Grensjagers

Gemeene Jager 1798
Deze aquarel naar J.A. Langendijk geeft een aardig goed beeld van een grensjager.

Jagers van verschillende regimenten
van het 8e legerkorps Aquarel naar C. Suhr. Tijdens het Koninkrijk Holland werd het bestaande uniform der Jagers behouden, maar spoedig kwamen er vele nieuwe bepalingen. Zo werd de hoed vervangen door een sjako met de pluim naar voren. Op 17 september 1806 werd de snit van de borstkleppen veranderd naar “à la hussarde”, puntig dus. De beide jagers met rode vierkante borstkleppen zijn gekleed in de stijl van 1805, de een nog met de oude hoed, de ander met een sjako.
Omdat het grootste gedeelte van onze infanterie en cavalerie in Duitsland was gelegerd, is een goede bron het album "Abbildungen der Uniformen aller in Hamburg seit den Jahren 1806 bis 1815 einquartiert gewesener Truppen" van de hand van de gebroeders Christoffel en Cornelius Suhr.

Het Korps Grensjagers werd in 1808 opgericht ter bestrijding van de smokkelarij. Het decreet van den 8sten April 1808 vertelt over het ontstaan, het hoe en het waarom van het Korps. We vinden het in het archief van de Staatsecretarie van koning Lodewijk Napoleon.

Uit het decreet blijkt dat de minister van Oorlog (nu minister van Defensie) uit de overcomplete sergeant-majoors, sergeanten en foeriers der Armee een zodanig aantal escouades grensjagers zal oprichten als de minister van Financiën nodig heeft bij het ontvangen van de rijksbelastingen. Verder geldt het volgende.

• Het mogen niet meer dan 40 escouades zijn (art. 1).
• Iedere escouade zal bestaan uit vijf man en gecommandeerd door een sergeant-majoor of opperwachtmeester (art. 2).
• Zij staan ter beschikking van de minister van Financiën, en onder de onmiddellijke orders van de inspecteurs der gemene middelen in de departementen (art. 3).
• De grensjagers ontvangen het traktement van reforme (pensioen) aan hun militaire graad verknocht, aangevuld met een bedrag tot hun vroegere soldij. De huisvesting en geneeskundige verzorging zijn voor eigen rekening maar ze delen wel mee in de premies die de belastingwetten toestaan (boeten en transacties) (art. 4).
• Zij zullen met een buks en toebehoren en met een sabel hangende aan een bandelier van zwart leder gewapend worden. Hunne montering zal bestaan uit een jagersbuis van donkergrijs laken of carsaay (gris de fer), zwarte kraag en opslagen, witte metalen knopen met het opschrift Gemeene Middelen, een lange broek of pantalon van dezelfde stoffagie als de buis, zwarte slobkouzen, een ronde hoed opgetoomd ter linkerzijde een zwarte kokarde, de witte luts en knoopen (art. 5).
• Zij krijgen fl. 52.- kleingeld per jaar (art. 6).
• Voor insubordinatie worden zij berecht door de krijgsraad, voor omkoping e.a. feiten door de gewone rechter (art. 7).

Op grondgebied van de gemeente Bergh (die pas in 1821 ontstond!) werden twee escouades gestationeerd:

• De 19e escouade in Beek
• De 22e escouade in 's-Heerenberg

(De 20e escouade lag in Tiel en de 21e in Didam.)

De bijlagen bij het decreet geven ons enig inzicht in de voorgeschiedenis. Op 15 maart 1808 berichtte het ministerie van Oorlog:

door de Suppressie van de tweede Bataillons bij de Regimenten Infanterie en Jagers zal er een groot aantal onderofficieren overcompleet zijn, welke door hunnen ijver voor den dienst en goed gedrag tot dien rang zijn bevorderd geworden. Daar het nu zeer hard voor hun zoude zijn indien zij voor hunne lange en getrouwe dienst thans alleen de paspoort bekwamen terwijl men niet zonder 's Rijks Schatkist te bezwaren met uitgaven welke kunnen vermeden en tot een beter einde gebruikt worden aan deze manschappen de soldij van retraite kan accorderen en daar dezelve meest alle nog in staat zijn de dienst binnen 't Rijk te presenteren doch niet bij de veteranen kunnen geplaatst worden dewijl die compagnien reeds op den compleeten voet zijn gebracht. Zoo heb ik de eer Uwe Majesteit hiernevens aan te bieden een concept-decreet, tot het daarstellen van een zodanig aantal Escouades Koninglijke Hellebardiers, te formeren uit de bij de Regimenten Infanterie Jagers overcomplete onderofficieren welke Escouades ter dispositie van den Minister van Financien zullen dienen tot verzekering van de perceptie der Middelen te Water en te Lande.

Blijkens dit schrijven waren er reeds contacten geweest met het ministerie van Financiën, dat positief oordeelde over dit voorstel. Op 4 april deelde het deze mee dat:

zij hebben hier in het dubbeld voordeel gevonden van lieden te behouden voor den dienst van het Koningrijk die door hun beroep en goed gedrag de welwillendheid van Uwe Majesteit verdiend hebben en teffens de maatregelen te vermeerderen om de belastingen nauwkeuriger te kunnen doen invorderen het welk van dag tot dag noodzakelijker wierd. Deze voordragt en het reglement, het welk het concept decreet ten dien opzichte aangeboden, in zig bevat, schijnt ons toe de goedkeuring van Uwe Majesteit te mogen wegdragen.

Wel stelt men nog enige wijzigingen voor.

Dit 1e Korps Grensjagers was feitelijk een Franse militaire eenheid. Het werd opgericht ten tijde van het Koninkrijk Holland en verloor zijn bestaansgrond toen met de annexatie door Frankrijk de landsgrenzen verdwenen. Koning Willem I richtte in 1814 een nieuw Korps Grensjagers op, dat ter onderscheid van het eerdere het 2e Korps Grensjagers wordt genoemd.

In herhaalde oproepen worden zowel grensjagers uit het eerste korps, alsmede alle andere gepensioneerde onderofficieren opgeroepen zich voor dienst in dit korps te melden. Later worden ook andere soldaten opgeroepen zich te melden, klaarblijkelijk ging het aanwerven niet zo makkelijk. Na de opheffing van dat 2e Korps in 1823 mochten zij die dat wilden en nog geschikt waren vervolgens commies worden.

Grensjagers in Bergh waren:

• Carel Fielt
• Siemon Roos
• Jan Willem Schoonbroodt

Heden ten dage kunnen we de invloeden van dit Korps Grensjagers nog terugvinden in het Berghse land: Carel Fielt, die na opheffing van het Korps een der eerste veldwachters te 's-Heerenberg werd, liet een talrijk nageslacht na waarvan nog steeds velen in de gemeente woonachtig zijn.

Bronnen

• Old Ni-js nr. 50, blz. 18
• Commies op Wikipedia
• Genealogisch onderzoek Will Hermsen
• Nationaal Archief, Den Haag, Staatssecretarie tijdens Koning Lodewijk Napoleon, nummer toegang 2.01.01.07, inventarisnummer 87-238 Originele koninklijke decreten en besluiten, no 125, van 1 april 1808 tot 8 april 1808.