Hell, Heinrich Rudolph

Van Stoppenberg naar Beek en Lengel

Op deze foto uit 1918 is Heinrich de staande soldaat in het midden. Rechts staat Bernard "Bereboks" Berntsen. De zittende soldaat is waarschijnlijk Willem van Bree.

Het bericht over Heinrichs overlijden in het Algemeen Handelsblad van 31 mei 1919.
Klik op de afbeelding voor een vergroting.

Heinrich Rudolph Hell werd op 23 augustus 1898 geboren in Stoppenberg, Pruisen. Deze plaats is tegenwoordig een stadsdeel van Essen. Zijn ouders waren Johannes Hendrikus Hell (geboren in Westervoort op 26 augustus 1869) en Regina Klüber (geboren in Steinbach, Pruisen, op 10 januari 1872. Er zijn meerdere Steinbachs, zodat onduidelijk is, waar zij precies geboren is).

Zijn vader verhuisde op 31 maart 1906 als arbeider van Stoppenberg naar Beek. De rest van het gezin volgde hem op 28 april. Op 21 november 1918 trouwde Heinrich in 's-Heerenberg met Maria Elisabeth Stienezen, geboren op 15 april 1899 als dochter van Bernard Stienezen en Wilhelmina Hebing. Twee dagen later werd hij in het bevolkingsregister ingeschreven op het adres van zijn schoonouders in Lengel.

Verdronken in de IJssel

Al voor zijn trouwen was Heinrich in militaire dienst. De foto hiernaast is begin 1918 gemaakt, zoals blijkt uit datering van de handgeschreven tekst op de achterkant. Die is te zien is op de pagina van Bernard Berntsen en luidt 24 april 1918. Op 30 mei 1919, dus ná zijn huwelijk, was Heinrich nog steeds (of weer) in dienst. Die dag verdronk hij tijdens het zwemmen in de IJssel bij Zutphen. Al de volgende dag maakte het Algemeen Handelsblad hier melding van.

Over de toedracht zijn geen nadere gegevens voorhanden, maar het moet op die 30e mei al duidelijk zijn geweest dat er geen redding meer mogelijk was. Zijn lichaam werd echter pas op 4 juni gevonden, zodat de overlijdensaangifte pas die dag kon gebeuren. De Zutphense ambtenaar van de burgerlijke stand, commies K.M. Houtaar, heeft toen in de voorgedrukte akte de woorden "is overleden" doorgestreept en vervangen door "in den IJssel is gevonden het lijk van". Hiermee liet hij de precieze datum van overlijden in het midden. Op 30 mei heeft, moeten we aannemen, minstens één persoon gezien dat Heinrich verdronk, maar zolang zijn lichaam niet gevonden was, stond zijn dood niet onomstotelijk vast.

In het Algemeen Handelsblad wordt Heinrich aangeduid als soldaat-wielrijder. Sinds de mobilisatie in 1914 had het Nederlandse leger inderdaad een aantal compagnieën wielrijders; soldaten die zich op de fiets verplaatsten. Later, in de jaren twintig, werden deze compagnieën omgevormd en uitgebreid tot het Regiment Wielrijders.

Bij de aangifte van Heinrichs overlijden is sprake van een legertelegram. Dit zal afkomstig zijn geweest van zijn compagniescommandant, en is een aanwijzing dat deze zich (die dag) niet in Zutphen of naaste omgeving bevond – anders had hij wel twee ondergeschikten naar het gemeentehuis gestuurd. Het telegram is waarschijnlijk binnengekomen op het telegraafkantoor is Zutphen en daarna door een medewerker naar het gemeentehuis gebracht. Die medewerker was dan H.W. Kieviet, de aangever die als "aanspreker" in de akte wordt vermeld. Een aanspreker – of aanzegger – was iemand die een bericht van geboorte of overlijden kwam brengen. In die tijd moest een overlijden nog door twee personen worden aangegeven, zodat de akte ook de gemeentebode G. Stam vermeld. De aangifte is dus gedaan door mensen die Heinrich nooit gekend hebben.

In de overlijdensakte staat als Heinrichs beroep vermeld caféhouder, niet militair of soldaat. Dat was zijn beroep ook niet, maar wel de taak die hij bij zijn dood uitvoerde. Misschien was hij op een herhalingsoefening. Dat zou verklaren dat hij in november 1918 kon trouwen en caféhouder kon worden.

Op 10 juni maakte commies Houtaar een uittreksel van de Zutphense overlijdensakte en stuurde dat naar de gemeente Bergh. Daar werd Heinrichs overlijden op 17 juni 1919 geregistreerd.

• 

  Heinrichs Zutphense overlijdensakte

• 

  Uittreksel uit de Zutphense overlijdensakte

• 

  Heinrichs Berghse overlijdensakte

Klik op bovenstaande afbeeldingen voor een vergroting.

Zijn nageslacht

Drieënhalve maand na Heinrichs overlijden, op 16 september 1919, werd in Lengel zijn dochter geboren. Zij werd naar haar oma vernoemd en kreeg aldus de naam Regina. Zij trouwde later met Hendrikus Wissink, die op 16 augustus 1912 was geboren in Stokkum. Zodoende kreeg Heinrich twee kleinkinderen: Marijke en Stef Wissink.

Bronnen

• Kleinzoon Stef Wissink
• Bevolkingsregister Bergh
• Delpher
• Regionaal Archief Zutphen
• WieWasWie