Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !

Huis Bergh: verschil tussen versies

Uit Berghapedia
Ga naar: navigatie, zoeken
(Kop krantenartikel kasteelbrand 1939)
(→‎Afbeeldingen: scan tekening HBH Peper)
 
(83 tussenliggende versies door 6 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
−
==Huis Bergh==
+
[[Bestand:Huis_Bergh_s_Heerenberg.jpg|thumb|right|400px|<center>'''Aanzicht vanuit het oosten (vanaf de [[Gravenwal, 's|'s-Gravenwal)]]</center>]]
−
[[Bestand:Kopie van huisbergh kleur.jpg|300px|thumb|right|'''Huis Bergh voor 1939]]
+
[[Bestand:IMGP0160.JPG|thumb|right|400px|<center>'''Aanzicht vanuit het westen</center>]]
 +
[[Bestand:Hoofdingang Huis Bergh.JPG|thumb|right|400px|<center>'''De hoofdingang van Huis Bergh</center>]]
 +
[[Bestand:Huis_Bergh_in_de_sneeuw.JPG|thumb|right|400px|<center>'''Aanzicht vanuit het zuidwesten</center>]]
 +
== Bouwgeschiedenis ==
 +
Kasteel '''Huis Bergh''' te [['s-Heerenberg]] is een van de grootste kastelen van Nederland en heeft een bouwgeschiedenis die teruggaat tot het begin van de [[:Categorie:Jaartallen 1100-1199|12e eeuw]]. In een moerassig gebied op de plek waar nu het kasteel staat, is toen waarschijnlijk een kunstmatige heuvel opgeworpen waarop een houten woontoren werd gebouwd. Later, rond [[1240]], werd deze houten constructie vervangen door een tufstenen toren. Resten van deze toren zijn nog te zien in een van de muren van de huidige hoofdburcht. Mogelijk was het [[Hendrik van den Bergh (vierde heer)|Hendrik van den Bergh]] die met deze tufstenen toren een begin heeft gemaakt met het stamslot van de heren en (sinds [[1486]]) graven [[Graven van den Bergh|Van den Bergh]]. Tot dan toe hadden de heren op de [[Motte Montferland]] gewoond.
  
−
'''Huis Bergh''' te [['s-Heerenberg]] behoort tot de grootste kastelen van Nederland. De bouwgeschiedenis ervan gaat terug tot de 13de eeuw. De belangrijkste thans nog bestaande delen dateren uit de 14de, 15de en 17de eeuw. In de beginfase van de [[Tachtigjarige Oorlog]] had het Huis Bergh veel te lijden. In die tijd leefde op Huis Bergh ook [[Maria van Nassau]], de zus van [[Willem van Oranje]] en echtgenote van [[Graaf Willem IV|Willem van den Bergh]].
+
Het kasteel heeft in de loop der eeuwen vele verbouwingen en uitbreidingen ondergaan. De belangrijkste thans nog bestaande delen dateren uit de [[:Categorie:Jaartallen 1300-1399|14e]], [[:Categorie:Jaartallen 1400-1499|15e]] en [[:Categorie:Jaartallen 1600-1699|17e eeuw]]. In de beginfase van de [[Tachtigjarige Oorlog]], de tijd van [[Willem IV van den Bergh|graaf Willem IV]] en zijn vrouw [[Maria van Nassau]], heeft Huis Bergh veel te lijden gehad. Rond [[1600]] werd begonnen met de herbouw, waarbij het kasteel zijn huidige aanzien kreeg. De hoofdburcht kreeg een extra verdieping en werd aan de noordoostkant uitgebreid, waarmee de regelmatige achtkantige vorm verdween.  
−
[[Bestand:Kopie van Slot HuisBergh 1743 1.jpg|350px|thumb|right]]
 
−
In [[1735]] [[Brand|brandde]] het geheel uit.
 
  
−
==Krantenartikel van de grote brand op het Kasteel Bergh in 1735 ==
+
Aan het eind van de 17e eeuw heeft [[Oswald III van den Bergh|graaf Oswald III]] het poortgebouw naar de hoofdburcht laten bouwen. De steenhouwer Jan Rendelers uit Coesfeld in [[Westfalen]] heeft toen een aantal verfraaiingen van Baumberger zandsteen gemaakt. Hiertoe behoren de [[wapenleeuwen]] voor de hoofdpoort, de [[Herculeszuilen]], die uiteindelijk in de [[Nieuwe Gaarde]] een plaats hebben gevonden, en de balustrade van het bordes voor de hoofdingang met de bijbehorende deuromlijsting. In die omlijsting zijn boven de deur het [[Chronogram#De_chronogrammen_van_graaf_Oswald_III|chronogram]]<br><center>''<font color="red">D</font>eo fa<font color="red">V</font>ente Os<font color="red">VV</font>a<font color="red">LDV</font>s et <font color="red">L</font>eopo<font color="red">LDI</font>na e<font color="red">X</font>str<font color="red">VX</font>er<font color="red">V</font>nt''<br>en de wapens de graven [[Wapen van de graven van Bergh|van Bergh]] en [[Wapen van de graven van Oostfriesland-Rietberg|van Oostfriesland-Rietberg]] aangebracht.</center>
  
−
'''Van de grote brand op het Kasteel Bergh in 1735.'''
+
In het begin van [[:Categorie:Jaartallen 2000-2099|deze eeuw]] zijn de balustrade en de deuromlijsting vervangen door replica's van Bentheimer zandsteen. De restaurateurs hebben hierbij een keuze moeten maken. Baumberger zandsteen behoudt zijn kleur, maar is zachter en slijt harder dan Bentheimer zandsteen. Een nadeel van Bentheimer zandsteen is echter dat het bruin verkleurt. Aangezien de vernieuwingen tot in de 25e eeuw moeten meegaan, is gekozen voor Bentheimer zandsteen. Na de restauratie was op Huis Bergh van 20 april [[2018]] tot 1 mei [[2019]] de tentoonstelling ''Ongekend ornament – Baumberger zandsteen op Huis Bergh'' te zien.
−
Toevalligerwijze mocht ik enige tijd geleden de hand leggen op een zilveren beker, waarvan de afbeelding hierbij gaat. Een door den heraldicus den heer Musschart ingesteld onderzoek wees uit, dat de op den beker gegraveerde familiewapens zijn van de geslachten Eppelen en van Bach, liet laatste met een. Het jaartal wees uit, dat deze beker eenmaal behoord moest hebben aan Frans Anthoon Eppelen van Rayhoff. De sinistere verhalen over dezen sinjeur die in het s-Heerenbergse nog voortleven, waren oorzaak dat deze kleine studie thans het licht kan zien, waarbij ik mijn hartelijke dank uitspreek aan de heer Mr.' van Schilfgaarde, werkzaam aan het Rijksarchief te Arnhem voor de daarbij mij verleende hulp. Wat de beker zelf betreft en het daarop vermelde jaartal, heeft een onderzoek in 't archief van het Jansgilde te 's-Heerenberg uitgewezen, dat deze een geschenk is geweest, bij het huwelijk van bovenvermelden F. A. Eppelen op de I7de Febr. 1732 aan het St. Jans gilde bovengenoemd. Toen Albert Oswald  Frans, (bekend als Oswald 111) graaf van' den Bergh den 20ste Juni 1712 op liet. Huis Bergh voorgoed de ogen sloot, stierf met hem het tweede huis Bergh, gesproten uit, het geslacht van der Leck uit. Het had bijna 300 jaar over het Graafschap Bergh geregeerd. Hij werd in de Kerk te Boxmeer bij zijn vaderen bijgezet, waar een grafmonument van Xavery voor hem en zijn gemalin opgericht, dit heiligdom nog altijd siert. Hij was een echte Grand Seigneur geweest, die het slot Bergh verbouwd en zeer luxueus ingericht heeft. Voor de verfraaiing van het kasteel en de onmiddellijke omtrek zijn aanzienlijke bedragen uitgegeven.
 
  
 +
== Bewoningsgeschiedenis ==
 +
Huis Bergh werd eeuwenlang bewoond door de heren en graven Van den Bergh. [[Frans Willem van Hohenzollern-Bergh|Graaf Frans Willem]] was de laatste die er echt gewoond heeft. Hij verhuisde na de brand van 1735 met zijn gezin naar het kasteel in [[Boxmeer]], dat toen [[Berghse bezittingen|Berghs bezit]] was. Na de herbouw van Huis Bergh was zijn moeder, [[Johanna Catharina Victoria van Montfort-Tettnang|vorstin-weduwe Johanna van Montfort]], waarschijnlijk het laatste lid van de grafelijke familie dat er nog gewoond heeft.
  
−
'''De stalgebouwen waren vol mooie paarden en karossen, terwijl een jacht op den Rijn voor Emmerik altijd voor hem gereed lag als het hem lustte op de rivier te gaan pleziervaren'''. Deze grote staat had veel geld gekost en zijn nalatenschap, werd dan ook bezwaard met een schuld van niet minder dan 6 ton goud. Daar er geen rechtstreekse mannelijke nazaten waren, had hij tot opvolger een zoon van zijn zuster benoemd: '''Franz Wilhem Nicolaus Josephus Mainhard von Hohenzollern''', die de 6e December 1704 te Sigmaringen geboren was. Hij aanvaardde de erfenis onder voogdij van zijn moeder, tot hij in 1724 als regerend vorst optrad. In dat zelfde jaar huwde hij te s-Heerenberg '''Maria Catharina Gravin van Truchsess von Waldburg-Zeil''', die twee jaar ouder dan haar man was. - Het is onder zijn regering,-dat de droeve dagen voor het Huis-Bergh zijn aangebroken, waar de geel geworden papieren, in het archief van het Huis bewaard, van getuigen.  Al hoewel deze schrifturen wel enig licht op de gebeurtenissen werpen,!  Is  er. toch zeer veel dat in het duister blijft en ons niet geopenbaard wordt.-- Als hofraad fungeerde in die dagen 'een zekere '''Frans Anthoon Eppelen''' van Rayhoff. .  Was hij uit Duitsland meegekomen, .was hij geboortig uit deze omgeving? Wij weten het niet. Hij bekleedde,, om zo te zeggen, de post van Rentmeestergeneraal, verder was hij een grote schavuit, die een onbegrijpelijk overwicht over zijn meesters had en veeleer zijn eigen belangen dan die van zijnsprincipalen voor ogen had. De Rayhoff, een goed onder Millingen gelegen, was hem door Franz-Wilhelm geschonken, of had hij het zijn meester afgetroggeld. Hij was in hoge mate onhebbelijk en heerszuchtig, zoals.'uit het volgende wel zal blijken. De bedienden haatten hem, maar dorsten dat niet te laten blijken, daar zij hem meer vreesden dan hun meester. En meermalen had hij fatsoenlijke personen uit den dienst verwijderd weten te krijgen door bij den Vorst en zijn gemalin, buiten hun weten om, kwaad van hen te spreken. Maar ook tegen zijn meesters trad hij op een wijze op, die alle grenzen te buiten ging. Zo getuigt later in het proces, waarvan de stukken voor ons liggen, de lakei Hendrik Kautz, dat hij dikwijls aan tafel zoo grof en onhebbelijk tegen zijn meesters was, dat het hem, een eenvoudige dienaar, te ver ging, zodat hij hem gaarne een tafelbord in het gezicht geslingerd, hem van tafel gesleurd en met de voeten getreden zou hebben, als hij niet bang was geweest, dat hij aan het kortste eindje zou trekken.  . Ook de vrouwelijke bedienden vertellen dat Gravin meermalen tranen in de ogen had en M
+
Met het overlijden van [[Johanna Josepha van Hohenzollern-Bergh]] in [[1787]] stierf het geslacht [[Graven Van den Bergh#Huis Hohenzollern-Bergh|Hohenzollern-Bergh]] uit en kwam Huis Bergh door vererving in het bezit van de vorsten van [[Graven Van den Bergh#Huis Hohenzollern-Sigmaringen|Hohenzollern-Sigmaringen]]. Slechts enkele van hen hebben Huis Bergh bezocht, maar geen van allen heeft er gewoond. In hun tijd is het kasteel voor meerdere doeleinden in gebruik geweest.  
−
Zich  zelfs eenmaal' tegen haar uitliet.: „Och toen ik hem (v. Eppelen) nog alles geven kon, ging alles goed maar nu dat niet meer kan, nu zoekt hij steeds maar twist met mij." ' /  Onomwonden wordt door getuigen uitgesproken, dat de dood van den Graaf en de Gravin door zijn plagerijen verhaast werd. Inderdaad, oud zijn zij niet geworden, want zij stierven respectievelijk in 1737 en 1739. Dus 33 en 37 jaar oud. Eveneens vernemen Wij, dat de in 1725 geboren 'Johan Baptist, hem 'ijskoud in presentie van 'het personeel toevoegde: „Ons zul je niet zo/ bedriegen als je het  wijle mijn Vader en gedaan hebt."
 
−
Als een staaltje van zijn verregaande brutaliteit horen wij, dat hij eenmaal, toen de Vorst, en hiermede moet wel de zo even genoemde minderjarige zoon Jan Baptist bedoeld zijn, de koets had laten aanspannen om er mede naar Kleef te rijden, deze ijskoud had laten uitspannen, want een dergelijk optreden kan men zich tegenover den regerende Vorst niet indenken. Zuiver op de graad was hij niet, want herhaaldelijk werden kostbare voorwerpen en eenmaal zelfs een paar mooie parels, naar Duitsland gezonden. Verder blijkt uit getuigen verklaringen, dat vele kostbare kunstvoorwerpen, die eenmaal het Huis Bergh sierden, naar zijn kamer verhuisd waren. Een van de getuigen gaat zelfs zover te verklaren: „Hij was als gelijk een magneet, die goud, zilver, juwelen en allerlei andere kostbare zaken tot zich trok." Hij bewoonde n.l. twee kamers in het kasteel, waarvan de ene, de Rayhoff kamer geheten, als een soort bureau woonvertrek dienst gedaan moet hebben, en verder had hij elders in het slot een slaapkamer. Dit laatste is van belang in verband met het geen volgen zal. Ook met thee, toenmaals een kostbare drank, knoeide hij, want een van de huishoudsters vertelt, dat hij haar vermaand had, te verzwijgen dat hij een grote hoeveelheid thee naar Duitsland gezonden had, die bestemd was voor den dienst van de Vorstelijke familie. Welke was de oorzaak dat hij zulk een funeste invloed op den Graaf en de Gravin heeft gehad. Heet hij met duistere machinaties zijn principalen in den waan gebracht, dat zij ten enige van hem afhingen? Men zou het uit de woorden van de Gravin boven aangehaald wel zeggen. Washlij  de geldschieter woekeraar, die de kans kreeg zich grote baten uit de met schulden belasten boedel toe te eigenen? Deze mogelijkheid achten wij niet uitgesloten. gezien de mentaliteit; van vele Duitse hofjes in die dagen, waar de Vorsten van elke kennis van zaken ten enenmale gespeend waren en maar al te gerede slachtoffers van woekeraars en dergelijke lieden waren. Het feit dat hij het goed de Rayhoff, dat tot de goederen van het Huis Bergh behoorde, bezat, is een aanwijzing in die richting. De portretten van Franz Wilhelm en Maria Catharina,fraaie nog te '''Boxmeer'''  berusten, munten niet uit door buitengewone intelligentie, maar bepaalde domheid spreekt er ook niet uit. Bovendien dateren zij uit een tijdperk, waarin de schilderkunst en speciaal de portretkunst reeds in verval was.
 
  
−
'''In den 'nacht van de 14e op den 15e Oktober van het jaar 1735 brak er op het kasteel een verschrikkelijke brand uit,'''
+
Van [[1799]] tot [[1842]] was er [[Seminarie in 's-Heerenberg|een grootseminarie]] gevestigd. Nadien heeft Diderik Jacob Adrianus Albertus van Lawick van Pabst, een gepensioneerde legerkapitein, het kasteel tot [[1862]] als woning gehuurd.
  
−
waardoor het bijkans geheel verwoest werd. Uit de bovenaangehaalde processtukken vernemen wij het volgende: Dien avond had er wederom een hevige scène tussen de Gravin en Eppelen plaats gegrepen, waarbij boze woorden gevallen waren, welke eindigde doordat Eppelen  woedend het vertrek verliet en de deur hard achter zich dicht sloeg. Die zelfde avond zat Mademoiselle Fremjot, de kamenier van de Gravin, heel laat nog enig naaiwerk af te maken, dat "hare meesteres haar had opgedragen. Daarmee doende hoorde zij een eigenaardig gekraak en ploffen en liep de kamer uit om te zien wat er gaande was. Het geluid, dat zij aan brand meende te moeten toeschrijven, kwam uit de z.g. Rayhoffs kamer, die echter gesloten bleek; haar eerste werk was Elisabeth van Alem, de kindermeid, te waarschuwen en met zijn beiden wekten zij Rutger Sluyter, de knecht van van Rayhoff, en wist  zich de sleutel overhandigen. De kamer binnentredende zagen zij deze  vol  rook en vlammen en de laatste van „diverse couleuren" waarvan blauw vooral opviel.. Men meende dit later te moeten toeschrijven aan het branden van „kersenwater" (Kirschwasser) en andere likeuren, waarvan Eppelen er een grote hoeveelheid op zijn kamer had. Lang konden de vrouwen het er even wel niet uithouden; de verstikkende rook dreef hen de kamer uit.  Inmiddels werd er groot alarm gemaakt en de klok werd geluid. De bevolking uit het stadje kwam aansnellen, doch degenen die bovenkwamen werden door van Rayhoff, die in nachtgewaad was, heel onvriendelijk weggejaagd, waarbij hij hen in het Duits toevoegde: „Duivelskinderen, ga heen, wie heeft jullie naar boven gestuurd?" \ Ook sluit hij de voorpoort om te voorkomen, dat het volk binnen het kasteel kwam. Alen  kan niet ontkennen, dat dit alles te denken geeft. Het kasteel brandde dien nacht voor een groot deel af, ook ging de prachtige bovenbouw van den groten toren geheel verloren. Heel veel zilver, schilderijen, meubels, enz. enz., werden een prooi der vlammen. Met recht spreken de stukken dan ook van de ruïneuze brand en wordt er vermeld, dat het Huis dien nacht grotendeels in de as is gelegd. De familie vertrok naar het kasteel te Boxmeer dat thans, weliswaar in gewijzigde vorm, nog bestaat. Het is een Karmelieten klooster geworden. Verschillende portretten van de Graven van den Bergh hebben hier een onderdak gevonden. Toch werd het Huis Bergh niet aan zijn lot overgelaten, zoals helaas in zoveel andere gevallen geschied is. Het wordt weer opgebouwd, maar niet zo  luisterrijk als voorheen. ''In 1742 was de herbouw zo goed als beëindigd.''''  Het sprak vanzelf, dat er geruchten begonnen te loopen. De Graaf en de Gravin schijnen hiervan onkundig gebleven te zijn, maar toen beiden gestorven waren, barstte de bom. Voor de minderjarige kinderen trad bij testamentaire beschikking de Bisschop te Roermond op en daar werd het proces tegen Eppelen dan ook aangespannen. Maar niet strafrechtelijk; civiel rechtelijk pakte men hem aan.
+
Geleidelijk aan raakte Huis Bergh in verval. De redding kwam in [[1912]] toen [[Heek, Dr Jan Herman van|Jan Herman van Heek]] het kasteel met bijbehorend land en bezittingen kocht van [[Willem van Hohenzollern|Willem, vorst van Hohenzollern]] en laatste graaf van Bergh. Van Heek herstelde het kasteel in zijn oude glorie en bracht er een grote [[Kunstverzameling Huis Bergh|kunstverzameling]] bijeen. Helaas werd zijn werk tijdelijk tenietgedaan door de grote brand van 1939.
−
'''Men beschuldigde hem, dat hij door verregaande zorgeloosheid en onvoorzichtigheid in het omgaan met vuur oorzaak geweest was.  dat  de brand ontstaan was en eiste dat hij de aangerichte schade zou vergoeden.''' Hij verweerde zich met hand en tand. Eerst bestreed hij de voogdij van den Bisschop van Roermond, maar werd in het ongelijk gesteld. Daarna wierp hij het excuus op, dat de brand wel op de binnenzolder ontstaan zou kunnen zijn. Maar ook dit ging niet op. Er was dien avond niemand met vuur of licht op den binnenzolder geweest. Zwaar woog de getuigenis van zijn eigen knecht, Nicolaas Josephus Scheffer. Deze verklaarde dat zijn meester hem herhaaldelijk last gegeven had, de kleren heel dicht bij het vuur te hangen, zodat zij gevaar liepen in brand te vliegen, terwijl er niemand in de kamer was. Meermalen had hij 's avonds de kaars, die hij brandende tussen stapels papieren vond staan, zonder dat er iemand aanwezig was, uitgeblazen, en verder vertelde hij, dat er heel wat papieren brandplekken vertoonden. Summa  summarum dringt zich bij ons het gevoel wel op, dat de brand hem zeer te stade kwam, alhoewel het bewijs, dat hij de brand met opzet gesticht heeft, niet geleverd is. En algemeen werd er dan ook wel gemompeld, dat zijn heb- en schraapzucht aan het hele geval niet vreemd was. Hij was dien avond na de scène met de (Gravin naar zijn kamer gegaan en had die tegen elf uur verlaten om te gaan slapen. Een uur later brak de brand uit. ''' Hoe dan ook, het proces  werd door hem verloren en hij werd tot schadevergoeding veroordeeld.''' 
 
  
−
De 15e Mei 1739 kwam het vonnis af en dadelijk gaf hij opdracht een kar met al zijn hebben en houden op te laden en deze naar Pannerden (den Rayhoff) te expediëren. Maar te Boxmeer werd de Drost d;e Raet gewaarschuwd en deze verbood het vertrek van dit voertuig, ten einde het te perquisitionneeren, om te zien of er zich ook goederen op bevonden, die eigendom van de Grafelijke familie waren. Het kwam tot een hevige scène tussen den Drost en Eppelen en toen de laatste beweerde dat hij zich op last van den Bisschop naar Pannerden begaf, voegde de Drost heni in presentie van verschillende personen toe: „Gij zijt een falsaris, blijf hier, ik zal het U bewijzen." Kort na .die scène betrad zijn knecht, Rutger Sluyter, doorgaans Rut Sluyter in de stukken genoemd, het vertrek van zijn meester en raadde hem aan zijn heil in de vlucht te zoeken, daar het mogelijk was dat het beslag op zijn goederen weldra gevolgd kon worden met een beslag op zijn persoon zelf. In den vroegen morgen verschijnt Eppelen in de kamer waar zijn knecht Scheffer slaapt en overhandigt hem zijn overjas met zijn schabrak, waarin zijn pistolen zitten en geeft last zijn paard en een voor hem zelf te zadelen, zodra de Vorstelijke Familie zal zijn uitgereden, daar het dien dag een feestdag was. Zodra dat dan ook gebeurd was, steeg hij, gevolgd door Nicolaas Scheffer, te paard en volgde de grote rijbaan een eind weegs tot hij op een ogenblik daarvan afweek en langs zijwegen het veer te Catwijk a. d. Maas bereikte; daar gekomen riep hij den veerman aan, met verzoek hem terstond over te zetten, onder beding, dat hij alleen de volle vracht zou betalen, alles uit vreze, dat hij vervolgd en alsnog gegrepen zou worden. In Nijmegen geeft hij aan zijn knecht zijn over rok af, waarin zich twee zakken met goud, beide naar diens zeggen twee vuisten groot bevonden, de een gevuld met gouden pistolen, de andere met dukaten. Te Millingen doet hij zich door den ambtman twee valse passen afgeven, te Xanten vermijdt hij de stad en rijdt er met een wijden boog omheen en te Rijnberk aan de poort door de wacht naar zijn naam gevraagd, geeft hij den naam van 't Hoff op.
+
In [[1946]] droeg Van Heek zijn bezit over aan de [[Stichting Huis Bergh]].
−
De reis ging naar Frankfurt en daar eenmaal aangekomen kon hij een „oef" uitblazen, want tegen zijn knecht zei hij: „Nu is uw fortuin gemaakt, ik zal u promoveren". Dit woord heeft hij blijkbaar niet gehouden. Want Scheffer heeft later tegen zijn meester vele bezwarende getuigenissen afgelegd, ook die van de juist verhaalde vlucht. Hij scheen overigens voor geen kleintje vervaard en duistere plannen te koesteren. Want bij het verhoor van Scheffer kwam o. m. aan het licht dat, mocht het gelukt zijn, de voogdij van den Bisschop van Roermond onwettig te doen verklaren, hij van plan was het gehele Graafschap aan den Koning van Pruisen te verkopen, de dan aangewezen voogdes, de Gravin van Montfort, was een willig werktuig in zijn hand. Wie weet of hij niet reeds met den Koning van Pruisen in onderhandeling getreden was. Maar  toen het Hof van Gelderland hem in het ongelijk stelde, was hij buiten zichzelf van woede en liet zich uit: „Och had ik kort na de dood van zijn ouders de jonge Graaf (Jan Baptist) maar mee naar Duitsland  genomen!" Hij zag dus niet op tegen ontvoering van een minderjarige, die hij waarschijnlijk wel helemaal onder den duim gekregen zou hebben. Hoe dan ook, zoals gezegd, verloor hij het proces en werd tot schadevergoeding veroordeeld en op zijn goederen werd beslag gelegd. Doch hiervan was hij geen getuige, want in1741 moet hij gestorven zijn; naar een mondelinge overlevering, die te 's-Heerenberg voortleeft, moet hij tijdens een overtocht over den Rijn verdronken zijn. Want de stukken van 1742 spreken van de weduwe van wijlen den heer Eppen van Rayhoff. Maar ook hier tasten wij weer in het duister. Toch mogen wij dankbaar zijn, dat even een fel licht op een episode uit de geschiedenis van het Huis Bergh geschenen heeft, dank zij een pak stukken dat jaren in den somberen archieftoren gesluimerd heeft.
 
  
−
<br clear="all"/>
+
In [[2012]] verscheen ter gelegenheid van de honderste verjaardag van de verkoop [[Het oude kasteel herleefde]].
  
−
[[ Bestand:Kopie van kasteelbrand 39-kop.jpg|450px |thumb|Kasteelbrand 1939]]  
+
== Rijksmomument ==
 +
Huis Bergh is dinds 1 december [[2003]] een [[Monumenten|rijksmonument]] en vormt een van de vijf onderdelen van het rijksmonumentencomplex [[Hof van Bergh]]. De andere onderdelen van dit complex zijn de [[wapenleeuwen]] voor de hoofdpoort, de [[Plantage]], de [[Nieuwe Gaarde]] en de [[Kaatsbaan]].
  
−
==Kasteelbrand 1939==
+
== Twee grote branden ==
−
Tijdens de [[Grote Kasteelbrand Huis Bergh 1939|grote kasteelbrand van woensdag 15 maart 1939]] werd een groot deel van het huis voor de tweede keer door [[brand]] verwoest. Dankzij de hulp van de plaatselijke bevolking kon echter veel van de inventaris worden gered. Nog in hetzelfde jaar begon de wederopbouw, die in de herfst van [[1941]] werd voltooid.
+
Op de voorburcht hebben meer gebouwen gestaan dan er nu nog zijn, maar de hoofdburcht is na het begin van de 18e eeuw niet meer wezenlijk veranderd. De veranderingen die het kasteel sindsdien nog heeft ondergaan, zijn aangebracht tijdens de herstelwerkzaamheden na de [[Brand|branden]] van [[1735]] en [[1939]].
  
−
'''Het vuur hedennacht om 4 uur bedwongen.''' 15-03-1939
+
Lees meer over deze branden op de pagina's:
−
Om vier uur vannacht was men het vuur in zoverre meester, dat de brandweer van Emmerik kon vertrekken. De brandweer uit Arnhem was vanmorgen nog met de nablussingswerkzaamheden bezig. Van het kasteel is de stompe toren, de kapel met torentje en een benedenkamer, waar onlangs een brandvrij plafond gemaakt was, behouden gebleven. Ook de buitenmuren zijn intact gebleven. Zulks voornamelijk door toedoen van de Doetinchemse brandweer, die zich te dezen bijzonder verdienstelijk maakte. Men veronderstelt, alhoewel dit eerst door een deskundige onderzocht zal moeten worden, dat de buitenmuren bij eventuele wederopbouw nog bruikbaar zullen zijn, zodat het gegronde vermoeden bestaat, dat dit zal geschieden. Van den inventaris kon men o.a. een altaarstuk van Hans Dürer dat voor f 53.000 verzekerd zou zijn, alsmede een aantal oude drukken uit het brandende kasteel redden. Een gedeelte der oude boekwerken was in de behouden gebleven kapel geborgen. De kluis in het kasteel, waarin eveneens waardevolle stukken waren geborgen, is ook behouden. Het archief bevindt zich in een torenkamer op een afstand van ongeveer vijftig meter van het kasteel gelegen. Hierin heeft gelukkig geen brand gewoed. De brand in het kasteel Bergh geblust. 's HEERENBERG, 15 Maart. — De brand in het kasteel Bergh, welke een grote verwoesting heeft aangericht, was hedenmorgen bedwongen. De brandweer is om half twaalf ingerukt. Omtrent de oorzaak van den brand is nog niets bekend.
+
*[[Brand Huis Bergh 1735]]
−
15-03-1939
+
*[[Brand Huis Bergh 1939]]
  
 +
== Koninklijk bezoek ==
 +
Huis Bergh heeft meermaals [[koninklijk bezoek]] gehad:
 +
*[[1853]]: [[Bezoek Prins van Oranje (1853)|De Prins van Oranje]]
 +
*[[1916]]: [[Bezoek prins Hendrik (1916)|Prins Hendrik]]
 +
*[[1948]]: [[Bezoek Prins Bernhard (1948)|Prins Bernhard]]
 +
*[[1996]]: [[Bezoeken Prins Claus|Prins Claus]]
  
 +
==Slotpoort met en zonder dam==
 +
Op bladzijde 129 van ''Het Huis Bergh'' door [[Schilfgaarde, Mr. Anthonie Paul van|Mr. A.P. van Schilfgaarde]] staat geschreven dat de brug in [[1568]] een tochtbrugge dus ophaalbrug  was. Ze is in [[1881]] afgebroken en door een dam vervangen. In [[1941]] is de dam weer afgegraven en vervangen door een nieuwe brug. Een jaar eerder was ter hoogte van de [[Herculeszuilen]] al een dam afgegraven en vervangen door een brug.
  
−
<gallery>  
+
<gallery>
−
‎Bestand:Huis_Bergh_brand_1_kl.jpg|serie foto's van de brand en direct daarna
+
Bestand:Beide de poorten met brug, eind 1800, foto 64 schilfgaarde.jpg|<center>Eind [[:Categorie:Jaartallen 1800-1899|19e eeuw]] ‎
−
Bestand:Huis_Bergh_brand_2_kl.jpg
+
Bestand:Slotpoort met oude huisjes op de achtergrond.jpg|De [[Sint-Theresia-Stichting|Theresia Stichting]] moest nog gebouwd worden. Uitgever:<br>  [[Schuurman, Gerhardus Wilhelmus|G.W. Schuurman]]
−
Bestand:Huis_Bergh_brand_3_kl.jpg
+
Bestand:Slotpoort met dam.jpeg ‎
−
Bestand:Huis_Bergh_brand_4_kl.jpg
+
Bestand:1380260 641023392604987 1888530681 n (2).jpg|<center>Slotpoort met coniferen</center>
−
Bestand:Huis_Bergh_brand_5_kl.jpg
+
</gallery>
−
Bestand:Huis_Bergh_brand_6_kl.jpg
+
<gallery>
−
Bestand:Huis_Bergh_brand_7_kl.jpg
+
Bestand:18-10-1928 Haagsche courant.jpeg|<center>18 oktober 1928</center>
−
Bestand:Huis_bergh_brand_8_kl.jpg
+
Bestand:1937.jpg |Bezoek Huis Bergh 1937|<center>1937<br>Bron:<br>Varsseveld Vroeger</center>
−
Bestand:Huis_Bergh_brand_9_kl.jpg
+
Bestand:Slotpoort met Hek.jpg
−
Bestand:Huis_Bergh_brand_10_kl.jpg
+
Bestand:Ontgraven wal kasteel.jpg|<center>1940<br>Ontgraven van de dam bij de Herculeszuilen.</center>
−
 
+
Bestand:Kasteel Huis Bergh Gezicht op Elten.jpg| De doorgang naar de tuinen en het gezicht op Hoog-Elten.
 
</gallery>
 
</gallery>
  
−
+
== Eerdere verkoopplannen ==
 +
De vorsten van Hohenzollern waren al lang voor 1912 van plan hun bezittingen in Nederland te verkopen. Zoals uit onderstaande krantenknipsels blijkt, had zich in [[1875]] een gegadigde gemeld, maar ging de verkoop niet door.
  
 +
{|
 +
|- valign=top
 +
|[[Bestand:Verkoopkasteel 1875 wo 9 juni.JPG|400px|thumb|'''Uit de ''Nieuwe Amsterdamsche Courant'' van woensdag 9 juni [[1875]]]]
 +
|[[Bestand:Huis Bergh niet verkocht 18750618 AH.jpg|400px|thumb|'''Uit het ''Algemeen Handelsblad'' van 18 juni 1875]]
 +
|}
  
−
 
+
== Afbeeldingen ==
−
 
+
Klik op onderstaande afbeeldingen voor een vergroting.
−
 
+
<gallery>
−
<gallery>  
+
Bestand:Huisbergh_0765.jpg|omstreeks 1600
−
‎Bestand:Huis_Bergh_na_brand_1_kl.jpg|serie foto's van na de brand
+
Bestand:Huisbergh_0764.jpg|[[1731]]
−
Bestand:Huis_bergh_na_brand_2_kl.jpg
+
Bestand:Huisbergh_0763.jpg|
−
Bestand:Huis_bergh_na_brand_3_kl.jpg
+
Bestand:BI-1897-387-B-62(R) Huis Bergh.jpg|<center>[[Haen, Abraham de|Abraham de Haen]], [[1731]]</center>
−
Bestand:Huis_Bergh_na_de_brand_4_kl.jpg
+
Bestand:Huis Bergh Jan de Beijer GA 1551-657.png|<center>[[Beijer, Jan de|Jan de Beijer]], [[1743]]</center>
−
Bestand:Huis_Bergh_na_de_brand_5_kl.jpg
+
Bestand:A Vogelsang Laag Keppel1911 k h17.jpg|<center>A. Vogelsang, [[1911]]</center>
−
Bestand:Huis_Bergh_na_de_brand_6_kl.jpg
+
Bestand:Huis bergh18-07-1919.jpg|<center>[[1919]]</center>
−
Bestand:Huis_Bergh_na_de_brand_7_kl.jpg
+
Bestand:Kasteel bergh 's-Heerenberg.jpg|<center>[[Pieck, Anton|Anton Pieck]]</center>
−
 
+
Bestand:Paneel Huisbergh in de Stamvaderzaal  Schloss Hohenzollern.jpg|thumb|400px|<center>Huis Bergh in de ''Ahnensaal''<br>van Slot [[Sigmaringen]]<br>Foto E. Kreupeling</center>
 +
Bestand:Chateau 's-Heerenberg.jpg|<center>Pentekening uit het boek Histoire de la Souveraineté 's-Heerenberg par C.A.Serrure, Advocate à la Cour de Grand 1860
 +
Bestand:P1000637 bewerkt.jpg |<center>[[Tegeltableaus door kunstenaar W. Lenssinck|Tegeltableau]]
 +
Bestand:P1000641bewerkt.jpg|<center>Tegeltableau
 +
Bestand:Huis Bergh - HBH Peper 1977.jpg|Pentekening van H.B.H. Peter uit 11977
 
</gallery>
 
</gallery>
  
  
  
−
In [[1912]] werden het Huis Bergh en alle [[Huis Bergh Bezittingen|bijbehorende bezittingen]] eigendom van de heer [[Heek, Dr Jan Herman van|Jan Herman van Heek]], een industrieel uit Enschede. Hij richtte het kasteel in met een zeer bijzondere kunstcollectie. In [[1946]] droeg hij zijn eigendom over aan de [[Stichting Huis Bergh]].
+
‎
−
 
 
  
 +
==Foto's van voor de brand van 1939 ==
 +
Klik op de foto's voor een vergroting.
 
<gallery>
 
<gallery>
−
Afbeelding:Huis_Bergh_s_Heerenberg.jpg|Huis Bergh
+
Bestand:Screenshot 20200816-210601 Facebook.jpg|Huis Bergh door<br>JC Greire jr.
−
Afbeelding:IMGP0160.JPG|Huis Bergh anno 2007. Foto: Anton Welling jr.
+
Bestand:Kasteel voor de brand van '39.jpg‎
−
Bestand:Huis Bergh en kapel.JPG|Huis Bergh voor de brand in 1939. ‎
+
Bestand:Kopie van huis bergh plantage - kopie.jpg|Huis Bergh vanuit het westen voor 1912. Bron [[Het oude kasteel herleefde]].
−
Bestand:Kasteel voor de brand van '39.jpg|Ingang Huis Bergh voor de brand in '39, Benny‎
+
Bestand:Huisbergh slot.jpg
 +
Bestand:20 S BCJA.jpg
 +
Bestand:Huis_bergh_3_kl.jpg
 +
Bestand:Huis_bergh_binnenplaats_voor_1939.jpg|<center>mei 1891</center>
 +
Bestand:Huis_Berg_4_kl.jpg
 +
Bestand:Huis_Berg_2_kl.jpg
 +
Bestand:Huis_Bergh_zonder_begr.jpg
 +
Bestand:Poort_Huis_Bergh.jpg|
 +
Bestand:Kopie van huisbergh kleur.jpg
 +
Bestand:Huis_Bergh_ingang_kl.jpg
 +
Bestand:Gezicht_op_kasteel_en_gasthuis_kl.jpg
 +
Bestand:Dam_bij_kasteel_1928_kl.jpg
 +
Bestand:-1937.jpg|Bezoek Huis Bergh 1937|Zwitserse Bürgerverein,<br>1937. Bron:<br>Varsseveld Vroeger
  
 
</gallery>
 
</gallery>
−
 
−
[[Bestand:Kap huisbergh.jpg|350px|right|thumb|De bekapping van „Huis Bergh", welke bijna gereed gekomen is]]
 
−
 
−
==Huis Bergh" te 's-Heerenberg. 19-07-1940==
 
−
 
−
In de restauratie van „Huis Bergh" en in de verfraaiing rondom het kasteel • komt langzamerhand duidelijk tekening. De vele ingrijpende veranderingen, welke hier worden aangebracht, blijken even zo vele verbeteringen te zijn, welke het aanzien van 't vriendelijke oude stadje 's-Heerenberg in aanzienlijke mate verhogen.
 
−
Op de plaats, waar eens de stijlloze oude borstelfabriek stond, zijn thans fraaie karakteristieke in oud- Hollandse stijl opgetrokken woningen verrezen, welke hun voltooiing bijna hebben "genaderd. Vlak bij deze woningen is men druk bezig met de . Restauratie van een oude woning, welke onlangs door „Huis Bergh" werd aangekocht.
 
−
Op het kasteel zelf wordt onder de bekwame leiding van den heer Goorhuis, met man en macht gewerkt aan de voltooiing van de belangrijke restauratie, welke reeds ver is gevorderd.
 
−
Deze week zijn de laatste dakspanten geplaatst en binnen enkele dagen zal „Huis Bergh" geheel onder de kap komen en zal hiermede een gedenkwaardige mijlpaal in de restauratie bereikt zijn. Zo men weet wordt het dak in drie stijlen, t.w. de 16de, 17de en 18de 
 
−
eeuwse stijl opgetrokken, hetgeen ongetwijfeld een typische aanblik zal opleveren. De werkzaamheden vorderen zodat binnen enkele maanden het gehele gebouw glasdicht zal zijn.
 
−
Het doorgraven van den dam in de gracht is ook gereed gekomen en hiermede is het kasteel weer rondom in het water komen te liggen. Zeer waarschijnlijk zal na beëindiging der restauratie nog een ophaalbrug worden gemaakt bij de kasteelingang, doch een beslissing hieromtrent is nog niet genomen.
 
−
 
−
De plaats, waar de dam in de gracht heeft gelegen, is in den ouden toestand hersteld. Op den achtergrond de archieftoren en het rentmeesterhuis.
 
−
 
−
 
−
 
−
 
−
==Verkoop Huis Bergh==
 
−
In de ''Nieuwe Amsterdamsche Courant'' van woensdag 9 juni [[1875]] stond de linker advertentie over de verkoop van Huis Bergh en het bijbehorende landgoed. Op 18 juni meldde het ''Algemeen Handelsblad'' (rechts) al dat de verkoop niet doorging.
 
−
 
−
[[Bestand:Verkoopkasteel 1875 wo 9 juni.JPG|200px|thumb|left]]
 
−
[[Bestand:Huis Bergh niet verkocht 18750618 AH.jpg|400px|thumb|]]
 
−
 
−
<br clear="all"/>
 
−
 
−
==Gedenksteen 1937 - De Berghse Kei==
 
−
 
−
Deze gedenksteen is aan de heer [[Heek, Dr Jan Herman van|Jan Herman van Heek]] aangeboden, door de gemeente Bergh ter eren van zijn 25 jarig jubileum te 's-Heerenberg.
 
−
 
−
 
−
[[Bestand:Kopie van Huldiging den Heer Jan van Heek 25 jaar Huis Bergh.jpg|400px|thumb|left]]
 
−
 
−
 
−
 
−
De '''Berghse Kei'''
 
−
 
−
Aan het begin van de toegangsweg naar Kasteel Huis Bergh ligt een bijna 25 ton zware, granieten, zwerfsteen. De 'Berghse Kei', zoals hij ook wel wordt genoemd, was 20 jaar voordat hij hier naartoe werd verplaatst langs de weg naar Stokkum gevonden. Tijdens de voorlaatste ijstijd (circa 200.000 jaar geleden) is hij door een gletsjer vanuit Zuid-Zweden naar Nederland geschoven, waar hij na het smelten van het ijs achterbleef.
 
−
 
−
Op 15 augustus 1937 is de Kei, naar aanleiding van zijn 25-jarig kasteelheerschap, aan Jan Herman van Heek geschonken. Dit zilveren feest werd gevierd met een optocht door zeven schutterijen uit de gemeente Bergh naar de weide naast het kasteel alwaar werd gevendeld onder het toeziend oog van vele genodigden. Na afloop wandelden de familie Van Heek en de genodigden naar de laan van eeuwenoude linden voor het kasteel. Onder één van de bomen lag de Berghse Kei.
 
−
 
−
Burgemeester A.J.M. Nederveen hield een gloedvolle toespraak, vol eerbetoon en loftuitingen. 'In onvergankelijk graniet hebben wij U onze waardering gegrift; het graniet is gedolven uit den grond van onze gemeente; teere harten en harde handen uit onze gemeente hebben het eenvoudige monument […] opgericht.'
 
−
 
−
 
−
Advertentie komt uit '''de officieele Kerklijst voor Bergh''', Zondag 15 Augustus 1937, 17e jaargang no 33, gedrukt bij [[Drukkerij Verwaaijen| drukkerij Verwaijen]]  Oudste Poort 1 te 's-Heerenberg, telefoon 292, oplage 2000, verspreidings gebied Azewijn, Beek,'s-Heerenberg, Kilder, Stokkum, Wijnbergen en Zeddam enz.
 
−
<br clear="all"/>
 
  
 
==Huis Bergh als inspiratie==
 
==Huis Bergh als inspiratie==
 +
[[Bestand:Groot Horloo.jpg|thumb|right|300px|'''Groot Horloo heeft een toren als die van Huis Bergh.]]
 +
De architect Anoul Bouma heeft met enkele mensen Huis Bergh bezocht om inspiratie op te doen voor een nieuwbouwproject in Ermelo, genaamd Kasteel Groot Horloo. In dit complex van eengezinswoningen, gebouwd in [[2010]], zijn de details van een kasteel terug te vinden in de gebruikte bakstenen, de lateien, de deuren, de fontein en de brug.
  
−
Anoul Bouman, architect heeft met anderen het Huis Bergh bezocht en dit gebruikt als inspiratie voor een nieuwbouw projekt in Ermelo, 
+
Bron: [http://nl.wikipedia.org/wiki/Groot_Horloo Groot Horloo]
−
genaamd '''Kasteel Groot Hoorlo'''
+
<br clear=all/>
  
−
De details van een kasteel vind men er terug in de lateien, baksteen, deuren, fontein en brug.
+
== Wijngaard Kasteel Huis Bergh ==
−
 
+
Huis Bergh verpacht een perceel van 1,5 hectare tussen de [['s-Heerenbergseweg Stokkum|'s-Heerenbergseweg]] en het [[Nachtegaalslaantje]] aan [[Wijngoed Montferland]]. Dit wijngoed produceert een rode wijn met de naam ''Cuvée Kasteel Huis Bergh''. Deze wijn is op de markt gebracht in een fles met [[Media:Cuvée Kasteel Huis Bergh.png|een etiket]] waarop Huis Bergh is afgebeeld.
−
Ook de solide toren in zijn eenvoud zoals die in 's-Heerenberg is kan men niet omheen.
 
−
 
 
−
Het zijn eensgezinswoningen en het geheel doet denken aan een kasteel. (Huis Bergh)
 
−
 
 
−
 
  
 +
==Kaart==
 +
{{#display_map:
 +
51.874318, 6.241125;
 +
|zoom=17
 +
|width=500
 +
}}
  
−
<br clear="all"/>
 
−
==Adres==
 
−
Hof van Bergh 8<br>
 
−
7040 AD  's-Heerenberg<br>
 
−
Telefoon: 0314-661281<br>
 
−
Telefax: 0314-663830<br>
 
−
 
−
 
−
==Kaart==
 
−
<googlemap lat="51.874318" lon="6.241125" zoom="17"></googlemap>
 
 
==Bronnen==
 
==Bronnen==
−
Van Kavel tot kasteel RTL 4, [[Schuurman, B.C.J.A|Benny Schuurman]]
+
*[http://www.cobouw.nl/bouwbreed Cobouw - Bouwbreed], nieuwsbericht van 25 juni 1999
−
 
+
*Van Kavel tot kasteel RTL 4, [[Schuurman, B.C.J.A|Benny Schuurman]]
−
Krant artikel de graafschap 17-8-1934
+
*Krantenartikel uit [[Graafschapbode|De Graafschapbode]] van 17 augustus 1934
  
 
==Externe links==
 
==Externe links==
−
[http://www.huisbergh.nl/ Huis Bergh]
+
*[http://www.huisbergh.nl Officiële website Huis Bergh]
 +
*[https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monumenten/526787 Monumentenregister], monumentnummer 526787
 +
*[http://www.youtube.com/watch?v=IQ-aHEk3VmE Video in vogelperspectief op YouTube]
  
−
{{Onderwerp|Huis Bergh tentoonstellingen|Graven}}
+
[[Categorie:Graven van den Bergh]] [[Categorie:Havezaten en Kastelen]] [[Categorie:Heek, van]] [[Categorie:Jan de Beijer]] [[Categorie:Abraham de Haen]] [[Categorie:Anton Pieck]][[Categorie:Rijksmonumenten 's-Heerenberg]] [[Categorie:'s-Heerenberg Hof van Bergh|Hof van Bergh]]

Huidige versie van 28 apr 2024 om 16:29

Aanzicht vanuit het oosten (vanaf de 's-Gravenwal)
Aanzicht vanuit het westen
De hoofdingang van Huis Bergh
Aanzicht vanuit het zuidwesten

Bouwgeschiedenis

Kasteel Huis Bergh te 's-Heerenberg is een van de grootste kastelen van Nederland en heeft een bouwgeschiedenis die teruggaat tot het begin van de 12e eeuw. In een moerassig gebied op de plek waar nu het kasteel staat, is toen waarschijnlijk een kunstmatige heuvel opgeworpen waarop een houten woontoren werd gebouwd. Later, rond 1240, werd deze houten constructie vervangen door een tufstenen toren. Resten van deze toren zijn nog te zien in een van de muren van de huidige hoofdburcht. Mogelijk was het Hendrik van den Bergh die met deze tufstenen toren een begin heeft gemaakt met het stamslot van de heren en (sinds 1486) graven Van den Bergh. Tot dan toe hadden de heren op de Motte Montferland gewoond.

Het kasteel heeft in de loop der eeuwen vele verbouwingen en uitbreidingen ondergaan. De belangrijkste thans nog bestaande delen dateren uit de 14e, 15e en 17e eeuw. In de beginfase van de Tachtigjarige Oorlog, de tijd van graaf Willem IV en zijn vrouw Maria van Nassau, heeft Huis Bergh veel te lijden gehad. Rond 1600 werd begonnen met de herbouw, waarbij het kasteel zijn huidige aanzien kreeg. De hoofdburcht kreeg een extra verdieping en werd aan de noordoostkant uitgebreid, waarmee de regelmatige achtkantige vorm verdween.

Aan het eind van de 17e eeuw heeft graaf Oswald III het poortgebouw naar de hoofdburcht laten bouwen. De steenhouwer Jan Rendelers uit Coesfeld in Westfalen heeft toen een aantal verfraaiingen van Baumberger zandsteen gemaakt. Hiertoe behoren de wapenleeuwen voor de hoofdpoort, de Herculeszuilen, die uiteindelijk in de Nieuwe Gaarde een plaats hebben gevonden, en de balustrade van het bordes voor de hoofdingang met de bijbehorende deuromlijsting. In die omlijsting zijn boven de deur het chronogram
Deo faVente OsVVaLDVs et LeopoLDIna eXstrVXerVnt
en de wapens de graven van Bergh en van Oostfriesland-Rietberg aangebracht.

In het begin van deze eeuw zijn de balustrade en de deuromlijsting vervangen door replica's van Bentheimer zandsteen. De restaurateurs hebben hierbij een keuze moeten maken. Baumberger zandsteen behoudt zijn kleur, maar is zachter en slijt harder dan Bentheimer zandsteen. Een nadeel van Bentheimer zandsteen is echter dat het bruin verkleurt. Aangezien de vernieuwingen tot in de 25e eeuw moeten meegaan, is gekozen voor Bentheimer zandsteen. Na de restauratie was op Huis Bergh van 20 april 2018 tot 1 mei 2019 de tentoonstelling Ongekend ornament – Baumberger zandsteen op Huis Bergh te zien.

Bewoningsgeschiedenis

Huis Bergh werd eeuwenlang bewoond door de heren en graven Van den Bergh. Graaf Frans Willem was de laatste die er echt gewoond heeft. Hij verhuisde na de brand van 1735 met zijn gezin naar het kasteel in Boxmeer, dat toen Berghs bezit was. Na de herbouw van Huis Bergh was zijn moeder, vorstin-weduwe Johanna van Montfort, waarschijnlijk het laatste lid van de grafelijke familie dat er nog gewoond heeft.

Met het overlijden van Johanna Josepha van Hohenzollern-Bergh in 1787 stierf het geslacht Hohenzollern-Bergh uit en kwam Huis Bergh door vererving in het bezit van de vorsten van Hohenzollern-Sigmaringen. Slechts enkele van hen hebben Huis Bergh bezocht, maar geen van allen heeft er gewoond. In hun tijd is het kasteel voor meerdere doeleinden in gebruik geweest.

Van 1799 tot 1842 was er een grootseminarie gevestigd. Nadien heeft Diderik Jacob Adrianus Albertus van Lawick van Pabst, een gepensioneerde legerkapitein, het kasteel tot 1862 als woning gehuurd.

Geleidelijk aan raakte Huis Bergh in verval. De redding kwam in 1912 toen Jan Herman van Heek het kasteel met bijbehorend land en bezittingen kocht van Willem, vorst van Hohenzollern en laatste graaf van Bergh. Van Heek herstelde het kasteel in zijn oude glorie en bracht er een grote kunstverzameling bijeen. Helaas werd zijn werk tijdelijk tenietgedaan door de grote brand van 1939.

In 1946 droeg Van Heek zijn bezit over aan de Stichting Huis Bergh.

In 2012 verscheen ter gelegenheid van de honderste verjaardag van de verkoop Het oude kasteel herleefde.

Rijksmomument

Huis Bergh is dinds 1 december 2003 een rijksmonument en vormt een van de vijf onderdelen van het rijksmonumentencomplex Hof van Bergh. De andere onderdelen van dit complex zijn de wapenleeuwen voor de hoofdpoort, de Plantage, de Nieuwe Gaarde en de Kaatsbaan.

Twee grote branden

Op de voorburcht hebben meer gebouwen gestaan dan er nu nog zijn, maar de hoofdburcht is na het begin van de 18e eeuw niet meer wezenlijk veranderd. De veranderingen die het kasteel sindsdien nog heeft ondergaan, zijn aangebracht tijdens de herstelwerkzaamheden na de branden van 1735 en 1939.

Lees meer over deze branden op de pagina's:

Koninklijk bezoek

Huis Bergh heeft meermaals koninklijk bezoek gehad:

Slotpoort met en zonder dam

Op bladzijde 129 van Het Huis Bergh door Mr. A.P. van Schilfgaarde staat geschreven dat de brug in 1568 een tochtbrugge dus ophaalbrug was. Ze is in 1881 afgebroken en door een dam vervangen. In 1941 is de dam weer afgegraven en vervangen door een nieuwe brug. Een jaar eerder was ter hoogte van de Herculeszuilen al een dam afgegraven en vervangen door een brug.

  • 18 oktober 1928
  • 1937
    Bron:
    Varsseveld Vroeger
  • Slotpoort met Hek.jpg
  • 1940
    Ontgraven van de dam bij de Herculeszuilen.

  • De doorgang naar de tuinen en het gezicht op Hoog-Elten.

Eerdere verkoopplannen

De vorsten van Hohenzollern waren al lang voor 1912 van plan hun bezittingen in Nederland te verkopen. Zoals uit onderstaande krantenknipsels blijkt, had zich in 1875 een gegadigde gemeld, maar ging de verkoop niet door.

Uit de Nieuwe Amsterdamsche Courant van woensdag 9 juni 1875
Uit het Algemeen Handelsblad van 18 juni 1875

Afbeeldingen

Klik op onderstaande afbeeldingen voor een vergroting. 


‎

Foto's van voor de brand van 1939

Klik op de foto's voor een vergroting.

  • Huis Bergh door
    JC Greire jr.

  • Kasteel voor de brand van '39.jpg

  • Huis Bergh vanuit het westen voor 1912. Bron Het oude kasteel herleefde.

  • Huisbergh slot.jpg
  • 20 S BCJA.jpg
  • Huis bergh 3 kl.jpg
  • mei 1891
  • Huis Berg 4 kl.jpg
  • Huis Berg 2 kl.jpg
  • Huis Bergh zonder begr.jpg
  • Poort Huis Bergh.jpg
  • Kopie van huisbergh kleur.jpg
  • Huis Bergh ingang kl.jpg
  • Gezicht op kasteel en gasthuis kl.jpg
  • Dam bij kasteel 1928 kl.jpg

  • Zwitserse Bürgerverein,
    1937. Bron:
    Varsseveld Vroeger

Huis Bergh als inspiratie

Groot Horloo heeft een toren als die van Huis Bergh.

De architect Anoul Bouma heeft met enkele mensen Huis Bergh bezocht om inspiratie op te doen voor een nieuwbouwproject in Ermelo, genaamd Kasteel Groot Horloo. In dit complex van eengezinswoningen, gebouwd in 2010, zijn de details van een kasteel terug te vinden in de gebruikte bakstenen, de lateien, de deuren, de fontein en de brug.

Bron: Groot Horloo

Wijngaard Kasteel Huis Bergh

Huis Bergh verpacht een perceel van 1,5 hectare tussen de 's-Heerenbergseweg en het Nachtegaalslaantje aan Wijngoed Montferland. Dit wijngoed produceert een rode wijn met de naam Cuvée Kasteel Huis Bergh. Deze wijn is op de markt gebracht in een fles met een etiket waarop Huis Bergh is afgebeeld.

Kaart

Bezig met het laden van de kaart...

Bronnen

Externe links

Overgenomen van "https://berghapedia.nl/index.php?title=Huis_Bergh&oldid=96986"