Vermeulen, Johann Jacob

Jan Vermeulen is geboren op 29 februari 1892 te Elten als zoon van Fritz Vermeulen (Bemmel 9 oktober 1859) en Gerharda Lendering.

Zijn jeugd bracht hij door in Elten waar hij ook zijn toekomstige vrouw leerde kennen en dat kwam zo: Samen met zijn Eltense vriend had hij wat ernstiger kattekwaad uitgehaald dan gebruikelijk en daarvoor moesten beiden zich bij de rechter in Duisburg verantwoorden. De zus van deze vriend was in betrekking in Duisburg en dus was het logisch dat ze bij haar langs gingen. De kennismaking tussen Jan Vermeulen en Miene (Wilhelmina Maria) Schenning werd voortgezet tijdens de jaarlijkse Eltense kermis en daarmee werd de verkering een feit. Ze trouwden op 19 februari 1916 in het stadhuis van Bergh en waren het eerste echtpaar dat in de St. Suitbertuskerk in Stokkum de kerkelijke inzegening van hun huwelijk mochten meemaken.
Omdat hij kort daarop bij de Landstorm moest dienen heeft het paar een jaar in de Haarlemmermeer gewoond.
Voor 2 kwartjes kocht Miene toen op de Botermarkt in Haarlem een boekje om het Nederlands te leren.

Het waren armoedige tijden en in het bijzonder voor de (socialistische) arbeiders van 's-Heerenberg en voor Jan en Miene Vermeulen gold dit dus evenzeer.
Op 20 januari 1920 werd in ’s-Heerenberg in de huiskamer van Jan en Miene een afdeling van de SDAP (later PvdA) opgericht en Jan werd de voorzitter, een voor de hand liggende keuze omdat hij de initiatiefnemer was, maar ook omdat hij de Nederlandse schrijfkunst toen niet machtig was.
De scholing kreeg de afdeling van Piet Wiersum, de gewestelijke secretaris van de partij, die Jan en Miene ook aan het huis Stokkumseweg 43-45 ’s-Heerenberg hielp en waarin ze tot hun dood hebben gewoond en een pension “Ons Huis” en buurthuis exploiteerden.
Koos Vorrink en Kees Woudenberg bezocht hij in de jaren ‘30 in Amsterdam bijna wekelijks voor activiteiten-overleg.
Hij bleef de voorzitter van deze afdeling tot 20 januari 1960, 40 jaar na de oprichting. Vermeulen was ook bijna 40 jaar voorzitter van de VARA-afdeling.

Omdat hij als socialist niet hoefde te rekenen op een huis of werk in een overwegend katholieke omgeving probeerde Jan toch door allerlei werkzaamheden aan te pakken, de kost te verdienen. Hij werd bezorger van Het Vrije Volk, met toen 30 abonnees in Bergh, welk dagblad zijn socialistische idealen vertolkte.
Hij kocht en verkocht vlees, hij handelde in naaimachines, ging met zijn vrouw de boer op met manufacturen, hij was de afslager bij veilingen van de plaatselijke notaris, hij was tussenpersoon in verzekeringen en bij de koop en verkoop van huizen en land werd hij makelaar en taxateur.

Hij was raadslid van 1923-1931 en 1935-1949 en in die tijd het enige socialistische raadslid van Bergh. In de beginperiode van zijn raadslidmaatschap heeft hij op de avondschool alsnog Nederlands leren lezen en schrijven. In 1953 kwam hij 4 stemmen tekort voor herverkiezing, dit tot spijt bij voor- en tegenstanders.

Als raadslid liet hij zich regelmatig horen. Toen in 1927 een voorstel werd ingediend om de politieverordening aan te vullen met een verbod 'om in gezelschap van iemand van andere kunne te zitten of te liggen op openbare wegen of dijken of op hunne bermen, glooiingen of onderkant, met uitzondering van hen, die met elkander zijn gehuwd of elkander in den eersten graad van bloed- of aanverwantschap bestaan', vond hij dat maar kleinzielig. In raadsverslagen komen opmerkingen van hem voor over de geringe bedragen die veel gezinnen te besteden hadden.

In 1960, bij zijn 40-jarig jubileum als voorzitter van de PvdA-afdeling, grapte hij: het is 15-0 voor de KvP waarmee hij bedoelde dat alle leden van de raad toen van KvP huize waren.

Jan was een verzetsman maar vreemd genoeg was hij vooral vóór de oorlog 1940-45 daarbij bijzonder actief. Toen Hitler in 1933 aan de macht kwam haalde hij namelijk, samen met anderen, honderden Duitse joodse mensen naar Nederland.
In het holst van de nacht namen ze de wachtende vluchtelingen op hun rug om door het water van de beek (grenskanaal) van Duitsland naar het vrije Nederland te komen.
Jan bracht pamfletten en brochures Duitsland in; de inhoud was bepaald geen reclame voor het nazi-bewind.
Bij de inval van de Duitsers in 1940 fietste Jan letterlijk voor de legerwagens uit en vluchtte hij naar Amsterdam, zijn vrouw achterlatende die alle papieren die met zijn bestuuursfuncties te maken hadden in de kachel heeft verbrand; zij had er 2 dagen werk mee.
In 1942 werd hij, onder andere voor uitlatingen die hij voor 1940 gebezigd had opgepakt. De Duitsers wisten echter niet dat hij zich uitgesloofd had voor het onderduiken van Joden. Wonder boven wonder kwam hij na 5 weken weer vrij.

Na de oorlog ontving Jan voor zijn verzetsdaden een onderscheiding.

Hoewel hij socialist was, werd hij uitgenodigd "tot bijwooning eener vergadering van het comité voor oprichting van het monument voor onze gevallen medeburgers" op 16 december 1945. Deze vergadering bezocht hij. Bij de organisatie hadden priesters veel te zeggen en die waren tegen het socialisme. Misschien konden ze hem niet passeren omdat hij zowel raadslid als oud-verzetsman was.

Hij was lid van het Groot Comité dat zich bezig hield met het oprichten van het oorlogsmonument in 's-Heerenberg en ontving daarom een uitnodiging aanwezig te zijn bij de onthulling.

Jan Vermeulen overleed in zijn woning aan de Stokkumseweg op 5 juli 1966 en zijn echtgenote op 8 augustus 1967. Het echtpaar had geen kinderen.

Bevolkingsregister Bergh

Blijkens het bevolkingsregister hebben Johann Jacob Vermeulen en Wilhelmina Schenning op meerdere adressen gewoond (juiste volgorde moet nagekeken worden):
Zeddam 105/2 (komend vanaf Haarlemmerliede & Spaarnewoude
Stokkum 38 wordt 53 (hij is machinist op oliefabriek)
In 1917 gaat echtpaar naar Haarlemmerliede & Spaarnewoude en komt terug in 1921
's-Heerenberg B306, B308, B365
Op 9 februari 1928 komen ouders (vader en diens tweede vrouw) bij hem in wonen: Johannes Frederikus Vermeulen (Bemmel 9 oktober 1859) en Wilhelmina Elisabeth Zweering (Hüthum 22 september 1870)

Bronnen

• Bergh; Heren, Land en Volk blz. 335, 336, 339, 348
• Old Ni-js nr. 66, blz. 9, 21, 32
• Dick Hillenius, in 1960 redacteur van het Vrije Volk
• Eigen herinneringen van Gerard Booms, de auteur van dit artikel.