's-Heerenberg Emmerikseweg 2

Bouw en beschrijving

Uit De Graafschapbode van
3 februari 1928

Het woonhuis aan de Emmerikseweg 2 in 's-Heerenberg is in 1928 gebouwd in opdracht van huisarts L. Knoppien naar een ontwerp van de Limburgse architect Alphons Rats. De verbinding tussen Limburg en 's-Heerenberg was Rats' broer Jacobus, een bouwkundige die enige tijd in 's-Heerenberg en Zeddam heeft gewoond. In 1928 verhuisde hij naar Blerick, waar zijn broer de architect zich toen vanuit Maastricht had gevestigd. Aangenomen moet worden dat dokter Knoppien en Jacobus Rats elkaar gekend hebben.

De gemeente Bergh heeft op 27 februari 1928 een bouwvergunning afgegeven voor een ambtswoning in 's-Heerenberg, sectie H nr. 588. In het verlengde de Oudste Poortstraat was dit het eerste huis buiten de oude stad in de Sectie H. Stad van de kadastrale gemeente 's-Heerenberg. Ervan uitgaande dat de vergunning verleend zou worden, had dokter Knoppien al op 3 februari een advertentie geplaatst in De Graafschapbode, waarin de bouw van een VILLA-HUIS werd aanbesteed. Een bestek en een tekening konden worden aangevraagd bij architect Rats in Maastricht, die naar 's-Heerenberg zou komen om daar op 11 en 13 februari nadere inlichtingen te verstrekken. Aan wie de bouw gegund werd, kon (nog) niet worden achterhaald.

Het huis dat Rats ontwierp heeft een onregelmatig grondplan, zodat het schilddak niet direct als zodanig te herkennen is. Dit effect wordt versterkt doordat het dak aan de rechterkant verder naar beneden doorloopt dan aan de linkerkant. Het metselwerk is uitgevoerd in kruisverband.

Knoppien noemde zijn huis Papaver, mogelijk in een verwijzing naar zijn beroep, want uit de papaver worden onder meer opium, morfine en codeïne gewonnen. Later is deze huisnaam in onbruik geraakt.

Aan de achterkant van het huis is er vrij uitzicht op De Gaarde.

Gemeentelijk monument

Sinds 18 juni 2002 is het pand een gemeentelijk monument (nr. 29). De naburige woonhuizen Emmerikseweg 4 en Emmerikseweg 6 zijn in dezelfde stijl gebouwd en eveneens gemeentelijke monumenten. In elk geval het pand op nummer 4 is ook door architect Rats ontworpen.

Enkele bewoners

Uit De Graafschapbode van
11 februari 1930

Dr. Knoppien heeft niet lang in Papaver gewoond, want al per 15 februari 1930 werd hij benoemd tot controlerend geneesheer bij de Rijksverzekeringsbank met standplaats Amsterdam. Kort voor zijn vertrek werd hem een serenade gebracht door de Harmonie Bergh, waarvan hij beschermheer was. Op de foto in nevenstaand bericht uit de De Graafschapbode is het huis duidelijk te herkennen.

Knoppiens opvolger dokter M.J. Kok kocht het huis, maar verplaatste zijn praktijk al in 1931 naar Zeddam. Hij verkocht het huis toen aan W. Kok (een familielid?), directeur van de machinefabriek Probat N.V. in 's-Heerenberg.

Kort na de bevrijding in 1945 was hier het Commissariaat Noodvoorzieningen gevestigd. Dit hield toezicht op de wederopbouw en bepaalde bijvoorbeeld aan wat er opgeknapt of afgebroken moest worden, wie waar kon gaan wonen enz.

Villa Papaver nog met het glas-in-loodraam…

…met de naam Papaver.

In 1956 vestigde Notaris B.E. Zuure zich in Papaver. Later verhuisde hij naar de Slotlaan, maar bleef kantoor houden aan de Emmerikseweg. In 1963 heeft hij het huis laten verbouwen volgens een ontwerp van architect Hebly uit Aalten. Hierbij is het glas-in-loodraam met de naam Papaver vervangen door een glas-appliqué van de kunstenaar Floris van Tetterode. Hiermee verdween de huisnaam Papaver. Later kocht Zuure ook Emmerikseweg 4 en liet de beide panden door een loopbrug op de eerste verdieping met elkaar verbinden. Deze loopbrug is inmiddels weer verwijderd, maar de restanten zijn nog zichtbaar.

Het glas-appliqué

Emmerikseweg 2 en 4 met het glas-appliqué op nummer 2 en de restanten van de loopbrug tussen beide panden.

Het glas-in-loodraam in de voorgevel is bij de verbouwing in 1963 vervangen door een glas-appliqué van de kunstenaar Floris van Tetterode (1899–1985).

Glas-appliqué of gelijmd glas is een techniek die na de Tweede Wereldoorlog is ontwikkeld door een aantal Nederlandse kunstenaars in samenwerking met de toenmalige Glasindustrie Van Tetterode in Amsterdam. Deze techniek is een moderne vorm van glas-in-lood, die het mogelijk maakt exact uitgesneden stukken glas van verschillende kleuren en vormen in een plat vlak met elkaar te verbinden zonder ze te verhitten en zonder lood als drager. Hierbij wordt het glas met een speciaal ontwikkelde, doorzichtige glaslijm op een perspex plaat gelijmd. De glaslijm en het perspex zijn flexibel, zodat het geheel bestand is tegen spannings- en temperatuurverschillen.

Het glas-appliqué in de voorgevel van Emmerikseweg 2 is een abstracte voorstelling waarin een groot aantal verschillende kleuren is verwerkt.

Bronnen

• Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers
  • Toegangsnummer 1137, Gemeentebestuur Bergh, bouwvergunningen, 1908-1941, inventarisnummer 745: ambtswoning (villahuis: "Papaver")
  • Toegangsnummer 1042, Architecten Hebly te Winterswijk en Aalten, 1935-1992 (2011), inventarisnummer 540: Drs. B. Zuure. Verbouwing woonhuis. Bestek 540, 1963
• Bevolkingsregister Bergh
• De Graafschapbode van 3 februari 1928, 11 februari 1930
• Alphons Rats, architect te Blerick, Jacques Grubben in Buun 10 / 2009, cultuurhistorisch jaarboek voor Venlo, Blerick en Tegelen, blz. 229, 231
• Op Wikipedia:
  • Glasindustrie Van Tetterode
  • Glas-appliqué