Schoevaars, Christiaan Everhardus Leonard

Chris Schoevaars (1895-1959)

Christiaan Everhardus Leonard (Chris) Schoevaars was onderwijzer en had daarnaast een loopbaan als reserveofficier bij de Koninklijke Landmacht. Hij werd op 7 januari 1895 geboren in Arnhem als zoon van Leonard Marie Franciscus Schoevaars en Catharina Christina Theodora Knieper.

Zijn gezin

Schievaars trouwde op 11 juli 1919 in zijn geboortestad met Aleida Theodora van Maanen, geboren aldaar op 6 januari 1893 als dochter van Wijnand van Maanen en Anna Maria Dicker. Het paar kreeg acht kinderen:

Uit De Tijd van 30 juni 1944

Anna Josephina Maria (1920–1970) Catharina Josephina Antonia Maria (1921–1921) Josephina Antonia Maria (1922–…) Leonard Gerardus Maria (1924–2003) Catharina Everdina Maria (1926–2010) Wijnand Jozef Maria (1929–2000) Everdina Josephina Maria (1930–…) Gerardus Richard Maria (1934–2013)

Schoevaars overleed in Doetinchem op 29 september 1959, 64 jaar oud, en werd begraven op de op de algemene begraafplaats in 's-Heerenberg. Wanneer zijn vrouw is overleden, kon nog niet worden achterhaald.

Onderwijzer

Schoevaars woonde in Nijmegen toen hij op 15 april 1914 in Arnhem slaagde voor zijn onderwijsakte. Hij heeft daarna tot september 1916 lesgegeven in Gaanderen.

Van Gaanderen keerde Schoevaars terug naar Arnhem, waar hij voor een verzekeringsmaatschappij ging werken. In zijn huwelijksakte van 1919 staat inspecteur eener verzekeringsmaatschappij als zijn beroep vermeld. In 1921 vermeldt de overlijdensakte van zijn dochtertje assuradeur.

Eind 1923 is Schoevaars met zijn gezin verhuisd naar Gasthuisplein 2 in 's-Heerenberg, waar hij een tijdelijke aanstelling had gekregen als leraar wiskunde bij het r.-k. ULO. Per 17 november 1924 kreeg hij een vaste aanstelling, waarna hij aan deze school heeft lesgegeven tot 1939.

Hij was secretaris en later directeur van de in 1929 opgerichte Nijverheidsavondschool, waar hij ook leraar wiskunde was. Verder is hij vanaf 1936 onderwijzer geweest aan de Willibrordusschool. Op vrijdag 5 november 1948 werd hij in Sint Jozef gehuldigd om het feit te gedenken dat hij 25 jaar voordien naar 's-Heerenberg was gekomen.

Naast zijn werkzaamheden als onderwijzer was Schoevaars ook een verenigingsman. Zo verrichte hij zeer verdienstelijk werk bij de reclassering, was hij propagandist van de plaatselijke KRO (de katholieke radio-omroep), voorzitter van het comité Ouden van Dagen 's-Heerenberg en Stokkum, voorzitter en directeur van het kerkkoor van de Pancratiuskerk, voorzitter van de Oratoriumvereniging St. Jozef en was hij regisseur bij toneelvereniging Concordia.

Uit het Algemeen Handelsblad van 16 april 1914 Uit De Graafschapbode van 2 november 1923

Uit De Graafschapbode van 26 juni 1929

Militaire dienst

Reserveofficier

Schoevaars meldde zich op 7 maart 1914 vrijwillig als aspirant-vaandrig bij het 8e Regiment Infanterie (8 RI), dat gelegerd was in Arnhem. Gezien zijn werkzaamheden als onderwijzer en daarna als verzekeringsagent, was zijn militaire opleiding geen voltijds bezigheid.

Op 1 augustus 1914 kwam hij in werkelijke dienst. Op 22 december werd hij bevorderd tot reservekorporaal, op 19 juni 1915 tot reservesergeant en op 30 maart 1916 tot vaandrig.

Bij koninklijk besluit № 53 van 17 augustus 1916 werd hij benoemd en aangesteld tot reserve 2e luitenant bij 8 RI. In verband met de Eerste Wereldoorlog zal hij op zeker moment gemobiliseerd zijn en daarmee voltijds in actieve dienst. Op 1 december 1919 ging hij met groot verlof.

Bij koninklijk besluit № 80 van 10 augustus 1920 werd hij bevorderd tot reserve 1e luitenant bij 8 RI. Van 3 tot 22 september 1923 was hij voor korte tijd weer in actieve dienst. Bij koninklijk besluit № 146 van 6 augustus 1935 werd hij bevorderd tot reservekapitein bij 8 RI.

Bijzondere Vrijwillige Landstorm

Schoevaars is als reserveofficier actief geweest in de Bijzondere Vrijwillige Landstorm (BVL), die als onderdeel van de Vrijwillige Landstorm deel uitmaakte van de Koninklijke Landmacht. In juni 1927 benoemden Gedeputeerde Staten van Gelderland hem tot inspecteur van de Vrijwillige Landstorm. Hij was een goed schutter, want bij schietwedstrijden classificeerde hij zich als scherpschutter.

In de jaren dertig had hij een leidende rol in de BVL in de gemeente Bergh. Als instructeur en plaatselijk commandant was hij organisator van schietoefeningen en andere lokale activiteiten. Op bijeenkomsten gaf hij regelmatig voordrachten, onder meer over de organisatie en taken van de BVL, maar ook over militaire aangelegenheden. Zo sprak hij op 19 december 1934 in Sint Jozef over het nut van gemeenschappelijke schuilplaatsen en het gebruik van gasmaskers. Op 6 maart 1935 sprak hij in café Derksen in Stokkum over luchtbescherming en wat te doen bij een aanval met gifgas.

Uit De Graafschapbode van 21 juni 1927

Schoevaars' handtekening als leider van de afdeling 's-Heerenberg van de BVL op de schietkaart van G.W. Schuurman.

Commandant van de burgerwacht

Op 7 mei 1937 werden in het parochiehuis Sint Jozef 22 leden van de kort daarvoor opgerichte burgerwacht beëdigd. Reservekapitein Schoevaars was de commandant van deze burgerwacht. Het bestuur bestond uit pastoor Galama, J.G. Wilmes en H. van Uhm.

Op 21 juli 1937 hield de burgerwacht zijn eerste oefening. Het aantal leden was toen gegroeid tot 35.

Wat de functie van deze burgerwacht was, is niet duidelijk. In Nederland werd in 1918 een Burgerwacht opgericht om op te treden bij "revolutionaire woelingen". De vraag rijst waarom er in de gemeente Bergh pas in 1937 een afdeling werd opgericht. Hoe dan ook heeft de Berghse burgerwacht maar kort bestaan. In de Tweede Wereldoorlog werd de organisatie door de Duitse bezetter opgeheven en is na de bevrijding niet meer heropgericht.

Uit De Graafschapbode van 14 mei 1937

Uit De Graafschapbode van 23 juni 1937

Tweede Wereldoorlog

Een jonge vaandrig of luitenant Schoevaars (staande links) met een groep manschappen.

In verband met de oorlogsdreiging werd het Nederlandse leger in augustus 1939 gemobiliseerd. Ook reservekapitein Schoevaars werd toen opgeroepen. Zijn functie van directeur van de Nijverheidsavondschool werd toen waargenomen door meester Egbers.

De Duitse inval in mei 1940 heeft Schoevaars meegemaakt op de Grebbeberg, waar hij commandant was van de mitrailleurcompagnie van het 2e bataljon van het 8e Regiment Infanterie (MC-II-8 RI). De compagnie bestond uit vier secties met elk drie mitrailleurs van het type Schwarzlose M.08. Dit was een wapen van Nederlands fabricaat dat voor de Eerste Wereldoorlog al verouderd was. In 1940 had het leger 2300 exemplaren van de Schwarzlose M.08. De meeste mitrailleurcompagnieën waren hiermee uitgerust.

Een sectie (tegenwoordig peloton genoemd) bestond uit een commandant, twee afstandmeters en drie mitrailleurs met elk twaalf man bedieningspersoneel. Aldus bestond een sectie uit 39 man. Met vier secties en daarnaast nog een stafgroep, werd een mitrailleurcompagnie gevormd door een kleine tweehonderd man. Op papier althans. Het kan zijn dat kapitein Schoevaars wat minder mensen onder zijn bevel had.

II-8 RI verdedigde de noordhelling van de Grebbeberg en het veld onmiddellijk ten noorden daarvan. De volgende militairen geboren in Bergh dienden in Schoevaars' compagnie:

• Sergeant H.W. Braam
• Soldaat Th.W. Derksen
• Soldaat F.H. Pastoors
• Korporaal B.H. van Til

Aan Schoevaars compagnie was voor de strijd een sectie van de 4e mitrailleurcompagnie toegevoegd, zodat hij het bevel had over vijf in plaats van vier secties. Kort voor de Duitse aanval vond er nog een ingrijpende herschikking plaats. Vier van zijn secties werden onder het bevel van andere commandanten gesteld, zodat hij er maar één overhield. Aan zijn commando werden echter toegevoegd twee stukken pantserafweergeschut, de 4e sectie tirailleurs (geweerschutters) van 3-II-8 RI en een sectie infanterie van 19 RI op fietsen.

De commandant van de geweerschutters van 3-II-8 RI, dienstplichtig sergeant Dijkman, sneuvelde op 13 mei. Verder verloor MC-II-8 RI tien man in de strijd, waarvan acht op 13 mei. Een van hen was korporaal Van Til. Aangezien het grootste deel van MC-II-8 RI tijdens de meidagen niet onder bevel van Schoevaars stond, zal althans een aantal van deze gesneuvelden bij een ander onderdeel zijn omgekomen.

Schoevaars werd op 13 mei rond half twee 's middags door de Duitsers krijgsgevangen genomen, maar kon, net als andere Nederlandse krijgsgevangenen, na enkele maanden naar huis terugkeren.

Na de capitulatie van het Nederlandse leger gaf de Generale Staf de Nederlandse luitenant-kolonel V.A. Nierstrasz opdracht een officiële geschiedenis te schrijven van de oorlogshandelingen in de meidagen van 1940. Deze heeft daartoe een groot aantal betrokkenen verhoord en rapporten en verslagen opgevraagd en laten schrijven. Ook Schoevaars heeft mondeling en schriftelijk over zijn ervaringen gerapporteerd. Op de website van de Stichting De Greb zijn het verslag van een verhoor en het afschrift van een brief van hem te lezen. Zij geven in zakelijke termen een beeld van de gebeurtenissen rond Schoevaars' compagnie.

In 's-Heerenberg heeft Schoevaars waarschijnlijk zijn vak van onderwijzer weer opgevat. In zijn functie van secretaris van het Parochiehuis werd hij op 15 augustus 1943 samen met voormalig gemeentesecretaris Reijers door de Duitse Sicherheitsdienst gearresteerd. De aanleiding was een conflict dat de NSB had uitgelokt over de boeken en bescheiden van het parochiehuis. Beiden hebben tot 19 november gevangengezeten in het Huis van Bewaring in Arnhem.

Aan het eind van de oorlog, toen Bergh in de frontlinie lag, en veel bewoners van ’s-Heerenberg de nachten in de kelders van het patersklooster doorbrachten, was Schoevaars een van mensen die daar de leiding hadden. Wim Kupers maakt hiervan melding in zijn oorlogsherinneringen.

Bronnen

• Archieven.nl
• Nationaal Archief, 2.13.04 Inventaris van de dienststaten en stamboeken der Officieren van de Koninklijke Landmacht en van de koloniale troepen in Nederland, (1750) 1814-1945 (1964), inventarisnummer 495, blz. 100
• De Slag om de Grebbeberg
• Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers
• Er op of er onder, blz. 120
• Op Delpher:
  • Alegmeen Handelsblad van 16 april 1914
  • Arnhemsche Courant van 16 april 1914
  • De Graafschapbode van 2 november 1923, 21 juni 1927, 13 november 1931, 27 mei en 5 oktober 1932, 21 december 1934, 8 maart 1935, 12 en 16 augustus 1936, 28 juni, 20 oktober en 24 november 1937, 11 februari en 29 juni 1938, 5 mei 1939
  • Nederlandsche Staatscourant van 8 augustus 1935
  • De Tijd van 30 juni 1944
• Bidprentje
• Online-begraafplaatsen