Wapen van de graven van Bergh

Het wapen van de graven van Bergh, sinds 1 januari 2005 ook het wapen van de gemeente Montferland

Het wapen van de gemeente Bergh

Het wapen van de gemeente Didam

Het oorspronkelijke wapen van Bergh is het wapen van de graven van Bergh. De oudst bekende afbeelding van dit wapen bevindt zich op het zegel van Hendrik de Monte (ca. 1220-1260) dat hangt aan een oorkonde uit 1244 in het archief van het klooster Bethlehem. Verder is het te zien op onder meer een zuiltje voor de ingangspoort van Huis Bergh en op de grafsteen van Elisabeth van den Bergh.

De officiële wapenbeschrijving luidt:
In zilver een leeuw van keel, getongd, genageld en gekroond van goud, en een schildzoom van sabel, beladen met negen bollen van goud. Het schild gedekt met een gouden kroon van vijf bladeren

Over het aantal en de benaming van de "negen bollen" bestaat verschil van inzicht. John Thoben heeft bij de vorming van de gemeente Montferland in 2005 in een artikel een lans gebroken voor elf bollen, die bovendien bezanten moeten heten. De bezant was een gouden munt die in de tijd van de kruistochten als internationaal betaalmiddel werd gebruikt. In dat verband verwijzen de bezanten naar Constantinus de Monte, een Armeniër die omstreeks 1120 de eerste heer van Bergh werd en in de jaren 1096–1099 aan de Eerste Kruistocht heeft deelgenomen. De naam bezant is afgeleid van Byzantium ofwel het Oost-Romeinse Rijk, waar de munt geslagen werd. In ruimere zin werd de naam bezant ook gebruikt voor gouden munten die elders in het Nabije Oosten waren geslagen.

Het wapen kwam met Constantinus de Monte uiteindelijk in Bergh terecht. Het kan als volgt beschreven worden:

• De rode leeuw verwijst mogelijk naar Kılıç Arslan I, de sultan van de Seltsjoeken die de kruisvaarders in 1097 tot twee keer toe vernietigend hebben verslagen. De naam Kılıç Arslan kan vertaald worden als "leeuw met het zwaard" of als "rode leeuw". Op veel kruisvaardersschilden en -vaandels werd na deze overwinningen een rode leeuw afgebeeld.
• De grijze achtergrond is van dezelfde kleur als die van het wapen van het Koninkrijk Jerusalem, de kruisvaardersstaat die in 1099 werd gesticht.
• De schildzoom duidt een omsloten ruimte aan, zoals een burcht. Die kan verwijzen naar de motte Montferland, maar dit zou betekenen dat de zoom pas na Constantinus' aankomst in onze steek is toegevoegd. Meer voor de hand ligt dat de zoom al tijdens de kruistocht onderdeel was van het wapen. Dit verklaart ook hoe de kruisvaarder Richard van Cornwall aan exact hetzelfde wapen kwam. Het is daar ontstaan waar Constantinus en Richard allebei zijn geweest: in het Heilige Land.
• Hierboven is al vermeld dat de bollen in de schildzoom bezanten zijn.

Het wapen de graven van Bergh maakte deel uit van het wapen van de gemeente Didam (een combinatie van tweemaal het wapen van de graven van Meurs en tweemaal dat van de graven van Bergh). Daar had het de volgens Thoben de juiste vorm, zoals uit de officiële beschrijving blijkt:
In zilver een leeuw van keel, genageld, getongd en gekroond van goud, en een zoom van sabel beladen met 11 bezanten van goud (Bergh)

Het wapen van de stad 's-Heerenberg, dat tevens als wapen van de gemeente Bergh diende, was gebaseerd op dat van de graven van Bergh. De wapenbeschrijving luidt:
Van zilver beladen met een ten halve lijve uitkomende rooden leeuw, gekroond, getongd en genageld van goud, het schild omboord met een zwarten rand, waarop 3 gouden penningen en zijnde gedekt met een gouden kroon.

De ten halve lijve uitkomende rooden leeuw drukte uit dat het grondgebied van de gemeente Bergh gehalveerd was ten opzicht van het gebied van de graven van Bergh. Na de fusie met de gemeente Didam per 1 januari 2005, werd het wapen van de graven van Bergh het wapen van de nieuwe gemeente Montferland.

Zie ook

• Gemeentevlag

Bronnen

• Old Ni-js nr. 54, blz. 36–39 en Old Ni-js nr. 63, blz. 4–6
• Nederlandse gemeentewapens