Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !

Militairen uit de tijd van Napoleon

Uit Berghapedia
Versie door Verre neef (overleg | bijdragen) op 30 jan 2017 om 16:20 (aanvulling uit genoemde bronnen)
Ga naar: navigatie, zoeken

Invoering van de dienstplicht

Op 9 juli 1810 annexeerde keizer Napoleon Bonaparte het Koninkrijk Holland, de vazalstaat waar sinds 1806 zijn broer Lodewijk koning was. Zo werd Bergh Frans grondgebied en ging hier de militaire dienstplicht gelden zoals die op 5 september 1798 in Frankrijk was ingevoerd. Tot 1814 hebben aldus enkele tientallen Berghse mannen gediend in het Franse leger. Het gros van hen was dienstplichtig, maar een aantal diende al als beroepsmilitair of vrijwilliger in het leger van het Koninkrijk Holland, dat bij de annexatie werd opgenomen in Napoleons Grande Armée.

De dienstplicht gold in principe voor alle mannen van 20 tot 25 jaar, maar er waren natuurlijk eisen waaraan ze moesten voldoen. Zo was de minimumlengte 1 meter en 55,4 cm. Wie getrouwd was, kreeg vrijstelling, en er waren nog meer gronden voor afkeuring of vrijstelling.

Al meteen in 1810 werd het leger van het Koninkrijk Holland geïntegreerd in het Franse leger. Het oproepen van dienstplichtigen begon in februari 1811 met de lichting van 1808 (geboren in 1788). Uiteindelijk hebben de zes lichtingen van 1808 tot en met 1813 actieve dienst in de Grande Armée verricht. Daarbij was het niet zo, dat elke lichting in zijn geheel werd opgeroepen. Wel moesten alle dienstplichtigen zich in hun mairie (gemeente) laten inschrijven in het Journal du Maire pour servir à l'inscription des conscrits, waarna ze gekeurd werden en een lotingsnummer kregen. Afhankelijk van het aantal benodigde rekruten werd voor elke mairie apart bepaald hoeveel dienstplichtigen er moesten opkomen. Waren er bijvoorbeeld honderd man nodig, dan moesten de degenen met lotingsnummers 1 tot en met 100 opkomen – degenen met hogere nummers waren daarmee vrijgesteld van dienst.

De dienstplicht was niet persoonlijk, zodat een ingelote op twee manieren onder de dienst kon uitkomen. Hij kon zijn lotingsnummer ruilen met een dienstplichtige die een hoger nummer had, of hij kon zijn dienstplicht tegen betaling laten vervullen door om het even welke man van hoogstens 32 jaar en onbesproken gedrag. Beide manieren van plaatsvervanging konden niet zomaar onderling geregeld worden, maar moesten officieel worden vastgelegd.

In actieve dienst

Wie ingeloot werd voor de dienst, moest zich op een vastgestelde dag melden in de hoofdstad van het departement waar hij woonde. Voor Bergh was dat Arnhem, de hoofdstad van het Département d'Yssel-Supérieur ofwel het Departement van den Boven-IJssel, zoals de provincie Gelderland was gaan heten. Daar kregen de rekruten op kosten van hun mairie twee hemden, twee paar schoenen, twee paar sokken en een klein geldbedrag. Vervolgens werden ze compagniesgewijs afgemarcheerd naar hun garnizoen in Noord-Frankrijk of Wallonië. Dit betekende een mars van enkele weken.

De Nederlanders werden niet verspreid over Franse eenheden, maar bleven bij elkaar onder het bevel van Franse officieren. De voornaamste regimenten die vooral uit Nederlanders bestonden, waren de volgende. De meeste garnizoensplaatsen hebben ook een Nederlandse naam.

  • 3e Garderegiment Grenadiers te Voet (3e Régiment de grenadiers à pied de la garde impériale) in …
  • 2e Garderegiment Lanciers (2e Régiment de lanciers de la garde impériale) in …
  • 123e Regiment Infanterie van Linie (123e Régiment d'infanterie de ligne) in Saint-Omer (Sint-Omaars)
  • 124e Regiment Infanterie van Linie (124e Régiment d'infanterie de ligne) in Abbéville (Abbekerke)
  • 125e Regiment Infanterie van Linie (125e Régiment d'infanterie de ligne) in Amiens
  • 126e Regiment Infanterie van Linie (126e Régiment d'infanterie de ligne) in Liège (Luik)
  • 33e Regiment Lichte Infanterie (33e Régiment d'infanterie légère) in Givet
  • 11e Regiment Huzaren (11e Régiment de Hussards) in Arras (Atrecht)
  • 14e Regiment Kurassiers (14e Régiment de Cuirassiers) in …
  • 9e Regiment Artillerie te Voet (9e Régiment d'artillerie à pied) in Douai (Dowaai)

Maar ook bij andere eenheden hebben Nederlanders gediend.

Het Franse tijdvak eindigde met de Slag bij Waterloo op 18 juni 1815, toen Napoleon door een gecombineerd leger van Britse, Nederlandse, Pruisische en andere Duitse troepen definitief werd verslagen. Hierbij hebben enkele Berghse soldaten tégen Napoleon gevochten.

Wie waren de Berhgse soldaten van Napoleon?

Napoleons terugtocht van Moskou
Schilderij van Adolf Northern

Databank Nederlandse militairen in het leger van Napoleon

De belangrijkste bron om de namen van de Berhgse soldaten van Napoleon te achterhalen zijn de regimentsstamboeken, die worden bewaard in de archieven van de Service historique de la Défense in Vincennes bij Parijs. Het nadeel van deze stamboeken is dat een militair alleen gevonden kan worden als bekend is bij welk regiment hij diende. Gelukkig is in 2016 de online Databank Nederlandse militairen in het leger van Napoleon beschikbaar gekomen, waarin de regimenten kunnen worden opgezocht. Hierbij moet worden bedacht dat voornamen vaak (maar lang niet altijd) op z'n Frans werden genoteerd; Jan, Hendrik, Karel, Piet en Willem werden dan Jean, Henry, Charles, Pierre en Guillaume.

Nog niet alle, maar al wel veel regimentsstamboeken zijn online beschikbaar op de website van de Service historique de la Défense, met name die van infanterieregimenten. Ze geven naast zijn geboorteplaats en –datum en namen van zijn ouders ook zijn signalement en vaak ook gegevens over de staat van dienst. Dit alles uiteraard in het Frans.

Twaalf vermiste Zeddamse soldaten

Een andere bron voor namen van Berhgse soldaten zijn de Berghse archieven, waarin soms ook namen opduiken die (nog) niet in de stamboeken zijn gevonden. Zo zijn de namen bekend van twaalf militairen uit de toenmalige gemeente Zeddam die aan Napoleons Veldtocht naar Rusland in 1812 hebben deelgenomen. Ze staan op een lijst die is opgesteld nadat de burgemeester van de gemeente Zeddam (die bestond uit Wehl, Zeddam en omliggende buurtschappen) op 27 november 1812 de inwoners om gegevens had verzocht van soldaten die naar Rusland waren vertrokken en sindsdien werden vermist. Aangezien Wehl bij de gemeente Zeddam hoorde, staat er op de lijst ook een enkele Wehlse naam.

Naast de twaalf vermiste Zeddammers zijn nog enkele Berghse soldaten van Napoleon in de archieven gevonden. Naders hierover in op de betreffende pagina's vermeld.

De namenlijst

De twaalf vermiste Zeddammers zijn in onderstaande lijst met een X aangegeven. Vier van hen zijn nog niet in de stamboeken teruggevonden.

Militairen die tegen Napoleon hebben gestreden

Inwoners van Bergh die tégen Napoleon hebben gestreden, waren:

Bronnen

Overgenomen van "https://berghapedia.nl/index.php?title=Militairen_uit_de_tijd_van_Napoleon&oldid=67292"