Cohen, Sophia

Sophia Cohen werd op 27 juli 1899 geboren in 's-Heerenberg als dochter van Izaak Cohen en Jeannetta de Winter. Zij was een zus van Julia, Simon en Francisca Cohen

Zij trouwde op 17 november 1924 met Heiman van Geldern, geboren in Winschoten op 16 maart 1891. De huwelijksinzegening vond die dag plaats in hotel Burgers in 's-Heerenberg, maar is niet terug te vinden in de akten van de burgerlijke stand. Het echtpaar ging wonen op het adres Groenestraat 69 in Rheden, waar Heiman een manufacturenhandel had.

Uit het huwelijk werden twee kinderen geboren:

• Jeannette, of kortweg Nettie, geboren op 27 november 1925
• Leo geboren in 1932

Sophia en haar man Heiman van Geldern in 1922

Sophia's kinderen Nettie en Leo omstreeks 1935

Sophia en haar dochter Nettie in 1941. Niet lang nadat deze foto werd gemaakt, werd haar man door de Duitsers opgepakt.

Sophia, haar man en haar dochter hebben de Tweede Wereldoorlog niet overleefd. Haar man werd op 8 oktober 1941 door de Duitsers in Rheden opgepakt en overleed al kort daarop, op 16 oktober, in het concentratiekamp Mauthausen in Oostenrijk. Hij was 45 jaar oud

Nadat haar man was opgepakt, werd Sophia met haar dochter naar het ziekenhuis in Velp gebracht, waar ze op afdeling besmettelijke ziekten verstopt werden. De Duitsers durfden daar niet te zoeken. Na enige tijd konden ze onderduiken op het adres Rozendaalselaan 51 in de Velpse wijk Daalhuizen. Daar woonde de weduwe van een predikant met haar drie dochters. Ook een vriendin van Nettie – Sarah Levi uit Dieren – was daar verborgen.

In het Algemeen Politieblad van 21 januari 1943 verzocht de commissaris van politie te Velp, gemeente Rheden, opsporing, aanhouding en voorgeleiding van een reeks met name genoemde personen die ervan werden verdacht van woonplaats te zijn veranderd zonder de daartoe vereiste vergunning te hebben. Met deze formulering werd bedoeld dat de betreffende personen ondergedoken waren. Onder de nummers 187 en 154 werden Sophia en haar dochter Jeannette genoemd.

Niet lang daarna werden Sophia, haar dochter en Sarah Levi verraden en overgebracht naar Westerbork. Of het bericht in het Algemeen Politieblad hierbij een rol heeft gespeeld, is niet bekend. Wel is bekend dat zij op 3 september 1943 in Auschwitz zijn omgekomen. Zij waren 44 en zeventien jaar oud. Sarah Levi heeft de oorlog overleefd.

Vier dagen voor haar dood, op 30 augustus, de dag voor zij op transport naar Auschwitz werd gezet, had Sophia nog een gelegenheid om een brief te schrijven. Ze richtte hem aan haar achterburen in Rheden, de dominee Buinink en zijn gezin. In deze brief vertelde ze onder meer wat ze in Westerbork gehoord had over het gezin van haar broer Simon.

Sophia's brief van 30 augustus 1943 uit het doorgangskamp Westerbork

Klik of de afbeeldingen voor een vergroting.

De plaquette die Leo van Geldern op
16 oktober 2020 onthulde.

Zoon Leo is via een onderduikadres in Velp naar een ander adres in Renswoude gebracht, waar hij de oorlog heeft overleefd.

Sophia en haar man en dochter staan vermeld in het Digitaal Monument van de Joodse Gemeenschap, het Slachtofferregister van de Oorlogsgravenstichting en Yad Vashem's Central Database of Shoah Victims' Names.

Het overlijden van haar man is op 2 juni 1950 ingeschreven in de gemeente Rheden. Van Sophia en Jeanette zijn geen overlijdensakten gevonden.

Leo van Geldern later jarenlang een modezaak gehad in hetzelfde pand in Rheden waar zijn vader zijn winkel had. Hij was 88 toen hij op 16 oktober 2020, zijn vaders sterfdag, ter nagedachtenis aan zijn vermoorde ouders en zus een plaquette onthulde in de voorgevel van zijn voormalige winkel. Onder hun namen staat "uit het leven genomen om wie zij waren".

Bronnen

• Bevolkingsregister Bergh
• Digitaal Monument Joodse Gemeenschap (gegevens en foto's)
• Historie van Daalhuizen
• Oorlogsgravenstichting
• WieWasWie
• Yad Vashem