Kasteel Nijerborch

De dubbele slotgracht met aarden wal van kasteel Nijerborch zijn in 1986 hersteld.

Kasteel Nijerborch stond ooit ten oosten van Randwijk aan de weg naar Heteren in de Overbetuwe. De naam komt in velerlei spellingen voor, zoals Nyenborch, Nienborch, Nijenborg, Nijenburg en Neijburg. De weg die tegenwoordig langs de locatie loopt, heet Nijburgsestraat.

Het kasteel en de bijbehorende landerijen werden in 1486 Berghs bezit, toen Hendrick van Wisch ze na een korte verpanding verkocht aan graaf Oswald I. Dat jaar verkocht Hendrick van Wisch ook de halve heerlijkheid Wisch, de heerlijkheid Homoet en rechten in het land van Zutphen aan graaf Oswald I.

In 1499 maakte hertog Karel van Gelre zich van een aantal Berghse goederen meester, waaronder kasteel Nijerborch. Dit deed hij, omdat graaf Oswald in het conflict tussen hem en aartshertog Maximiliaan I van Oostenrijk de zijde van de aartshertog had gekozen. In september 1500 gaf Karel van Gelre opdracht het kasteel af te breken, maar zover kwam het niet, want een maand later sloten hertog Karel en graaf Oswald een overeenkomst. Het kasteel bleef gespaard, maar graaf Oswald moest het samen met de andere Overbetuwse goederen die hij van Hendrik van Wisch had gekocht, afstaan aan hertog Karel.

Het conflict duurde voort tot hertog Karel in 1515 vergiffenis schonk voor wat graaf Oswald (overleden in 1506) en diens zonen Willem (overleden in1511) en Frederik (overleden in 1513) in zijn ogen hadden misdreven. De nieuwe graaf van Bergh, de minderjarige Oswald II, zou Nijerborch terugkrijgen zodra hij meerderjarig werd en een eed van trouw aan Karel van Gelre zou zweren. Dit is in 1525 gebeurd, maar pas in 1544 gaf keizer Karel V in zijn hoedanigheid van hertog van Gelre het grondstuk terug.

Het kasteel was er toen niet meer, want dat was in de jaren 1518–1522 in opdracht van Karel van Gelre afgebroken. Een groot deel van de stenen is toen over de Rijn naar Wageningen vervoerd voor de bouw van een kasteel daar. Na de afbraak is er op Nijerborch nog wel een boerderij in bedrijf gebleven.

Graaf Oswalds oudste zoon, graaf Willem IV, erfde het restant van Nijerborch in 1546, maar droeg het in 1560 over aan zijn broer Oswald. Die overleed drie jaar later, waarna het weer terugviel op graaf Willem IV. Hierna vererfde Nijerborch in de hoofdtak van de graven van Bergh tot vorst Anton Alois het in 1797 verkocht aan Johan Ockhorst en diens vrouw Cornelia Sanders.

Van het kasteel zijn geen afbeeldingen bewaard gebleven. Na de afbraak in de jaren 1518–1522 restten er, naast ondergronds muurwerk, nog een dubbele gracht gescheiden door een hoge aarden wal, zoals ook 's-Heerenberg die gehad heeft. Een groot gedeelte hiervan bestond nog toen in de winter van 1952 een van de eigenaren opdracht gaf de wal in de grachten te schuiven. Na een onderzoek door de toenmalige Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek in 1985 zijn in 1986 de grachten en de wal hersteld in de toestand van 1952.

Bronnen

• Het archief van het Huis Bergh (boek), blz. 145–147
• Kastelenlexicon