Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !
Borstelfabriek 's-Heerenberg: verschil tussen versies
k (correctie) |
|||
| (10 tussenliggende versies door 4 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| − | [[Bestand:Briefhoofd_borstelfabriek.jpg|right|400px]] | + | [[Bestand:Briefhoofd_borstelfabriek.jpg|right|400px|thumb|'''Het briefhoofd van de borstelfabriek]] |
| − | In [[1892]] werd in [['s-Heerenberg]] de "Nederland-Duitse Borstel- en Kwastenfabriek" gevestigd van de | + | In [[1892]] werd in [['s-Heerenberg]] de "Nederland-Duitse Borstel- en Kwastenfabriek" gevestigd van de [[Emmerik]]se firma ''Heiming-Bocks & Schulte'', later ''Heiming-Schülte & Co'' geheten. De '''Borstelfabriek''' vestigde zich aan de [[Muntwal]], vroeger [[Noordwal]] genoemd. Borstelfabricage was de enige [[industrie]] die 's-Heerenberg indertijd rijk was. Als meester-borstelmakers werden vakmensen uit [[Duitsland]] aangetrokken. Zo kwamen bijvoorbeeld als werkmeesters [[Dünnwald, Robert|Robert Dünnwald]] en Johann Hubert [[Stein]] naar deze contreien, nu nog bekende 's-Heerenbergse namen. |
| − | + | In [[1911]] kreeg de fabriek het recht het koninklijk wapen te voeren. Het was toen in deze branche het grootste bedrijf. Rond die tijd werkten er ongeveer 130 mensen, waaronder 28 kinderen jonger dan zestien jaar, te weten twee meisjes en 26 jongens. Een van hen was [[Rulof, Jozef|Jozef Rulof]] die zijn nogal bittere ervaringen bij de ''Bösselhut'' beschreef in zijn autobiografische ''[[Jeus van moeder Crisje]]''. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | De fabriek groeide in de begintijd meteen voorspoedig en werd al spoedig te klein. Na enkele jaren werd daarom een heel nieuw pand aan de [[Molenpoortstraat]] betrokken, op de plaats waar thans het winkelcentrum [[Molenpoort]] is gelegen. De oude fabriek werd verbouwd tot volkswoningen. Het geheel werd in de jaren [[1940]]-[[1941]] gesloopt om plaats te maken voor de woningen die er nu nog staan. | |
| − | In [[ | + | In de Molenpoortstraat werd het bedrijf aanvankelijk voortgezet onder de naam "Van Gulpen en Swertz", maar al gauw als "Nefah", Nederlandse Fabriek- en Handelsmaatschappij. Dit stond in het [[Adresboek 1935|adresboek]] van [[1935]] vermeld als: ''N.V. Ned. Fabriek en handel Mij. v.h. van Gulpen & Swertz, 's-Heerenberg, Molenpoortstraat B 411, Telefoon 31'' |
| − | In | + | [[Bestand:Borstelfabriek 19550512 LC.JPG|left|thumb|350px|'''Uit de ''Leeuwarder Courant'' van donderdag 12 mei 1955]] |
| + | In februari [[1925]] brak een [[Februari-staking|staking]] uit. | ||
| − | |||
In mei [[1955]] werd het fabrieksgebouw bijna geheel door [[brand]] verwoest. | In mei [[1955]] werd het fabrieksgebouw bijna geheel door [[brand]] verwoest. | ||
| − | In [[ | + | In augustus [[1959]] vierde chef expeditie, de heer J. van Gessel, zijn 50-jarig jubileum en kreeg ter gelegenheid hiervan de [[Onderscheidingen#Orde van Oranje-Nassau (1892)|eremedaille in zilver]] verbonden aan de orde van Oranje Nassau opgespeld. Hij was op 12-jarige leeftijd bij het bedrijf begonnen. |
| + | |||
| + | In [[1968]] werd herdacht dat de heer Jacques van den Bosch veertig jaar in dienst was en dat hij wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd tevens zijn werkzame periode als machinaal houtbewerker afsloot. In zijn afscheidsspeech memoreerde directeur P.B.J. Vet eraan dat de heer Van den Bosch zich in veertig jaar nooit ziek had gemeld. | ||
| + | |||
| + | De borstelfabriek aan de Molenpoortstraat is in [[1978]] gesloopt. De markante schoorsteen viel, onder grote publieke belangstelling, in augustus van dat jaar tegen de grond. | ||
| + | |||
| + | De fabriek had bedrijfswoningen aan de [[Daltuin]], het zogenaamde [[Duitsche Verel]] en één woning aan de [[Peeskesweg]] 6. | ||
| + | <br clear=all/> | ||
| + | ==Personeel van de borstelfabriek in 1895 == | ||
| + | Deze foto van het personeel van de borstelfabriek is in [[1895]] gemaakt bij de ingang van de [[Plantage]]. Op de achtergrond is het [[Huis Bergh]] te zien. | ||
| − | + | De namen komen van een lijst die Riet Pennards (een dochter van [[Pennards, Petrus Bernardus Cornelis|Piet Pennards]] van de [[Café Restaurant Het Tolhuis|Het Tolhuis]] in [[Zeddam]]) in [[1990]] opstelde. De foto is aangeleverd door [[Booms, Gerhardus Johannes Joseph|Gerard Booms]]. | |
| − | + | {| | |
| + | |- valign=top | ||
| + | |[[Bestand:Personeel Borstelfabriek 1895 Foto Gerard Booms verkleind.jpg|thumb|600px]] | ||
| + | |[[Bestand:Foto Borstel fabriek genummerd Foto Gerard Booms .jpg|thumb|600px]] | ||
| + | |} | ||
| + | 1. Dünnwald, vader van Johanna en Bernard (directeur), 2. Willem Grutter (zijn zus Mimmie woonde omstreeks 1990 nog in [[Gasthuis Sint-Gertrudis|bejaardenhuis St. Gertrudis]]), 3. Luchters (Lugters?), woonde in de fabriek, 4. Directie (vreemden, meest Duitsers), 5. Walterfang, 6. Alphons Egging, 7. Jozef Wiesberg (woonde in het [[Kruisstuk]], eerder [[Dassestreûtje]]), 8. Sultan Huls, 9. H. Booms (gehuwd met meisje uit [[Azewijn]]), 10. Peters (woonde in de [[Kellenstraat]]), 11. Willem Hofstraat (timmerman), 12. Johan Hubert Stein (éénarmig), vader van Lies Heitkamp-Stein en Huub Stein), 13. Rozendaal (woonde op de [[Bovensteenakkers]] – Bikkelenbult ), 14. Rozendaal (woonde in het Kruisstuk – Dassestreûtje), 15. – , 16. Welting, 17. Jan Booms, 18. Willem Wennekes ((Willem de Zoepert) woonde in de Commissiehuizen, vader van Duumke), 19. Antoon van Bree, 20. Van Halteren (broer van [[De Schroet van Halteren|de Schroet]] (café waar nu Zeddamseweg Slagerij Hendriksen???), 21. Eduard Braam, 22. Slütter, 23. Piet Wennekes (gehuwd met Dien pis in de geut), 24. Vrieskamp ([[Stokkum]]) | ||
| − | + | Verder Italianen en Duitsers van de fabriek in Emmerik en jonge Stokkumse jongens die in de fabriek werkten voor 2,50 gulden per week (zes dagen). | |
| + | == Beeldmateriaal == | ||
| + | <gallery> | ||
| + | Bestand:borstelfabriek.jpg|Borstelfabriek aan de Noordwal | ||
| + | Bestand:Nieuw_dak_borstelfabriek.jpg | ||
| + | Bestand:Borstelfabriek_zijkant_kl.jpg | ||
| + | Bestand:Borstelfabriek_1933.jpg|Links de fabriek anno [[1933]] | ||
| + | </gallery> | ||
| + | <gallery> | ||
| + | Bestand:Sloop_borstelfabriek.jpg|Sloop volkswoningen en start nieuwbouw | ||
| + | Bestand:Afbraak borstelfabriek 1939 Bron Varseveld Vroeger.jpg|Begin van de afbraak. Bron Varsseveld Vroeger | ||
| + | Bestand:Borstelfabriek1978.jpg|Borstelfabriek anno 1978 in de [[Molenpoortstraat]] | ||
| + | </gallery> | ||
| + | De brand in 1955 | ||
<gallery> | <gallery> | ||
| − | Bestand:Brand Borstelfabriek 1955 s-Heerenberg.jpg | + | Bestand:Brand Borstelfabriek 1955 s-Heerenberg.jpg |
Bestand:Brand_borstelfabriek_1_kl.jpg | Bestand:Brand_borstelfabriek_1_kl.jpg | ||
Bestand:Brand_borstelfabriek1.jpg | Bestand:Brand_borstelfabriek1.jpg | ||
Bestand:Brand_borstelfabriek2.jpg | Bestand:Brand_borstelfabriek2.jpg | ||
| + | </gallery> | ||
| + | <gallery> | ||
bestand:Brand_borstelfabriek_2_kl.jpg | bestand:Brand_borstelfabriek_2_kl.jpg | ||
Bestand:Brand_borstelfabriek3.jpg | Bestand:Brand_borstelfabriek3.jpg | ||
Bestand:Brand_borstelfabriek_4_kl.jpg | Bestand:Brand_borstelfabriek_4_kl.jpg | ||
| − | + | Bestand:Brand_bosselhut.jpg | |
</gallery> | </gallery> | ||
Luchtfoto's: | Luchtfoto's: | ||
<gallery> | <gallery> | ||
| − | Bestand:Borstelfabriek_ingetekend.jpg|[[1927]] contouren van de fabriek zijn | + | Bestand:Borstelfabriek_ingetekend.jpg|<center>[[1927]]<br>De contouren van de fabriek zijn rood ingetekend</center> |
| + | Bestand:Olde_Bösselfabriek_luchfoto_1927_kl.jpg|<center> 1927</center> | ||
Bestand:Borstelfabriek Molenpoortstraat.jpg|Molenpoortstraat | Bestand:Borstelfabriek Molenpoortstraat.jpg|Molenpoortstraat | ||
Bestand:Borstelfabriek Villersgangetje copie.jpg|[[Villersgengske|Villersgangetje]] | Bestand:Borstelfabriek Villersgangetje copie.jpg|[[Villersgengske|Villersgangetje]] | ||
</gallery> | </gallery> | ||
| − | |||
== Bronnen == | == Bronnen == | ||
| − | * Werken in Bergh en daarbuiten - Henk Harmsen en Ton Bekker - 1992 - uitgave FNV | + | * Werken in Bergh en daarbuiten - [[Harmsen, Henk|Henk Harmsen]] en Ton Bekker - 1992 - uitgave FNV |
* Foto Borstelfabriek anno 1978: Antoon Th. te Booij | * Foto Borstelfabriek anno 1978: Antoon Th. te Booij | ||
*[http://www.archiefleeuwardercourant.nl Archief Leeuwarder Courant] | *[http://www.archiefleeuwardercourant.nl Archief Leeuwarder Courant] | ||
| − | * [[Graafschapbode|De Graafschapbode]], augustus 1978 | + | *[[Graafschapbode|De Graafschapbode]], augustus 1978 |
[[Categorie:Borstelfabrieken]] [[Categorie:Brand]] [[Categorie:Verdwenen Bergh]] | [[Categorie:Borstelfabrieken]] [[Categorie:Brand]] [[Categorie:Verdwenen Bergh]] | ||
Huidige versie van 7 mrt 2025 om 11:48
In 1892 werd in 's-Heerenberg de "Nederland-Duitse Borstel- en Kwastenfabriek" gevestigd van de Emmerikse firma Heiming-Bocks & Schulte, later Heiming-Schülte & Co geheten. De Borstelfabriek vestigde zich aan de Muntwal, vroeger Noordwal genoemd. Borstelfabricage was de enige industrie die 's-Heerenberg indertijd rijk was. Als meester-borstelmakers werden vakmensen uit Duitsland aangetrokken. Zo kwamen bijvoorbeeld als werkmeesters Robert Dünnwald en Johann Hubert Stein naar deze contreien, nu nog bekende 's-Heerenbergse namen.
In 1911 kreeg de fabriek het recht het koninklijk wapen te voeren. Het was toen in deze branche het grootste bedrijf. Rond die tijd werkten er ongeveer 130 mensen, waaronder 28 kinderen jonger dan zestien jaar, te weten twee meisjes en 26 jongens. Een van hen was Jozef Rulof die zijn nogal bittere ervaringen bij de Bösselhut beschreef in zijn autobiografische Jeus van moeder Crisje.
De fabriek groeide in de begintijd meteen voorspoedig en werd al spoedig te klein. Na enkele jaren werd daarom een heel nieuw pand aan de Molenpoortstraat betrokken, op de plaats waar thans het winkelcentrum Molenpoort is gelegen. De oude fabriek werd verbouwd tot volkswoningen. Het geheel werd in de jaren 1940-1941 gesloopt om plaats te maken voor de woningen die er nu nog staan.
In de Molenpoortstraat werd het bedrijf aanvankelijk voortgezet onder de naam "Van Gulpen en Swertz", maar al gauw als "Nefah", Nederlandse Fabriek- en Handelsmaatschappij. Dit stond in het adresboek van 1935 vermeld als: N.V. Ned. Fabriek en handel Mij. v.h. van Gulpen & Swertz, 's-Heerenberg, Molenpoortstraat B 411, Telefoon 31
In februari 1925 brak een staking uit.
In mei 1955 werd het fabrieksgebouw bijna geheel door brand verwoest.
In augustus 1959 vierde chef expeditie, de heer J. van Gessel, zijn 50-jarig jubileum en kreeg ter gelegenheid hiervan de eremedaille in zilver verbonden aan de orde van Oranje Nassau opgespeld. Hij was op 12-jarige leeftijd bij het bedrijf begonnen.
In 1968 werd herdacht dat de heer Jacques van den Bosch veertig jaar in dienst was en dat hij wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd tevens zijn werkzame periode als machinaal houtbewerker afsloot. In zijn afscheidsspeech memoreerde directeur P.B.J. Vet eraan dat de heer Van den Bosch zich in veertig jaar nooit ziek had gemeld.
De borstelfabriek aan de Molenpoortstraat is in 1978 gesloopt. De markante schoorsteen viel, onder grote publieke belangstelling, in augustus van dat jaar tegen de grond.
De fabriek had bedrijfswoningen aan de Daltuin, het zogenaamde Duitsche Verel en één woning aan de Peeskesweg 6.
Personeel van de borstelfabriek in 1895
Deze foto van het personeel van de borstelfabriek is in 1895 gemaakt bij de ingang van de Plantage. Op de achtergrond is het Huis Bergh te zien.
De namen komen van een lijst die Riet Pennards (een dochter van Piet Pennards van de Het Tolhuis in Zeddam) in 1990 opstelde. De foto is aangeleverd door Gerard Booms.
1. Dünnwald, vader van Johanna en Bernard (directeur), 2. Willem Grutter (zijn zus Mimmie woonde omstreeks 1990 nog in bejaardenhuis St. Gertrudis), 3. Luchters (Lugters?), woonde in de fabriek, 4. Directie (vreemden, meest Duitsers), 5. Walterfang, 6. Alphons Egging, 7. Jozef Wiesberg (woonde in het Kruisstuk, eerder Dassestreûtje), 8. Sultan Huls, 9. H. Booms (gehuwd met meisje uit Azewijn), 10. Peters (woonde in de Kellenstraat), 11. Willem Hofstraat (timmerman), 12. Johan Hubert Stein (éénarmig), vader van Lies Heitkamp-Stein en Huub Stein), 13. Rozendaal (woonde op de Bovensteenakkers – Bikkelenbult ), 14. Rozendaal (woonde in het Kruisstuk – Dassestreûtje), 15. – , 16. Welting, 17. Jan Booms, 18. Willem Wennekes ((Willem de Zoepert) woonde in de Commissiehuizen, vader van Duumke), 19. Antoon van Bree, 20. Van Halteren (broer van de Schroet (café waar nu Zeddamseweg Slagerij Hendriksen???), 21. Eduard Braam, 22. Slütter, 23. Piet Wennekes (gehuwd met Dien pis in de geut), 24. Vrieskamp (Stokkum)
Verder Italianen en Duitsers van de fabriek in Emmerik en jonge Stokkumse jongens die in de fabriek werkten voor 2,50 gulden per week (zes dagen).
Beeldmateriaal
Borstelfabriek aan de Noordwal
Links de fabriek anno 1933
Sloop volkswoningen en start nieuwbouw
Begin van de afbraak. Bron Varsseveld Vroeger
Borstelfabriek anno 1978 in de Molenpoortstraat
De brand in 1955
Luchtfoto's:
1927
De contouren van de fabriek zijn rood ingetekend
1927 
Molenpoortstraat
Bronnen
- Werken in Bergh en daarbuiten - Henk Harmsen en Ton Bekker - 1992 - uitgave FNV
- Foto Borstelfabriek anno 1978: Antoon Th. te Booij
- Archief Leeuwarder Courant
- De Graafschapbode, augustus 1978
