Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !
Klompenmakers: verschil tussen versies
k (→Namen in Bergh) |
k (redactie) |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| − | '''Klompenmakers''' gebruikten meestal populierenhout, vooral omdat de populier snel groeit en er aan de onderstam niet veel zijtakken groeien. Naast de populier wordt vaak van de wilg | + | '''Klompenmakers''' gebruikten meestal populierenhout, vooral omdat de populier snel groeit en er aan de onderstam niet veel zijtakken groeien. Naast de populier wordt vaak van de wilg gebruikgemaakt. In [[Oost-Gelderland]] ziet men meestal de Baakse of Hengelose populier, de ''Populus gelrica''. Vroeger ging de klompenmaker er meestal zelf opuit om in de omgeving van zijn woonplaats de benodigde bomen aan te schaffen. Het rooien of vellen liet hij doorgaans aan een speciale bomenrooier over, die ook voor vervoer van de stammen naar zijn werkplaats zorg droeg. Dit vervoer gebeurde met een zogenaamde mallejan, een zeer sterke as op hoge wielen, waar de boomstam door middel van kettingen onder gehangen werd. |
| + | |||
Bij aankomst op het erf van de klompenmaker werd de boomstam in de directe omgeving van de werkplaats neergelegd. Als klompenmakerswerkplaatsen kon iedere ruimte dienen en dus waren er klompenmakers die in de eigen woning werkten, op de deel, in een schuur, of onder een afdak, mits er maar voldoende licht was. | Bij aankomst op het erf van de klompenmaker werd de boomstam in de directe omgeving van de werkplaats neergelegd. Als klompenmakerswerkplaatsen kon iedere ruimte dienen en dus waren er klompenmakers die in de eigen woning werkten, op de deel, in een schuur, of onder een afdak, mits er maar voldoende licht was. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Het metalen gereedschap, zoals boren, messen en bijlen, liet men meestal vervaardigen bij de [[plaatsen|plaatselijke]] [[smeden|smid]]. Het houten gereedschap als snijtafel, boorblok, hakblok en houten hamer alsmede de handgrepen van boren en messen werden door de aankomende klompenmaker dikwijls zelf gemaakt. | |
| − | <br/>Vanaf 1917 tot | + | |
| + | Gemiddeld werkte de klompenmaker omstreeks [[1910]] 66 uur per week; zijn knecht verdiende drie à vier gulden per week, wat neerkwam op een uurloon van ruim vijf cent! | ||
| + | |||
| + | In de jaren twintig en dertig van de twintigste eeuw is een deel der klompenmakers van handwerk overgegaan op machinaal werk. | ||
| + | <br/>Vanaf [[1917]] tot ongeveer [[1960]] werd er in de Sociëteit te [[Doetinchem]] een Klompenbeurs gehouden. In het bestuur van de eerste Klompenbeurs zat onder anderen W. Harmsen (uit [[Wijnbergen]]?). | ||
<br/>In museum ''De Roode Toren'' te [[Doesburg]] is een klompenmakerswerkplaats ingericht. | <br/>In museum ''De Roode Toren'' te [[Doesburg]] is een klompenmakerswerkplaats ingericht. | ||
==Middeleeuwen== | ==Middeleeuwen== | ||
| − | In de 15e eeuw werden klompen | + | In de 15e eeuw werden klompen ingevoerd in de Nederlanden. Zij werden vervaardigd in [[Westfalen]], waar hout in ruime mate aanwezig was. Het Westfaalse hout werd in grote hoeveelheden in de Nederlanden ingevoerd tijdens de 14e en 15e eeuw. De invoer uit Westfalen, die voor een belangrijk deel plaats vond langs de Rijn, via Wesel en [[Lobith]], omvatte ook klompen. |
| − | + | ||
| + | Dit blijkt onder meer uit een tolrekening van [[1408]], waarin vermeld wordt dat een schipper, Kalkerman geheten, ''klompen en breden'' (= planken) invoert naar Nijmegen. In andere posten van de tolrekeningen van Lobith worden onze klompen aangeduid als ''tripholt''. Klompen waren in de Middeleeuwen en ook later weliswaar een typische Nederlands gebruiksartikel, maar in de 14e en de 15e eeuw werden zij ook uit Westfalen geïmporteerd. Nog in de 18e eeuw vond deze import plaats. | ||
==Namen in Bergh== | ==Namen in Bergh== | ||
| Regel 21: | Regel 25: | ||
*Harmsen, E.J., Kilder ([[1935]]) | *Harmsen, E.J., Kilder ([[1935]]) | ||
*Harmsen, W.H., Wijnbergen ([[1935]]) | *Harmsen, W.H., Wijnbergen ([[1935]]) | ||
| − | *Harmsen, J., | + | *Harmsen, J., Wijnbergen ([[1935]]) |
| − | *Heitman, Gradus, | + | *Heitman, Gradus, Kilder] (BR [[1880]]-[[1910]]) |
*Heitman, Jan, Kilder (BR [[1880]]-[[1890]] en [[1880]]-[[1890]]) | *Heitman, Jan, Kilder (BR [[1880]]-[[1890]] en [[1880]]-[[1890]]) | ||
*Heitman, Peter, Kilder (BR [[1880]]-[[1890]]) | *Heitman, Peter, Kilder (BR [[1880]]-[[1890]]) | ||
| Regel 31: | Regel 35: | ||
*Londen, Drikkus van, Kilder (BR [[1880]]-[[1890]]) | *Londen, Drikkus van, Kilder (BR [[1880]]-[[1890]]) | ||
*Londen, Jan van, Kilder (BR [[1880]]-[[1890]]) | *Londen, Jan van, Kilder (BR [[1880]]-[[1890]]) | ||
| − | *Rienderen, | + | *Rienderen, Jan van, [[Azewijn]] ([[Patentlijsten]] [[1806]]-[[1811]]) |
| − | *Schenning, G., | + | *Schenning, G., Wijnbergen ([[1935]]) |
*Spaan, B.A., Kilder ([[1935]]) | *Spaan, B.A., Kilder ([[1935]]) | ||
*Steentjes, Jan en zoon, [[Kilder]] (BR [[1880]]-[[1890]] en [[1890]]-[[1910]]) | *Steentjes, Jan en zoon, [[Kilder]] (BR [[1880]]-[[1890]] en [[1890]]-[[1910]]) | ||
| Regel 41: | Regel 45: | ||
*[[Thuis en Thus|Thus]], Willem, Wijnbergen | *[[Thuis en Thus|Thus]], Willem, Wijnbergen | ||
*Verheij, G., [[Zeddam]] ([[1935]]) | *Verheij, G., [[Zeddam]] ([[1935]]) | ||
| − | *Wentink, H.J., | + | *Wentink, H.J., Wijnbergen, [[Kolderveld]] 71 ([[1935]]) |
==Bronnen== | ==Bronnen== | ||
| − | *S. Oosterhaven in [[Kronyck]] september 1981 nr 21 (in [[bibliotheek Heemkundekring]]) | + | *S. Oosterhaven in [[Kronyck]] september 1981, nr. 21 (in [[bibliotheek Heemkundekring]]) |
| − | *Prof. dr. W. Jappe Alberts in ''Kronyck'' december 1981 nr 22 | + | *Prof. dr. W. Jappe Alberts in ''Kronyck'' december 1981, nr. 22 |
| − | *BR ([[Bevolkingsregister]]) [[1880]]-[[1890]] in [[100 Jaar "Sint Jan" Kilder]] blz 74) | + | *BR ([[Bevolkingsregister]]) [[1880]]-[[1890]] in [[100 Jaar "Sint Jan" Kilder]] blz. 74) |
| − | *BR (Bevolkingsregister [[1880]]-[[1910]] in [[100 Jaar "Sint Jan" Kilder]] blz 74) | + | *BR (Bevolkingsregister [[1880]]-[[1910]] in [[100 Jaar "Sint Jan" Kilder]] blz. 74) |
*[[Adresboek 1935]] | *[[Adresboek 1935]] | ||
| + | |||
{{Onderwerp|Beroepen}} | {{Onderwerp|Beroepen}} | ||
Versie van 8 mei 2015 om 12:21
Klompenmakers gebruikten meestal populierenhout, vooral omdat de populier snel groeit en er aan de onderstam niet veel zijtakken groeien. Naast de populier wordt vaak van de wilg gebruikgemaakt. In Oost-Gelderland ziet men meestal de Baakse of Hengelose populier, de Populus gelrica. Vroeger ging de klompenmaker er meestal zelf opuit om in de omgeving van zijn woonplaats de benodigde bomen aan te schaffen. Het rooien of vellen liet hij doorgaans aan een speciale bomenrooier over, die ook voor vervoer van de stammen naar zijn werkplaats zorg droeg. Dit vervoer gebeurde met een zogenaamde mallejan, een zeer sterke as op hoge wielen, waar de boomstam door middel van kettingen onder gehangen werd.
Bij aankomst op het erf van de klompenmaker werd de boomstam in de directe omgeving van de werkplaats neergelegd. Als klompenmakerswerkplaatsen kon iedere ruimte dienen en dus waren er klompenmakers die in de eigen woning werkten, op de deel, in een schuur, of onder een afdak, mits er maar voldoende licht was.
Het metalen gereedschap, zoals boren, messen en bijlen, liet men meestal vervaardigen bij de plaatselijke smid. Het houten gereedschap als snijtafel, boorblok, hakblok en houten hamer alsmede de handgrepen van boren en messen werden door de aankomende klompenmaker dikwijls zelf gemaakt.
Gemiddeld werkte de klompenmaker omstreeks 1910 66 uur per week; zijn knecht verdiende drie à vier gulden per week, wat neerkwam op een uurloon van ruim vijf cent!
In de jaren twintig en dertig van de twintigste eeuw is een deel der klompenmakers van handwerk overgegaan op machinaal werk.
Vanaf 1917 tot ongeveer 1960 werd er in de Sociëteit te Doetinchem een Klompenbeurs gehouden. In het bestuur van de eerste Klompenbeurs zat onder anderen W. Harmsen (uit Wijnbergen?).
In museum De Roode Toren te Doesburg is een klompenmakerswerkplaats ingericht.
Middeleeuwen
In de 15e eeuw werden klompen ingevoerd in de Nederlanden. Zij werden vervaardigd in Westfalen, waar hout in ruime mate aanwezig was. Het Westfaalse hout werd in grote hoeveelheden in de Nederlanden ingevoerd tijdens de 14e en 15e eeuw. De invoer uit Westfalen, die voor een belangrijk deel plaats vond langs de Rijn, via Wesel en Lobith, omvatte ook klompen.
Dit blijkt onder meer uit een tolrekening van 1408, waarin vermeld wordt dat een schipper, Kalkerman geheten, klompen en breden (= planken) invoert naar Nijmegen. In andere posten van de tolrekeningen van Lobith worden onze klompen aangeduid als tripholt. Klompen waren in de Middeleeuwen en ook later weliswaar een typische Nederlands gebruiksartikel, maar in de 14e en de 15e eeuw werden zij ook uit Westfalen geïmporteerd. Nog in de 18e eeuw vond deze import plaats.
Namen in Bergh
Enkele klompenmakers in de gemeente Bergh:
- Ampting, Gradus van, Kilder (BR 1880-1890)
- Bosch, J., Wijnbergen (1935)
- Buiting, T., Braamt (1935)
- Bussing, Gerrit, Kilder (BR 1880-1910)
- Gerben, Nol, Kilder (BR 1880-1890)
- Harmsen, E.J., Kilder (1935)
- Harmsen, W.H., Wijnbergen (1935)
- Harmsen, J., Wijnbergen (1935)
- Heitman, Gradus, Kilder] (BR 1880-1910)
- Heitman, Jan, Kilder (BR 1880-1890 en 1880-1890)
- Heitman, Peter, Kilder (BR 1880-1890)
- Jansen, ..., 's-Heerenberg (Stokkumseweg)
- Koster, Toon, Kilder (BR 1880-1890)
- Köster, Gradus, Kilder (BR 1890-1910)
- Köster, Hendrik, Kilder (BR 1880-1890)
- Londen, Drikkus van, Kilder (BR 1880-1890)
- Londen, Jan van, Kilder (BR 1880-1890)
- Rienderen, Jan van, Azewijn (Patentlijsten 1806-1811)
- Schenning, G., Wijnbergen (1935)
- Spaan, B.A., Kilder (1935)
- Steentjes, Jan en zoon, Kilder (BR 1880-1890 en 1890-1910)
- Stevens, Hendrik, knecht, Azewijn (Patentlijsten 1806-1811)
- Stoltenborg, Toon, Kilder (BR 1880-1890)
- Teunissen, Jan, Kilder (BR 1880-1890)
- Teunissen, Gradus, Kilder (BR 1880-1910)
- Thus, Willem, Wijnbergen
- Verheij, G., Zeddam (1935)
- Wentink, H.J., Wijnbergen, Kolderveld 71 (1935)
Bronnen
- S. Oosterhaven in Kronyck september 1981, nr. 21 (in bibliotheek Heemkundekring)
- Prof. dr. W. Jappe Alberts in Kronyck december 1981, nr. 22
- BR (Bevolkingsregister) 1880-1890 in 100 Jaar "Sint Jan" Kilder blz. 74)
- BR (Bevolkingsregister 1880-1910 in 100 Jaar "Sint Jan" Kilder blz. 74)
- Adresboek 1935
