Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !

Pancratiuskerk: verschil tussen versies

Uit Berghapedia
Ga naar: navigatie, zoeken
k (→‎Beeldmateriaal: redactie)
 
(94 tussenliggende versies door 10 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
−
De tegenwoordige R.K. [[Pancratiuskerk]] in [['s-Heerenberg]] in de voormalige [[gemeente Bergh]] is in 1895-1897 gebouwd naar een ontwerp van de bekende bouwmeester van de neogotiek, [[Alfred Tepe]]. Het meubilair en de kruiswegstaties komen uit de ateliers van W. Mengelberg. In de toren hangen de drie luidklokken, die in 1496 door Geert van Wou zijn gegoten. In het kerkgebouw boven het priesterkoor hangt een kruis dat in de volksmond het "botterkruus" wordt genoemd. Het is geschonken door een inwoner van [['s-Heerenberg]], die rijk was geworden van de botersmokkel. In de [[Tweede Wereldoorlog]] zijn de pastoor van deze kerk, pastoor Galama en zijn kapelaan, Van Rooijen in concentratiekamp Dachau vermoord.  
+
== Geschiedenis ==
 +
De [[Baustetterkerk]] is de voorganger van de tegenwoordige R.K. [[Pancratiuskerk]] in [['s-Heerenberg]] in de voormalige [[gemeente Bergh]], dit staat beschreven in [[Old Ni-js 038|Old Ni-js 38]], het Pancratiusnummer. De nieuwe Pancratiuskerk is in [[1895]]-[[1897]] gebouwd naar een ontwerp van de bekende bouwmeester van de neogotiek, [[Tepe, Alfred|Alfred Tepe]] op initiatief van [[Pastoors en Kapelaans|pastoor]] [[Nales, Johannes Theodorus|Nales]]. Het zand nodig voor de bouw werd in het [[Prinsessebosje]] [[Zandwinning|gewonnen]].
  
−
Ter herinnering zijn er na de Tweede Wereldoorlog enkele glas-in-lood ramen over hun deportatie en moord in de kerk aangebracht.
+
Het meubilair en de kruiswegstaties komen uit de ateliers van W. Mengelberg. In de toren hangen de drie luidklokken, die in [[1496]] door Geert van Wou zijn gegoten voor de [[Klokkentoren 's-Heerenberg|klokkentoren]] van wat nu de [[Hervormde kerk in 's-Heerenberg|protestantse kerk]] is. Boven het priesterkoor hangt een kruis dat in de volksmond het [[botterkruus]] wordt genoemd. Het is geschonken door een inwoner van 's-Heerenberg die rijk was geworden van de botersmokkel.
 
   
 
   
 +
In de [[Tweede Wereldoorlog]] zijn [[Galama, Johannes IJsbrands|pastoor Galama]] en zijn kapelaans [[Rooijen, Marinus Adrianus van|Van Rooijen]] en [[Hegge, Regnerus Hendricus Franciscus|hegge]]
 +
door de Duitsers opgepakt en weggevoerd. Het is niet bekend wie 'Het Driemanschap' heeft verraden. De aanleiding om deze principiële mannen te liquideren is een protestbrief van de Nederlandse bisschoppen die op zondag 25 juli [[1941]] in de kerk wordt voorgelezen. Daarin wordt geprotesteerd tegen het streven van de bezetter het hele economische en sociale leven onder de [[NSB]] te brengen. Alleen kapelaan Hegge is teruggekomen; de pastoor en kapelaan van Rooijen stierven kort na elkaar in juni [[1942]] in het concentratiekamp Dachau. Ter herinnering zijn er na de Tweede Wereldoorlog enkele gebrandschilderde ramen over hun deportatie en moord in de kerk aangebracht.
 +
 +
In [[1967]] zijn een tweetal gebrandschilderde ramen geplaatst die een geschenk waren van de heer [[Reintjes, Eugen|Eugen Reintjes]]. De ramen zijn van de hand van G. Lelivelt uit [[Doetinchem]].
 +
 +
De voormalige pastorie in de Hofstraat waar de priesters woonden heette het [[Groenenhuis]], een middeleeuws monumentaal gebouw dat in de [[Vorige eeuw|jaren zestig]] is afgebroken door de gemeente. Nu is daar de pastorietuin.
 +
 +
Het kerkelijk zangkoor draagt de naam [[Pancratiuskoor]].
 +
De Sint Pancratiusparochie is opgegaan in het parochieverband [[Didam]]-[['s-Heerenberg]]-[[Wehl]], waaruit op 1 januari [[2010]] de nieuwe [[Parochie Heilige Gabriël]] is voortgekomen.
 +
{|
 +
|- valign=top
 +
|[[Bestand:1928 Kerk 's-Heerenberg Benny Schuurman.jpg |400px|thumb|<center>'''Fragment luchtfoto 1928 - St.Pancratiuskerk en omgeving</center>]]
 +
|[[Bestand:R.K. Kerk 's-Heerenberg kopie.jpg|201px|thumb]]
 +
|[[Bestand:20220808 122347 copy 1512x2016 copy 1134x1512.jpg|246px|thumb|<center>'''125 jaar St. Pancratiuskerk<br>augustus 2022</center>]]
 +
|[[Bestand:Pancratiuskerk zondag 04-09-2022.jpg|250px|thumb|<center>'''125 jaar St. Pancratiuskerk<br>zondag 4 september 2022</center>]]
 +
|}
 +
<br clear=all/>
 +
 +
== Beeldmateriaal ==
 +
<gallery>
 +
Bestand:Heerenberg 1926.jpg|<center>[[1926]]</center>
 +
Bestand:St. Pancratiuskerk Witte paters priesterwijding 1937.jpg|Priesterwijding van<br>[[Witte Paters]] in [[1937]]
 +
Bestand:Kerk 's Heerenberg april 1945-1- (2).jpg |<center>Oorlogsschade</center>
 +
Bestand:1942-galama-vanrooijen-detail.jpg |Het herdenkingsraam voor pastoor Galama en kapelaan Van Rooijen. Kapelaan Hegge, die overleefde, is niet afgebeeld.
 +
Afbeelding:Kerk_circa_1950.jpg|<center>Interieur [[1950]]</center>
 +
Afbeelding:Kerk_circa_19500.jpg
 +
</gallery>
 +
<gallery>
 +
Bestand:St Pancratius in glas in lood.jpg|
 +
Afbeelding:Pancratiuskerkorigineel.JPG|<center>Uitgever G.W. Schuurman<br/>Archief [[Schuurman, Benny|Benny]] Schuurman</center>
 +
Afbeelding:1994_haan.JPG|<center>De Pancratiuskerk in [[1994]] tijdens de restauratie</center>
 +
Afbeelding:PancratiusKerk001.jpg|<center>Pancratiuskerk in [[2008]]<br>Foto: Anton Welling jr.</center>
 +
Afbeelding:P1000169 (Medium).jpg|<center>Het Botterkruus</center>
 +
</gallery>
 +
<gallery>
 +
Afbeelding:P1000159 (Medium).JPG
 +
Bestand:Schilders detail in de Pancratiuskerk.jpg
 +
Bestand:Het Maarschalkerweerdorgel.jpg
 +
Bestand:Vaandel St Pancratius achter in de kerk.jpg
 +
Bestand:RelikwieenGalama en van Rooijen.jpg |Relikwieën van Galama en Van Rooijen in de gedachteniskapel.
 +
</gallery>
 +
 +
==Rijksmonument==
 +
De Pancratiuskerk is sinds 31 januari [[1967]] een rijksmonument (monumentnummer 9269). De omschrijving in het monumentenregister luit:
 +
 +
::''R.K. Kerk (St. Pancratius). Driebeukige kruisbasiliek in neogotische trant met 5/8 gesloten koor, geflankeerd door 3/8 gesloten kapellen en driezijdig gesloten dwarsschipsarmen. Hoge toren met ingesnoerde naaldspits. Het bouwwerk is ontworpen door Alfred Tepe en gebouwd van 1895-'97. Meubilair van Willem Mengelberg. Klokkenstoel met gelui van drie klokken van G. van Wou, 1496, respectievelijk diam. 142,2 cm., 127 cm. en 113,8 cm. Oorspronkelijk hebben deze klokken in de Hervormde Kerk (voormalige R.K.Kerk H.H. Georgius en Pancratius) gehangen. Sedert [[1839]] in deze kerk. Mechanisch torenuurwerk, is buiten gebruik gesteld. Kerk en toren vervullen een belangrijke stedebouwkundige functie in het harmonische geheel van het kasteel met het daaraangrenzende deel van het stadje.
 +
 +
::''Orgel met tweeklavieren en pedaal uit [[1906]] van de orgelmaker Maarschalkerweerd & Zoon.
 +
::''Hoofdcategorie: Subcategorie: Oorspronkelijke functie:
 +
::''Religieuze gebouwen Kerk en kerkonderdeel Kerk
 +
 +
== Het Maarschalkerweerdorgel ==
 +
In de eerste jaren van haar bestaan had de kerk nog geen beschikking over een orgel, maar deed een harmonium in plaats hiervan dienst. Het orgel is in [[1906]] in gebruik genomen, en gebouwd door de ''fa. Maarschalkerweerd & Zoon'' uit Utrecht. Deze firma was destijds een vooraanstaande en vernieuwende orgelbouwer.
 +
 +
De dispositie van het orgel luidt als volgt:
 +
{|
 +
| valign=top width=200 |
 +
''Hoofdklavier''
 +
*Bourdon 16'
 +
*Prestant 8'
 +
*Bourdon 8'
 +
*Fluit Harmonique 8'
 +
*Violoncello 8'
 +
*Octaaf 4'
 +
*Fluit dolce 4'
 +
*Octaaf 2'
 +
*Mixtuur
 +
*Trompet 8'
 +
| valign=top width=200 |
 +
''Bovenmanuaal''
 +
*Dolce 8'
 +
*Gamba 8'
 +
*Holpijp 8'
 +
*Fluit travers 8'
 +
*Salicet 4'
 +
*Fluit amabilis 4'
 +
| valign=top width=200 |
 +
''Pedaal''
 +
*Subbas 16'
 +
|}
 +
Tevens zijn er (uiteraard) twee pedaalkoppels en een manueelkoppel aanwezig. Opmerkelijk is dat de Salicet 4' in werkelijkheid een 8' voet is, en iets lager dan gebruikelijk gestemd is, zodat in combinatie met de Gamba 8' feitelijk het geluid van een ''Voix Celeste'' ontstaat.
 +
 +
==Kruiswegstaties==
 +
Kruiswegstaties uit het atellier van W. Mengelberg aan de wand, links en rechts in de kerk. Klik op de afbeeldingen voor een vergroting.
 +
<gallery>
 +
Afbeelding:Statie 3-2-1.jpg
 +
Afbeelding:Statie 7-6-5-4 (Medium).JPG
 +
Afbeelding:Statie 8-9-10-11 (Medium).JPG
 +
Afbeelding:Statie 12-13-14 (Medium).JPG
 +
</gallery>
 +
Kruiswegfoto's: Benny
 +
 +
==Voortgangers huidige Pancratiuskerk==
 +
*[[Hervormde kerk in 's-Heerenberg|Hervormde kerk]]
 +
*[[Huiskerk]]
 +
*[[Baustetterkerk]]
 +
 
==Old Ni-js nummer 38==
 
==Old Ni-js nummer 38==
−
[[Old Ni-js]] nummer 38 (jaargang 14 blz 27-91) is een thema-nummer over ''100 jaar Sint-Pancratius 's-Heerenberg''. Aan deze uitgave werkten mee: [[Berndzen-Kniest, Netje|Netje Berndzen]], [[Dunnwald, Rob|Rob Dunnwald]], [[Esselink-Mijnen, Ruth|Ruth Esselink]], [[Hoogakker, Jan|Jan Hoogakker]], Annette Kneepkens, Jan Loskamp, [[Lukkezen, Jan|Jan Lukkezen]], [[Pastoor Nollen|Herman Nollen]], Ans te Pas, [[Thoben, John|John Thoben]] (eindredactie), [[Zweers, Edwin|Edwin Zweers]]. Pastoor G. Bruggink schreef: Ten Geleide. Onderwerpen:
+
[[Old Ni-js 038|Old Ni-js nr. 38]] is een themanummer over ''100 jaar Sint-Pancratius 's-Heerenberg''. Aan deze uitgave werkten mee: [[Berndzen-Kniest, Netje|Netje Berndzen]], [[Dunnwald, Rob|Rob Dunnwald]], [[Esselink-Mijnen, Ruth|Ruth Esselink]], [[Hoogakker, Jan|Jan Hoogakker]], Annette Kneepkens, Jan Loskamp, [[Lukkezen, Jan|Jan Lukkezen]], [[Nollen, Herman|Herman Nollen]], Ans te Pas, [[Thoben, John|John Thoben]] (eindredactie), [[Zweers, Edwin|Edwin Zweers]]. [[Bruggink, Gerard|Pastoor G. Bruggink]] schreef het Ten Geleide.  
−
*1399-1897 Voorgeschiedenis en bouw van de kerk blz 28-47  
+
 
−
*1897-1940 Het feest van de kerkwijding en het Rijke Roomse Leven blz 48-67  
+
Onderwerpen:
−
*1940-1945 Sint-Pancratius tijdens Wereldoorlog II.
+
*1399-1897 Voorgeschiedenis en bouw van de kerk, blz. 28-47  
−
*De 'Martelaren van 's-Heerenberg' blz 68-75  
+
*1897-1940 Het feest van de kerkwijding en het Rijke Roomse Leven, blz. 48-67  
−
*1945-1965 Sint-Pancratius na de oorlog blz 76-85  
+
*1940-1945 Sint-Pancratius tijdens Wereldoorlog II, en De '[[Martelaren van 's-Heerenberg]]', blz. 68-75  
−
*1965-1997 Na het tweede Vaticaans Concilie. Grote veranderingen. De restauratie van de Pancratiuskerk blz 86-90
+
*1945-1965 Sint-Pancratius na de oorlog, blz. 76-85  
 +
*1965-1997 Na het tweede Vaticaans Concilie. Grote veranderingen. De restauratie van de Pancratiuskerk, blz. 86-90
 +
 
 +
==Adres==
 +
[[Hofstraat]] 2 <br/>
 +
7041AD<br/>
 +
[['s-Heerenberg]]<br/>
 +
Telefoon: 0314-661224<br/>
 +
                             
 +
==Kaart==
 +
{{#Display_map:
 +
51.875229, 6.242874;
 +
|zoom=17
 +
|Hight=450
 +
|Width=450
 +
}}
  
−
==onderwerp==
+
== Bronnen ==
−
[[Kerken en kloosters]]
+
*[[Old_Ni-js_038|Old Ni-js nr. 038]]
 +
*[https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monumenten/9269 Monumentenregister], monumentnummer 9269
 +
*Foto-Archief [[Schuurman, Benny|Benny Schuurman (B.C.J.A)]]
  
−
==plaats==
+
[[Categorie:Kerken en Kloosters 's-Heerenberg]] [[Categorie:Parochies]] [[Categorie:Pastoors 's-Heerenberg]] [[Categorie:Kapelaans 's-Heerenberg]] [[Categorie:Rijksmonumenten 's-Heerenberg]]
−
[['s-Heerenberg]]
 

Huidige versie van 22 jul 2024 om 07:13

Geschiedenis

De Baustetterkerk is de voorganger van de tegenwoordige R.K. Pancratiuskerk in 's-Heerenberg in de voormalige gemeente Bergh, dit staat beschreven in Old Ni-js 38, het Pancratiusnummer. De nieuwe Pancratiuskerk is in 1895-1897 gebouwd naar een ontwerp van de bekende bouwmeester van de neogotiek, Alfred Tepe op initiatief van pastoor Nales. Het zand nodig voor de bouw werd in het Prinsessebosje gewonnen.

Het meubilair en de kruiswegstaties komen uit de ateliers van W. Mengelberg. In de toren hangen de drie luidklokken, die in 1496 door Geert van Wou zijn gegoten voor de klokkentoren van wat nu de protestantse kerk is. Boven het priesterkoor hangt een kruis dat in de volksmond het botterkruus wordt genoemd. Het is geschonken door een inwoner van 's-Heerenberg die rijk was geworden van de botersmokkel.

In de Tweede Wereldoorlog zijn pastoor Galama en zijn kapelaans Van Rooijen en hegge door de Duitsers opgepakt en weggevoerd. Het is niet bekend wie 'Het Driemanschap' heeft verraden. De aanleiding om deze principiële mannen te liquideren is een protestbrief van de Nederlandse bisschoppen die op zondag 25 juli 1941 in de kerk wordt voorgelezen. Daarin wordt geprotesteerd tegen het streven van de bezetter het hele economische en sociale leven onder de NSB te brengen. Alleen kapelaan Hegge is teruggekomen; de pastoor en kapelaan van Rooijen stierven kort na elkaar in juni 1942 in het concentratiekamp Dachau. Ter herinnering zijn er na de Tweede Wereldoorlog enkele gebrandschilderde ramen over hun deportatie en moord in de kerk aangebracht.

In 1967 zijn een tweetal gebrandschilderde ramen geplaatst die een geschenk waren van de heer Eugen Reintjes. De ramen zijn van de hand van G. Lelivelt uit Doetinchem.

De voormalige pastorie in de Hofstraat waar de priesters woonden heette het Groenenhuis, een middeleeuws monumentaal gebouw dat in de jaren zestig is afgebroken door de gemeente. Nu is daar de pastorietuin.

Het kerkelijk zangkoor draagt de naam Pancratiuskoor. De Sint Pancratiusparochie is opgegaan in het parochieverband Didam-'s-Heerenberg-Wehl, waaruit op 1 januari 2010 de nieuwe Parochie Heilige Gabriël is voortgekomen.

Fragment luchtfoto 1928 - St.Pancratiuskerk en omgeving
R.K. Kerk 's-Heerenberg kopie.jpg
125 jaar St. Pancratiuskerk
augustus 2022
125 jaar St. Pancratiuskerk
zondag 4 september 2022


Beeldmateriaal

  • Priesterwijding van
    Witte Paters in 1937

  • Oorlogsschade

  • Het herdenkingsraam voor pastoor Galama en kapelaan Van Rooijen. Kapelaan Hegge, die overleefde, is niet afgebeeld.

  • Interieur 1950
  • Kerk circa 19500.jpg
  • St Pancratius in glas in lood.jpg
  • Uitgever G.W. Schuurman
    Archief Benny Schuurman
  • De Pancratiuskerk in 1994 tijdens de restauratie
  • Pancratiuskerk in 2008
    Foto: Anton Welling jr.
  • Het Botterkruus
  • P1000159 (Medium).JPG
  • Schilders detail in de Pancratiuskerk.jpg
  • Het Maarschalkerweerdorgel.jpg
  • Vaandel St Pancratius achter in de kerk.jpg

  • Relikwieën van Galama en Van Rooijen in de gedachteniskapel.

Rijksmonument

De Pancratiuskerk is sinds 31 januari 1967 een rijksmonument (monumentnummer 9269). De omschrijving in het monumentenregister luit:

R.K. Kerk (St. Pancratius). Driebeukige kruisbasiliek in neogotische trant met 5/8 gesloten koor, geflankeerd door 3/8 gesloten kapellen en driezijdig gesloten dwarsschipsarmen. Hoge toren met ingesnoerde naaldspits. Het bouwwerk is ontworpen door Alfred Tepe en gebouwd van 1895-'97. Meubilair van Willem Mengelberg. Klokkenstoel met gelui van drie klokken van G. van Wou, 1496, respectievelijk diam. 142,2 cm., 127 cm. en 113,8 cm. Oorspronkelijk hebben deze klokken in de Hervormde Kerk (voormalige R.K.Kerk H.H. Georgius en Pancratius) gehangen. Sedert 1839 in deze kerk. Mechanisch torenuurwerk, is buiten gebruik gesteld. Kerk en toren vervullen een belangrijke stedebouwkundige functie in het harmonische geheel van het kasteel met het daaraangrenzende deel van het stadje.
Orgel met tweeklavieren en pedaal uit 1906 van de orgelmaker Maarschalkerweerd & Zoon.
Hoofdcategorie: Subcategorie: Oorspronkelijke functie:
Religieuze gebouwen Kerk en kerkonderdeel Kerk

Het Maarschalkerweerdorgel

In de eerste jaren van haar bestaan had de kerk nog geen beschikking over een orgel, maar deed een harmonium in plaats hiervan dienst. Het orgel is in 1906 in gebruik genomen, en gebouwd door de fa. Maarschalkerweerd & Zoon uit Utrecht. Deze firma was destijds een vooraanstaande en vernieuwende orgelbouwer.

De dispositie van het orgel luidt als volgt:

Hoofdklavier

  • Bourdon 16'
  • Prestant 8'
  • Bourdon 8'
  • Fluit Harmonique 8'
  • Violoncello 8'
  • Octaaf 4'
  • Fluit dolce 4'
  • Octaaf 2'
  • Mixtuur
  • Trompet 8'

Bovenmanuaal

  • Dolce 8'
  • Gamba 8'
  • Holpijp 8'
  • Fluit travers 8'
  • Salicet 4'
  • Fluit amabilis 4'

Pedaal

  • Subbas 16'

Tevens zijn er (uiteraard) twee pedaalkoppels en een manueelkoppel aanwezig. Opmerkelijk is dat de Salicet 4' in werkelijkheid een 8' voet is, en iets lager dan gebruikelijk gestemd is, zodat in combinatie met de Gamba 8' feitelijk het geluid van een Voix Celeste ontstaat.

Kruiswegstaties

Kruiswegstaties uit het atellier van W. Mengelberg aan de wand, links en rechts in de kerk. Klik op de afbeeldingen voor een vergroting.

  • Statie 3-2-1.jpg
  • Statie 7-6-5-4 (Medium).JPG
  • Statie 8-9-10-11 (Medium).JPG
  • Statie 12-13-14 (Medium).JPG

Kruiswegfoto's: Benny

Voortgangers huidige Pancratiuskerk

Old Ni-js nummer 38

Old Ni-js nr. 38 is een themanummer over 100 jaar Sint-Pancratius 's-Heerenberg. Aan deze uitgave werkten mee: Netje Berndzen, Rob Dunnwald, Ruth Esselink, Jan Hoogakker, Annette Kneepkens, Jan Loskamp, Jan Lukkezen, Herman Nollen, Ans te Pas, John Thoben (eindredactie), Edwin Zweers. Pastoor G. Bruggink schreef het Ten Geleide.

Onderwerpen:

  • 1399-1897 Voorgeschiedenis en bouw van de kerk, blz. 28-47
  • 1897-1940 Het feest van de kerkwijding en het Rijke Roomse Leven, blz. 48-67
  • 1940-1945 Sint-Pancratius tijdens Wereldoorlog II, en De 'Martelaren van 's-Heerenberg', blz. 68-75
  • 1945-1965 Sint-Pancratius na de oorlog, blz. 76-85
  • 1965-1997 Na het tweede Vaticaans Concilie. Grote veranderingen. De restauratie van de Pancratiuskerk, blz. 86-90

Adres

Hofstraat 2
7041AD
's-Heerenberg
Telefoon: 0314-661224

Kaart

Bezig met het laden van de kaart...

Bronnen

Overgenomen van "https://berghapedia.nl/index.php?title=Pancratiuskerk&oldid=97568"