Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !
Heerlijke rechten: verschil tussen versies
k (Geleiderecht) |
k (Leenrecht toegevoegd) |
||
| (6 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| − | '''Heerlijke rechten''' waren rechten die een landsheer in zijn gebied kon laten gelden. Ze zijn in West-Europa | + | '''Heerlijke rechten''' waren rechten die een landsheer in zijn gebied kon laten gelden. Ze zijn in West-Europa in het feodale systeem van de vroege middeleeuwen ontstaan als de rechten die ''Deo gratia'' – bij de gratie Gods – aan de koning (of keizer) persoonlijk toekwamen. Naar het Latijnse woord voor koning, ''rex'', worden ze ook als '''regale rechten''' aangeduid. Geleidelijk aan kwamen de heerlijke rechten ook in handen van lagere machthebbers, zoals de [[Graven Van den Bergh|heren en graven]] van [[Land van den Bergh|Bergh]]. |
| − | + | In Nederland werden de heerlijke rechten afgeschaft toen in [[1798]] de grondwet van de Bataafse Republiek in werking trad. Enkele rechten werden in [[1814]], na de Franse tijd, hersteld als zakelijk recht, maar bij de grondwetswijziging van [[1848]] werden de meeste daarvan definitief afgeschaft. Een klein aantal bleef ook toen nog gehandhaafd, zoals het collactierecht (zie hieronder), dat nog tot [[1922]] is blijven bestaan. Voor het jachtrecht kwam rond die tijd een nieuwe regeling in de vorm van de jachtwet. | |
| − | Op grond van hun heerlijke rechten konden heren, abdissen, graven en andere feodale heersers de macht in hun gebied uitoefenen. Het belangrijkste recht was dat op <u>[[rechtspraak]]</u>. Andere rechten waren, in alfabetische volgorde: | + | De [[graven van Hamaland]] en de abdissen van het [[Stift Elten]] beschikten net als de heren en graven van Bergh over heerlijke rechten. Laatstgenoemden bezaten hun rechten in Bergh en in hun andere [[Berghse bezittingen|bezittingen]]. Ze hadden niet overal dezelfde rechten en soms hadden zij rechten in een gebied dat niet van hen was. De rechten bleven door vererving in de familie, maar konden verkocht worden. Omgekeerd konden rechten ook gekocht worden, maar uiteindelijk werden ze verleend door een hogere leenheer. De hoogste van hen was de Duitse keizer of, zoals zijn officiële titel was, de Rooms-Duitse keizer of keizer van het Heilige Roomse Rijk. Direct of indirect waren alle wereldlijke en kerkelijke heersers verantwoording verschuldigd aan de Duitse keizer. |
| + | |||
| + | Op grond van hun heerlijke rechten konden heren, abdissen, graven en andere feodale heersers de macht in hun gebied uitoefenen. | ||
| + | |||
| + | Het belangrijkste recht was dat op <u>[[rechtspraak]]</u>.<br> | ||
| + | Andere rechten waren, in alfabetische volgorde: | ||
{| | {| | ||
| valign=top width=200 | | | valign=top width=200 | | ||
| + | *[[Banrecht]] | ||
*[[Benoemingsrecht]] | *[[Benoemingsrecht]] | ||
*[[Cijnsrecht]] | *[[Cijnsrecht]] | ||
*[[Collatierecht]] | *[[Collatierecht]] | ||
*[[Geleiderecht]] | *[[Geleiderecht]] | ||
| + | *[[Grafrecht]] | ||
*[[Gruitrecht]] | *[[Gruitrecht]] | ||
| + | | valign=top width=200 | | ||
*[[Jachtrecht]] | *[[Jachtrecht]] | ||
| − | + | *[[Kaprecht]] | |
| − | *[[Marktrecht]] | + | *[[Leenrecht]] |
| + | *[[Weekmarkt|Marktrecht]] | ||
*[[Muntrecht]] | *[[Muntrecht]] | ||
| − | |||
*[[Recht van aanwas]] | *[[Recht van aanwas]] | ||
| − | *[[Recht van | + | *[[Recht van herenbank]] |
| + | | valign=top width=200 | | ||
*[[Rivierrecht]] | *[[Rivierrecht]] | ||
| − | |||
*[[Stadsrecht]] | *[[Stadsrecht]] | ||
*[[Tiendrecht]] | *[[Tiendrecht]] | ||
| Regel 26: | Regel 34: | ||
*[[Veerrecht]] | *[[Veerrecht]] | ||
*[[Visrecht]] | *[[Visrecht]] | ||
| − | *[[Windrecht]] | + | *[[Grafelijke molens|Windrecht]] |
|} | |} | ||
| − | == | + | == Bronnen == |
*[http://nl.wikipedia.org/wiki/Heerlijkheid_(bestuursvorm) Heerlijkheid] op Wikipedia | *[http://nl.wikipedia.org/wiki/Heerlijkheid_(bestuursvorm) Heerlijkheid] op Wikipedia | ||
| + | *''Heerlijkheden in Nederland '', C.E.G. ten Houte de Lange en V.A.M van der Burg, Uitgeverij Verloren, Hilversum ([[2008]]) | ||
| + | *[http://www.denederlandsegrondwet.nl De Nederlandse Grondwet] over de opheffing van heerlijke rechten | ||
[[Categorie: Graven van Hamaland]] [[Categorie: Graven van den Bergh]] | [[Categorie: Graven van Hamaland]] [[Categorie: Graven van den Bergh]] | ||
Huidige versie van 13 okt 2020 om 07:17
Heerlijke rechten waren rechten die een landsheer in zijn gebied kon laten gelden. Ze zijn in West-Europa in het feodale systeem van de vroege middeleeuwen ontstaan als de rechten die Deo gratia – bij de gratie Gods – aan de koning (of keizer) persoonlijk toekwamen. Naar het Latijnse woord voor koning, rex, worden ze ook als regale rechten aangeduid. Geleidelijk aan kwamen de heerlijke rechten ook in handen van lagere machthebbers, zoals de heren en graven van Bergh.
In Nederland werden de heerlijke rechten afgeschaft toen in 1798 de grondwet van de Bataafse Republiek in werking trad. Enkele rechten werden in 1814, na de Franse tijd, hersteld als zakelijk recht, maar bij de grondwetswijziging van 1848 werden de meeste daarvan definitief afgeschaft. Een klein aantal bleef ook toen nog gehandhaafd, zoals het collactierecht (zie hieronder), dat nog tot 1922 is blijven bestaan. Voor het jachtrecht kwam rond die tijd een nieuwe regeling in de vorm van de jachtwet.
De graven van Hamaland en de abdissen van het Stift Elten beschikten net als de heren en graven van Bergh over heerlijke rechten. Laatstgenoemden bezaten hun rechten in Bergh en in hun andere bezittingen. Ze hadden niet overal dezelfde rechten en soms hadden zij rechten in een gebied dat niet van hen was. De rechten bleven door vererving in de familie, maar konden verkocht worden. Omgekeerd konden rechten ook gekocht worden, maar uiteindelijk werden ze verleend door een hogere leenheer. De hoogste van hen was de Duitse keizer of, zoals zijn officiële titel was, de Rooms-Duitse keizer of keizer van het Heilige Roomse Rijk. Direct of indirect waren alle wereldlijke en kerkelijke heersers verantwoording verschuldigd aan de Duitse keizer.
Op grond van hun heerlijke rechten konden heren, abdissen, graven en andere feodale heersers de macht in hun gebied uitoefenen.
Het belangrijkste recht was dat op rechtspraak.
Andere rechten waren, in alfabetische volgorde:
Bronnen
- Heerlijkheid op Wikipedia
- Heerlijkheden in Nederland , C.E.G. ten Houte de Lange en V.A.M van der Burg, Uitgeverij Verloren, Hilversum (2008)
- De Nederlandse Grondwet over de opheffing van heerlijke rechten
