Wennekes, Carel Antoon

Geboren in 's-Heerenberg

Carel Antoon Wennekes was KNIL-militair. Hij werd op 17 oktober 1905 geboren in 's-Heerenberg als zoon van Wilhelm Wennekes (geboren op 29 december 1863) en Elisabeth Jansen (geboren op 14 oktober 1875 in Gelsenkirchen, Pruisen). Het gezin heeft op verschillende adressen in 's-Heerenberg gewoond, en vanaf 1907 ook enige tijd in Lengel.

Wennekes vertrok op 12 mei 1926 naar landbouwer J. Kniest in Steenderen. In februari 1927 ging hij verder naar Deventer.

Nederlands-Indië

Voor de Tweede Wereldoorlog

Op 31 oktober 1927 meldde Wennekes zich bij de Prins Hendrikkazerne in Nijmegen. Daar was de Koloniale Reserve gelegerd, het opleidingscentrum voor soldaten van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL).

Hij tekende voor een verbintenis van vijf jaar, ingaande op de dag van geschikbevinding voor uitzending. Hoewel hij was afgekeurd voor de dienstplicht in Nederland, werd hij op 12 december 1927 geschikt bevonden voor uitzending naar Nederlands-Indië. Hij nam die dag tevens een premie van vierhonderd gulden in ontvangst. Zijn stamboeknummer was 86453.

Op 3 januari 1928 is hij als soldaat-fuselier (geweerschutter) naar Nederlands-Indië vertrokken. Hij ging die dag in Amsterdam aan boord van het motorschip P.C. Hooft, dat op 4 februari aankwam in Tandjong Priok, de haven van Batavia. Het is niet bekend bij welk onderdeel hij was ingedeeld.

Toen zijn dienstverband afliep, heeft hij op 12 december 1932 voor zes jaar bijgetekend. In die periode is hij met verlof in Nederland geweest. Hij vertrok op 14 februari 1934 van Batavia met het stoomschip Dempo, dat op 12 maart 1934 aankwam in Rotterdam. Vier maanden later is hij met de Johan van Oldenbarnevelt teruggereisd. Dit motorschip vertrok op 25 juli van Amsterdam en kwam op 23 augustus aan in Batavia.

Na afloop van zijn contract in december 1938 heeft hij opnieuw bijgetekend, maar bijzonderheden over zijn nieuwe verbintenis ontbreken. Op een onbekend moment is hij overgestapt van de infanterie naar de artillerie.

Wennekes' KNIL-stamboekgegevens

In de Tweede Wereldoorlog

Wennekes' Japanse interneringskaart

Bij de Japanse inval, begin 1942, diende Wennekes bij de IIe Afdeling Veldartillerie met de rang van brigadier (die gelijk was aan korporaal bij de Koninklijke Landmacht). Deze eenheid was gelegerd in Tjimahi bij Bandoeng op West-Java.

Toen het KNIL op 8 maart 1942 capituleerde, werd Wennekes krijgsgevangen gemaakt in Bandoeng (バンドン). Uit de interneringskaart die de Japanners daarna hebben opgemaakt, blijkt dat hij getrouwd was en dat hij met zijn vrouw woonde op het adres Willemstraat H53 in Tjimahi. Het is niet bekend waar en wanneer hij getrouwd is, maar aangenomen kan worden dat dit in Nederlands-Indië is gebeurd. De naam van zijn vrouw was Tatih. Met haar had hij een zoon en een dochter.

De landen en de kampen waar de betreffende militair gevangen heeft gezeten, staan op de interneringskaart met stempels vermeld; de landen in de linker- en de kampen in de rechterbovenhoek. Het doorgestreepte stempel 爪 哇 linksboven op Wennekes' kaart betekent Java, het doorgestreepte stempel 爪 I rechtsboven betekent krijgsgevangenkamp № 1. Dit kamp werd in augustus 1942 geopend in Bandoeng met drie nevenkampen in Tjimahi.

In een van deze vier kampen heeft Wennekes vanaf 15 augustus 1942 gevangen gezeten tot hij in november van dat jaar met zo'n 4500 andere krijgsgevangenen werd overgebracht naar Thailand (泰) om er als dwangarbeider te werken aan de Birma-spoorweg.

Hij kwam terecht in het Thaise krijgsgevangenenkamp № 6 (泰 VI), dat lag aan het traject van de aan te leggen spoorlijn. Het was op 21 januari 1943 opgericht in Kinsayok, maar werd in maart 1943 verplaatst naar Hindato. Vandaaruit werkten de gevangenen aan een deeltraject van enkele tientallen kilometers. In december 1943 was de spoorlijn klaar en werd het kamp omgenummerd in № 1 (泰 I). De gevangenen werden toen ingezet voor het onderhoud van de spoorlijn. Dit was nodig omdat geallieerde bommenwerpers regelmatig aanvallen uitvoerden. Daarbij maakten ze veel slachtoffers onder de dwangarbeiders, want hun kampen lagen vlak langs de spoorlijn.

Wennekes heeft de voltooiing van de spoorlijn echter niet meer meegemaakt. Op 1 september 1943 werd hij ziek in het krijgsgevangenkamp in Kuie, waar hij op 1 oktober overleed aan malaria. Zijn interneringskaart vermeldt dat de ziekteverwekker Plasmodium falciparum was, die de dodelijkste vorm van malaria veroorzaakt. We kunnen echter gevoeglijk aannemen dat de erbarmelijke leefomstandigheden mede aan zijn dood hebben bijgedragen. Hij werd op de begraafplaats in Kuie ter aarde besteld.

Na de Tweede Wereldoorlog

Na de oorlog werd Wennekes herbegraven op het Kanchanaburi War Cemetery in Thailand, vak 3, rij D, graf 63/66. Deze nummering is een gevolg van het feit dat Carel samen met drie andere kameraden destijds in één voorlopig graf is begraven. De namen van die andere makkers waren ook bekend (op één na), maar de stoffelijke resten konden niet individueel worden geïdentificeerd. Daarom is de aanduiding zoals die in het register staat: 63/66.

Op Kanchanaburi liggen eveneens begraven de Berghse KNIL-militairen C.J. van den Berg, J.B van Bergen, W.A. Derksen en W.H. Moerkes.

Koningin Wilhelmina heeft op 2 december 1946 een condoleancebrief aan Wennekes' moeder geschreven. Zijn vader was op 8 mei 1940 al overleden.

Aan Wennekes' weduwe is in 1954 Japans smartengeld uitgekeerd. Bekend is dat zij in 1958 nog steeds in Tjimahi woonde, zodat kan worden aangenomen dat zij met haar kinderen in Indonesië is gebleven. Zijn nabestaanden hebben door de jaren heen meermaals geprobeerd het adres van zijn weduwe en kinderen te achterhalen. Zijn broer heeft hiertoe in 1989 nog contact opgenomen met de Oorlogsgravenstichting, maar alle pogingen zijn op niets uitgelopen.

Wennekes'naam staat vermeld:

• op het Monument Birma-Siam & Pakan Baroe Spoorwegen
• in de Erelijst van gevallenen 1940-1945

Wennekes' zuster Dinie (Bernardina Wilhelmina, geboren 21 februari 1922) was tijdens het eerste Mechteld ten Ham Weekeinde in 1993 de heks van 's-Heerenberg. Zij trouwde op 11 september 1951 in 's-Heerenberg met Gerrit Hendrik Maria Teunissen.

De condoleancebrief van koningin Wilhelmina van 2 december 1946

De vermelding van Wennekes op blz. 216 van de Erelijst van gevallenen 1940-1945 Wennekes' grafsteen op Kanchanaburi War Cemetery in Thailand in 2013. Foto: Simone Pas

Bronnen

• Bevolkingsregister Bergh
• Archieven.nl
• Nationaal Archief:
  • Japanse interneringskaarten, toegangsnummer toegang 2.10.50.03, inventarisnummer 457
  • Onderofficieren en soldaten KNIL 1815-1950, toegangsnummer 2.10.50, suppletiefolium 47604
  • A-dossier van de Oorlogsgravenstichting in het Nationaal Archief
• Kamplijst van de Stichting Oorlogsgetroffenen in de Oost
• Oorlogsgravenstichting
• Erelijst van gevallenen 1940-1945
• Scheepstijdingen op Delpher
• Japans smartengeld op de website van het NIOD