944: een Duits jachtvliegtuig bij Vethuizen
17) in februari 1945: een Duits jachtvliegtuig bij Kilder

Op 19 september 1944 stortte een Amerikaans Mustang P-51B neer. Dit interessante verhaal stond al op de Berghapedia toen bleek dat dit niet bij 's-Heerenberg, maar bij Babberich is gebeurd.

Kaart vliegtuigwrakken

De hedendaagse kaart hieronder geeft globaal de plaatsen aan waar in Bergh in de Tweede Wereldoorlog vliegtuigen zijn neergekomen. De nummers in de symbolen verwijzen naar de nummers in de lijsten hierboven. Klik voor een vergroting.

Rondjes: bommenwerpers
Ruitjes: jachtvliegtuigen

Rood: Brits vliegtuig
Blauw: Amerikaans vliegtuig
Zwart: Duits vliegtuig

Zie ook

• Luchtfoto's uit de Tweede Wereldoorlog

Na de oorlog

Op 25 april 1946 maakte een vliegtuig een tussenlanding in 's-Heerenberg. De Graafschapbode meldde de volgende dag dat het spektakel veel bekijks had getrokken.

Na de oorlog zijn in Bergh de volgende vliegtuigen neergestort.

• 18 mei 1956: een Republic F-84 Thunderstreak bij Wijnbergen
• 15 mei 2005: een Comco Ikarus C42B bij Kilder

Bronnen

• RAF Bomber Command op de Engelstalige Wikipedia
• WW-2 Crash locations in the province Gelderland
• Karl Lusink / Aircraft Research Group Achterhoek
• Bronnen genoemd op de individuele pagina's