Kruisstede

De Kruisstede is de boerderij met het adres Melkweg 3 in Beek. Tot 1960 was het adres Eltenseweg 18. De Kruisstede is de laatste boerderij voor de Duitse grens.

De voorgevel van De Kruisstede in 1966

Het achterhuis van De Kruisstede in 1966

De naam Kruisstede verwijst mogelijk naar het hagelkruis van Beek. Dit staat sinds 1889 aan de Kerkhuisstraat ten noorden van de dorpskern, maar voordien op een nog niet achterhaalde plaats aan de zuidkant. In het verpondingscahier van landerijen en tienden in het kerspel Beek van 1649 wordt De Kruisstede genoemd als Het goet toe cruijs.

De oudste vermelding van deze boerderij is te vinden in de leenaktenboeken van Gelre en Zutphen uit 1390. In 1473 ging de hoeve over naar de Kleefse leenkamer. Volgens het leenrecht ging De Kruisstede generatieslang over van vader op zoon of via een dochter op een andere familie. De bewoner van de boerderij was meestal niet de leenman zelf, maar een pachter. Enkele keren werd het leenrecht verkocht, voor het laatst in 1714 aan Johan Dieterich Streuff.

Johan Streuffs zoon Antonius Josephus Carolus Streuff (1748–1806) erfde De Kruisstede in 1775. Toen als gevolg van de Franse Revolutie van 1789 de heerlijke rechten afgeschaft werden, verviel ook het leenrecht en werd Streuff eigenaar van De Kruisstede. Hij woonde toen in Elten, waar hij de laatste ambtsman van het Stift Elten was. Hij had een relatie met de laatste stiftsdame Christina van Salm-Reifferscheidt, die 25 jaar jonger dan hij was. Dat leeftijdsverschil was wellicht de reden dat haar familie geen toestemming gaf om met hem te trouwen, maar toen Streuff in 1806 overleed, erfde zij wel De Kruisstede.

Zoals haar voorgangers, verpachtte Christina van Salm De Kruisstede. Zij overleed in 1842, waarna haar familie de hoeve in 1850 verkocht aan de broers Arnoldus en Carel Fielt uit Beek, kleinzoons van de grensjager Carel Fielt. Zij verkochten De Kruisstede al in 1853 door aan mr. C.E.J.F. van Nispen van Pannerden, burgemeester van Zevenaar, en A.A.J.C. baron van der Heijden van Suderas in Warnsveld. In 1873 viel de boerderij toe aan Van Nispens weduwe, na wier dood in 1880 De Kruisstede werd verkocht aan Jacobus Reijers. Hij was de eerste eigenaar die ook zelf op De Kruisstede woonde. Zijn zoon Cornelis kocht in 1847 het naastgelegen Groot Averbeek. Zijn kleinzoon Kobus boerde op De Kruisstede, maar had geen opvolger. Hij stopte in 1898 met de boerderij en bouwde pal aan de grens een logement. Koningin Wilhelmina had in dat jaar de troon bestegen, zodat hij het logement "Wilhelmina Koningin der Nederlanden" doopte.

Jan Gerritsen omringd door zijn familie op de tractor die hij dankzij de Marshallhulp heeft kunnen aanschaffen.

In datzelfde jaar 1898 brandde De Kruisstede af. De oorzaak was vermoedelijk een schoorsteenbrand in de keuken. De verzekering dekte de schade, zodat de boerderij herbouwd kon worden. De nieuwe eigenaar werd Johan Kok, die in 1927 met zijn gezin verhuisde naar Westelbeers in Noord-Brabant. De nieuwe eigenaar werd Bernardus Evers, wiens dochter Johanna in 1938 trouwde met Jan Gerritsen. Sindsdien wordt De Kruisstede bewoond door de familie Gerritsen.

Na de Tweede Wereldoorlog heeft Jan Gerritsen met steun van de Marshallhulp een tractor kunnen aanschaffen. Hij zal daarmee een van de eersten zijn geweest, want veel boeren hebben nog tot in de jaren 60 met paarden gewerkt.

Bronnen

• Bart Hendricksen / Veldwerkgroep Beek-Loerbeek
• Collectie Jan Meurs
• Het Kerspel Beek in de Liemers, deel I, blz. 243, 245, 728–729; deel II, blz. 1061, 1177, 1269–1272
• Bergh; Heren, Land en Volk, blz. 515-516