Maria Catharina Truchsess van Waldburg-Zeil

Dit schilderij van Maria Catharina Truchsess van Waldburg-Zeil hangt in het karmelietenklooster in Boxmeer.

Geboren in Zuid-Duitsland

Maria Catharina Truchsess van Waldburg-Zeil was de vrouw van graaf Frans Willem. Zij werd op 28 september 1702 geboren op kasteel Zeil bij Leutkirch in Zuid-Duitsland als dochter van Johan Christoph Truchsess van Waldburg-Zeil en Maria Francisca Elisabeth van Montfort-Tettnang. Haar moeder en haar schoonmoeder waren volle nichten van elkaar. Bovendien was zij een kleindochter van Amalia Lucia van den Bergh. Deze familiebanden zullen een rol hebben gespeeld bij het tot stand komen van dit huwelijk. Overigens is de afstand tussen Leutkirch en Sigmaringen, de geboortelplaats van Frans Willem, ook niet groot.

In de naam Truchsess van Waldburg-Zeil is het bestanddeel Truchsess oorspronkelijk een ambtstitel. Een Truchsess (in het Nederlands wel vertaald als drossaard) hield in een grijs verleden toezicht bij vorstelijke maaltijden. In de loop der tijd verloor de functie zijn inhoud en bleef alleen een ceremoniële taak bij bepaalde belangrijke gebeurtenissen over. Truchsess was zo een erfelijke adellijke titel zonder betekenis geworden. Sommige families lieten hem daarom vallen, maar andere, waaronder de familie van Maria Catharina, handhaafden hem. Zoals gebruikelijk bij adellijke titels staat hij tussen de voornamen en de achternaam.

Maria Catharina trouwde in het late voorjaar van 1724 in 's-Heerenberg met graaf Frans Willem. De precieze dag is niet meer bekend, maar het was niet lang na 21 mei. In het ondertrouwboek van de gereformeerde gemeente staat namelijk dat het voorgenomen huwelijk publiekelijk is afgekondigd op de zondagen 7, 14 en 21 mei. De vermelding (hieronder afgebeeld) beslaat een hele bladzijde waarvan driekwart gevuld wordt door de vele titels van de nieuwe graaf. De krullen die dan volgen betekenen et cetera, enzovoorts. Maria Catharina komt er bekaaider af: haar erfelijke titel Truchsess wordt vermeld, maar haar eigenlijke achternaam – van Waldburg-Zeil – gaat verloren in het et cetera. Opmerkenswaard is dat de overlijdensdata van Maria Christina en haar man later zijn toegevoegd.

Huwelijk en gezin

Hoewel Maria Catharina en haar man katholiek waren, staan zijn vermeld in een protestants ondertrouwboek. Dat komt omdat katholieken in de Republiek der Verenigde Nederlanden slechts beperkte godsdienstvrijheid hadden. Hun huwelijken moesten daarom worden afgekondigd en gesloten in de – zoals die toen heette – Nederduits Gereformeerde Kerk. Ook de katholieke adel ontkwam daar niet aan, hoewel de aantekening onderaan de bladzijde erop duidt dat het huwelijk zelf niet in de kerk is gesloten, maar voor het gericht van de landdrost. Allicht heeft er op Huis Bergh nog een katholieke plechtigheid plaatsgevonden.

Maria Catharina ging met haar man op Huis Bergh wonen, waar haar drie kinderen geboren werden:

• Johanna Josepha (1727–1787)
• Johan Baptist (1728–1781)
• Maria Theresia Leopoldina (1730–1800)

Maria Theresia Leopoldina had een verre nicht, Maria Walburga Truchsess van Waldburg-Zeil-Wurzach (1730–1789), die net zo oud was. Hun overgrootvaders waren broers. Behalve de leeftijd was er nog een overeenkomst tussen deze twee vrouwen: ze waren allebei stiftsdame. Maria Walburga was de laatste vijf jaar van haar leven abdis van het Stift Elten.

Maria Catharina kwam uit een groot gezin: haar ouders hadden elf kinderen, van wie er zes volwassen zijn geworden. Een aantal van hen heeft een rol vervuld in het leven van haar kinderen. Haar oudste broer Johan Jacob (1686–1750) was peetoom van Johan Baptist en haar zus Maria Theresia (1690–1762) was peettante van Maria Theresia Leopoldina (maar dit hoeft niet te betekenen dat zij ook lijflijk bij de doop aanwezig waren). Na het overlijden van Maria Catharina en haar man (in 1739 respectievelijk 1737) was haar broer Karel Ernst (1700–1750), domheer in Keulen, van 1741 tot 1744 voogd van Johan Baptist (en mogelijk ook van haar dochters). Verder heeft Karel Ernst in 1749 Johanna Josepha's huwelijk ingezegend.

Van Bergh naar Boxmeer

Na de grote brand op Huis Berg in 1735 verhuisde Maria Catharina met haar man en kinderen naar het kasteel in Boxmeer. Daar overleed haar man in 1737. Hoewel haar kinderen toen nog minderjarig waren, is er geen document voorhanden waarin zij tot regentes van de Berghse bezittingen wordt benoemd. Dit moet logischerwijze wel gebeurd zijn, zoals blijkt uit bijvoorbeeld de adressering van een brief aan haar uit juni 1738 als "administratrice en regentesse van het hooggraaflijk Huis Bergh". Lang heeft ze deze taak niet hoeven uit te voeren. Zij overleed in Boxmeer op 10 februari 1739, 36 jaar oud, en werd in de kerk aldaar begraven. Haar zoon bleef in Boxmeer, maar haar dochters werden naar de abdij van Remiremont in de Vogezen gebracht, waar haar tante Maximiliana Truchsess van Waldburg-Zeil (1665–1743) stiftsdame was.

Haar gebrandschilderde raam

Het gebrandschilderde raam dat Maria Catharina Truchsess van Waldburg-Zeil schonk aan het karmelietenklooster in Boxmeer

Maria Catharina heeft een van de gebrandschilderde ramen in het karmelietenklooster in Boxmeer geschonken. In welk jaar dit gebeurd is, kon niet worden achterhaald, maar aangezien zij leefde van 1702 tot 1739 moet die raam van een latere datum zijn dan de andere ramen. Alleen het ongedateerde raam van Karel Anton Frederik van Hohenzollern is van nog latere datum. Maria Catharina woonde vanaf 1735 permanent met haar gezin op kasteel Boxmeer, maar in het klooster is geen raam van man graaf Frans Willem. Dit is een aanwijzing dat Maria Catharina haar raam heeft geschonken na haar mans dood in 1737.

Bovenin is het wapen van de graven van Waldburg-Zeil afgebeeld. De zwarte leeuwen zijn van Waldburg, de gouden rijksappel in het midden geeft de waardigheid van Truchsess aan. Daaronder staat haar naam:

Catharina, Graefin von Zeil, Prinzessin von Hohenzollern

Het raam is gewijd aan de Heilige Telesphorus. Hij was een etnische Griek uit Zuid-Italië die leefde in de tweede eeuw na Christus. Hij heeft jaren als kluizenaar in de woestijn doorgebracht, en was daarna van omstreeks 128 tot 138 de achtste paus. Hij is de marteldood gestorven. Op het raam is hij als paus afgebeeld. Onder zijn koormantel draagt hij een karmelietenhabijt, omdat hij door de kerkelijke autoriteiten aan de karmelietenorde werd toevertrouwd om zijn verering levend te houden.

Archiefmateriaal

De huwelijksafkondigingen van gravin Maria Catharina en graaf Frans Willem in het ondertrouwboek van de gereformeerde gemeente in 's-Heerenberg.

Adressering van een brief aan Maria Catharina uit juni 1738 waarin zij als regentesse wordt betiteld.

Bronnen

• Het archief van het Huis Bergh (boek), blz. 73
• Archief Huis Bergh, inventarisnummer 1050
• Duitse Wikipedia
• Genealogy EU
• Limburg's Jaarboek, derde jaargang, nummer 2 (1896), blz. 210, op Delpher
• De gebrandschilderde ramen in het Karmelklooster te Boxmeer