Militairen van mei 1940

Bij de Duitse aanval op Nederland in mei 1940 telde de Nederlandse krijgsmacht zo'n 280.000 man. Naast een beperkt aantal beroepsmilitairen (officieren en onderofficieren) en reserveofficieren, waren dit dienstplichtigen van de lichtingen 1924-1940, dus mannen geboren in de jaren 1904-1920. Daaronder waren meerdere Berghse militairen. Hoewel de naam van slechts weinigen van hen bekend is, betrof het de meerderheid van degenen die in voornoemd tijdperk van 1904 tot 1920 geboren waren.

Zij die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederlandse militaire dienst waren, vormen een van de doelgroepen van de Nederlandse Veteranendag.

Gesneuvelden

Het Militair Ereveld Grebbeberg in Rhenen.
Foto Oorlogsgravenstichting

Tijdens de oorlogsdagen van mei 1940 en gebeurtenissen die daarmee verband houden in de dagen daarna, is onder de Nederlandse militairen een groot aantal slachtoffers gevallen. Naast bijna 6.900 gewonden waren er ruim tweeduizend gesneuvelden. Onder die laatsten waren zeven man die in de voormalige gemeente Bergh waren geboren, of daar bij het begin van de oorlog woonachtig waren. Bovendien is er één Nederlandse militair van elders in de gemeente Bergh gesneuveld. Zeven van hen zijn begraven op het Militair Ereveld Grebbeberg in Rhenen.

• Wilhelmus Henricus Berntsen
• Gerardus Henricus Bonte
• Geradus Wilhelmus Elting
• Wilhelmus Antonius Hermsen
• Gerrit Johan Hogeweg
• Bernard Rexwinkel
• Lambertus Bernardus Span
• Bernard Hendrik van Til

De demobilisatie

Met de capitulatie op 14 mei was het Nederlandse leger niet maar zo in het niets opgelost. Na de chaos die door de strijd en de capitulatie was ontstaan, bepaalden de Duitsers dat alle eenheden naar hun kazernes moesten terugkeren. De Nederlandse opperbevelhebber, generaal Winkelman, kreeg daarna instructie te demobiliseren. Werkloze militairen en vrijwilligers kwamen in de Opbouwdienst terecht, waar zij stellingen moesten slechten, schade repareren en overige werkzaamheden verrichten. Op 28 mei mocht de helft van de militairen naar huis, waarbij als voorwaarde gold dat men werk had en zo in het eigen levensonderhoud kon voorzien. Op 4 juni mocht de rest van degenen die werk hadden, naar huis. Aldus was de Nederlandse krijgsmacht van 280.000 man op 15 juni ingekrompen tot ruim 80.000 man. Een maand later was de demobilisatie zo goed als voltooid.

Hoewel veel militairen al eerder naar huis waren gegaan, konden de eersten pas vanaf eind mei daadwerkelijk de dienst verlaten. Van bijvoorbeeld J.W. Hermsen is bekend dat hij op 10 juni nog steeds in dienst was, en zo zullen er meer Berghse militairen op die datum nog niet thuis zijn geweest.

Bovengenoemd demobilisatieschema gold natuurlijk niet voor gewonden en krijgsgevangenen. Toch zijn de meeste krijgsgevangenen in de eerste helft van juni uit Duitsland in Nederland teruggekeerd.

Lijst van militairen

Van de personen die in mei 1940 in militaire dienst waren, zijn tot nog toe de volgende bekend. Vaak zijn de gegevens over hen nog fragmentarisch, maar in meerdere gevallen is door de medewerkers van het Streekarchivariaat Regio Achterhoek en/of de Stichting De Greb geheel belangeloos informatie aangeleverd (zie Bronnen). Zij worden hiervoor van harte bedankt.

Azewijn

De positie van het 8e Regiment Infanterie (8 RI) op de Grebbeberg, waar relatief veel Berghse militairen gelegerd waren. Achter 8 RI lag 11 RI, waar ook Berghse militairen bij ingedeeld waren.

• J.H.J. Garben
• B.F. Geerling
• A.A.J. Hesselink
• J.P.J. Hooijman
• R.F.M. Otten
• H.W.H. Steentjes
• E.C. Venes
• J.W.M. Wezendonk

Beek

• J. Ebbers
• G.W. van Gaalen
• R.G. Hendricksen
• H.J. Hermsen
• A.G. Keurntjes
• B. Rexwinkel
• H.G. van Schriek
• G.H. Westerhof
• B.A. Zweden

Braamt

• J.W. Huntink
• G. Kinnaer
• J.Th. Overgoor
• B.J.H. van Westerop

's-Heerenberg

• G.H. Bonte
• B.J. te Booij
• H. Bosch
• J.J. van den Bosch
• P.J. Derksen
• Th.W. Derksen
• G.W. Elting
• A.J.H. van Halteren
• J.H.J. Hamer
• W.H. Hieltjes
• R.A. Kersten
• J.W. Litjes
• C.E.L. Schoevaars
• J. Straus
• B.H. van Til
• J.F. Versteege
• J.L. IJzermans

Kilder

• A.H. Fielt
• B. ter Horst
• H.J. Huntink
• B.A. Linnenbank
• W.H. Mennings
• H.J. Reinders

Lengel

• A.B.J.M. Bus
• B.C. Delleman
• J.W. Hermsen
• W.A. Hermsen
• G. Voortjes
• H.L.A. te Wilt

Loerbeek

• W.H. Berntsen
• A.G. Neijenhuis
• J.B.W. Schenning
• J.H. Stinissen

Stokkum

• W.A. Bronkhorst
• J.H.P. Jansen
• L.B. Span

Vinkwijk

• W.Th ten Brink
• G.B. Fenneman
• H.A. Melissen
• A. van Schriek
• A.G. Tomberg

Wijnbergen

• J.A. Beelaerts van Blokland

Zeddam

• L.H. Berentsen
• J.A.M. Braam
• G.A. Fenneman
• W.J. Gasseling
• H.H.A.S. Hendriks
• Th. G. Kleinpenning
• H. Thuis
• G.J. Varwijk

Woonplaats in Bergh nog onbekend

• B. Evers
• J. Kniest
• B.A. Linnenbank

Militairen van buiten Bergh

• A.G. Höpink (Angerlo)
• G.J. Hogeweg (Arnhem)

In Oorlog en Bevrijding door 'Herdenkingscomité Bevrijding Bergh' (april 1995) schrijft Bennie Borkes in zijn dagboek dat drie Duitse neven van hem op de Grebbeberg tegen hun Nederlandse neven hebben gevochten. Hoe laatstgenoemden heetten, staat er niet bij, maar de naam Borkes komt in bovenstaande lijst nog niet voor.

Zie ook

Vragenlijst militairen

Bronnen

• Streekarchivariaat Regio Achterhoek
• Stichting De Greb
• Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, deel 4, 1e helft; Dr. L. de Jong, Den Haag, 1972