Gouden Handen

Adres: 's-Heerenberg Emmerikseweg 13

Na 65 jaar een seculiere bestemming

Voorzijde Gouden Handen

Luchtfoto uit 1993 met rechtsboven de kermis met mini reuzenrad en botsauto's en daaronder tuincentrum De Kloosterhof.

Gouden Handen was van 1975 tot 1999 het grootste creativiteitscentrum voor amateurs ter wereld. Het was gevestigd in het Patersklooster in 's-Heerenberg.

In 1971 sloten de Salesianen van Don Bosco hun internaat in het Patersklooster. Een kleine groep salesianen bleef er in afwachting van de verkoop wonen. Nadat een plan om asielzoekers in het klooster te huisvesten op niets uitliep, kocht Gerrit Hazeleger, fabrikant in Ede, het gebouw op 6 januari 1974. Hij wilde er tentoonstellingsruimtes inrichten waar gewone mensen konden laten zien wat zij in hun vrije tijd hadden gemaakt. Om dit idee te realiseren, richtte hij samen met Leo Uittenbogaard en Johan Lens de Stichting Gouden Handen op.

Vanwege een financiële tegenvaller moest Hazeleger het Patersklooster weer van de hand doen. Bij een openbare veiling werd het gekocht door de Nederlandse Credietbank NV, die het klooster vervolgens verhuurde aan de Stichting Gouden Handen. In 1986 kon de Stichting het klooster zelf kopen.

Op maandag 28 april 1975 opende de toenmalige Commissaris van de Koningin in Gelderland, mr. W.J. Geertsema, het creativiteitscentrum Gouden Handen. Behalve expositieruimtes waren er ook enkele horecagelegenheden om de vele bezoekers te bedienen.

Tot de bezienswaardigheden behoorden het poppentheater van Marius Prein, de spoorwegminiaturen van de 'Collectie Coldewijn' en de waskaarsen van Frits Spies. In de voormalige kapel organiseerde het Jeugdcentrum Bergh discomiddagen en -avonden. Buiten in de kloostertuin waren een kinderboerderij, een permanente kermis (van de familie Otterlo) en een prehistorisch park. Dit park sloot aan bij de expositie in de kelders, waar de ontwikkeling van de mens en de wereld werd uitgebeeld. In de oostelijke kelders was een grote verzameling nog werkende oude flipperkasten aanwezig.

In de loop van zijn bestaan heeft Gouden Handen vele wisseltentoonstellingen en activiteiten georganiseerd. Het trok jaarlijks meer dan 150.000 bezoekers. Een aantal belangrijke gebeurtenissen is hieronder opgesomd.

• 1978: Circa driehonderd poppenmaaksters en -makers reageren met inzendingen voor de expositie onder het thema 'De Pop in Gouden Handen'. Verder begint er de tentoonstelling 'De Lijkwade van Turijn' en vindt er een Nederlands-Duitse postzegeljeugdtentoonstelling plaats.
• 1985: Het eerste nummer van "Venster op de nieuwe tijd" verschijnt. Dit is een nieuwsbrief van de Stichting Evolutie, geschreven door Leo Uittenbogaard. Uittenbogaard is ook bekend als schrijver van het boek Jeus, waarin hij vertelt over de oud-'s-Heerenbergenaar Jozef Rulof. In het boek staan schetsen van Anton Pieck.
• In 1985, 1986, 1989 en ook daarna worden er paranormale en alternatieve manifestaties gehouden. Alleen al de eerste drie trekken in totaal 15.000 mensen.
• 1989: Het Planetarium uit Apeldoorn komt in Gouden Handen.
• 1993: Het echtpaar Lohmann krijgt het roer in handen en Frits Spies moet vertrekken. Hij vestigt zich in Baarle-Hertog waar zijn kaarsen van april 1997 tot augustus 2003 meer dan 100.000 bezoekers trekken.
• 1994: De permanente kermis van de familie Chris van Otterloo moet wijken voor woningbouw. Hiertoe heeft de gemeente Bergh tien hectare grond van de Stichting Gouden Handen aangekocht. De woningbouw begon in 1997.
• 1995: Leo Uittenbogaard overlijdt. Hij wordt de grote leider van het Creativiteitscentrum Gouden Handen genoemd.
• 1996: Het eerste optreden van de genezeres Jomanda (Joke Damman), die een rotsvast geloof heeft in Jozef Rulof.

De teloorgang van Gouden Handen

Jarenlang was Leo Uittenbogaard de stuwende kracht achter Gouden Handen, en al gauw na de opening assisteerde Kuneke Hoveling hem met hetzelfde enthousiasme. Toen deze twee mensen kort na elkaar (respectievelijk in 1992 en 1991) om gezondheidsredenen moesten afhaken, verdween ook het idealisme. Bovendien begonnen de bezoekersaantallen terug te lopen. Het nieuwe was eraf en elders in Nederland hadden soortgelijke centra hun deuren geopend. Het echtpaar Lohmann, dat in 1992 de leiding overnam, kon uiteindelijk het tij niet keren. In september 1999 sloot Gouden Handen zijn deuren.

Voor de vierde keer in zijn bestaan stond het Patersklooster te koop. Veel potentiële kopers haakten af, omdat ze weinig bleken te kunnen met een gebouw dat als klooster was ontworpen en waar zij vanwege de status van rijksmonument weinig aan mochten veranderen. Een van de belangstellenden was het Centraal Orgaan Asielzoekers, waardoor de bestemming van asielzoekerscentrum opnieuw tot de mogelijkheden ging behoren. Toen het getal van vijfhonderd asielzoekers werd genoemd, keerde de bevolking zich tegen deze plannen door de Stichting Basilica op te richten. Zij wilde daarmee de dag-recreatieve bestemming behouden en deed een bod om het klooster te kopen. De Stichting Woonzorg Nederland bood echter meer, en kocht het pand om er een appartementencomplex van te maken. De koop werd in december 2000 gesloten, maar vanwege tekort aan kapitaal kon de renovatie pas in 2009 beginnen. Al die tussenliggende jaren heeft het Patersklooster leeggestaan. Zie verder Emmerikseweg 13 voor de situatie na 2009.

Politiek

De Gemeente Montferland heeft sinds 2015 een locatie in het pand. Daarnaast wordt het minstens sinds de Gemeenteraadsverkiezingen van 2022 ook gebruikt als stembureau.

Beeldmateriaal

• Klik op een afbeelding voor een grotere versie.
• 

  1974
  Prehistorische dieren
• 

  1975
  Foto Frits Frauenfelder
• 

  Paranormale manifestaties 1997

• 

  Brochure Gouden Handen 1999

• 

  Brochure Gouden Handen 1999

• 

  Trein van de
  permanente kermis
• 

  Gouden Handen horeca

• 

  De voormalige boerderij

• 

  Detail
  voormalige boerderij
• 

  Het Angelusklokje, dat na de sluiting van Gouden Handen helaas is verkocht. Het was vanaf 1909 bij de paters Jezuïeten aanwezig.

• Beelden van de tentoonstelling ''Prehistorie'' uit 1976. Klik op een afbeelding voor een grotere versie.
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

In de literatuur

Gouden Handen komt kort voor in Het overspelige gras, de roman van Louis Ferron (1942–2005) die in 2002 verscheen bij De Bezige Bij in Amsterdam. Het verhaal speelt in de Achterhoek en gaat over de teloorgang van een landadelijke familie (niet Van Heek) die zijn kapitaal heeft verdiend in de textielindustrie. De passage staat op de bladzijden 36–37.

Maar wat voor hem de deur had dichtgedaan, was ‘s-Heerenberg geweest. Daar had men, in de schaduw van slot Berg een expositie ingericht, ‘Gouden handen’ geheten. Aanvankelijk gehuisvest in een vervallen wijklokaaltje, waar de plaatselijke dorpsidioten en gehandicapten hun huisvlijt mochten tonen. Een alleraardigst initiatief. Van zijn spaarzame middelen had hij er zelfs nog eens een grappige, uit schelpen vervaardigde miniatuurversie van het slot gekocht. Maar door de jaren heen was de expositie uitgegroeid tot een manifestatie en, meer dan dat, een Disneyland voor volksvlijt. Met een in de kunstgeschiedenis afgestudeerde zakenman als directeur. De tentoonstelling kreeg een permanent karakter, breidde zich uit, betrok kolossale nieuwbouw die het gezicht op Berg volledig verduisterde. En wie Berg nog bezocht, zag het als niet meer dan als het curiosum dat bij hem op het dressoir stond: debielenwerk.

Bronnen

• Old Ni-js nr. 60 en nr. 89
• De Gelderlander van 4 september 2009

Externe links

• YouTube: Gouden Handen 1983