Kasteel Annendaal

Kasteel Annendaal in de achttiende eeuw.

Kasteel Annendaal, ook bekend als Annadael en het Gravenhuis, is een voormalig kasteel dat niet in Bergh heeft gestaan, maar wel een bijzondere rol heeft gespeeld in de geschiedenis van Bergh. Het werd in de zeventiende eeuw gebouwd door graaf Hendrik van den Bergh.

De plaats waar het kasteel heeft gestaan, ligt tegenwoordig aan de Echterboschbaan in Maria Hoop in de Limburgse gemeente Echt-Susteren. Destijds lag dit gebied in het zuiden van Opper-Gelre; het deel van het hertogdom Gelre dat in de Tachtigjarige Oorlog Spaans is gebleven. Graaf Hendrik was van 1618 tot 1632 stadhouder van dit gewest, nadat eerder zijn broers Herman en Frederik dit ambt hadden vervuld.

Het kasteel werd gebouwd tussen 1607 en 1618. Volgens sommige bronnen was de bouwheer graaf Hendriks broer Frederik of zijn buitenechtelijke zoon Herman Frederik, maar het ligt meer voor de hand dat het graaf Hendrik was. Niet alleen is van hem bekend dat hij op het kasteel heeft verbleven, maar Herman Frederik (geboren rond 1600) was nog te jong, terwijl graaf Frederik eerder te oud was (hij overleed in 1618) om de bouwheer te zijn geweest. Bovendien is Annendaal gebouwd "voor zijn ongehuwde zusters" Anna (naar wie het kasteel genoemd werd) en Charlotte. Herman Frederik valt dan als neef af, en hoewel Anna en Charlotte ook Frederiks zusters waren, wijst weinig erop dat hij de bouwer was.

Bij de dood van Anna in 1630 erfden Herman Frederik en zijn zus Anna het kasteel (hoewel Charlotte pas in 1631 overleed). Zij waren beide een buitenechtelijk kind van graaf Hendrik, maar die heeft nooit willen onthullen wie hun moeder was. Nadat graaf Hendrik in 1632 van de Spanjaarden was overgelopen naar de Staten-Generaal, werd het gerucht verspreid dat de moeders niemand minder waren dan Anna en Charlotte. Dit zou de reden zijn dat Hendrik een kasteel voor zijn zusters heeft laten bouwen.

Maria Elisabeth van den Bergh, markiezin van Bergen op Zoom en halfzus van Herman Frederik en Anna, heeft hen het bezit van Annendaal betwist. In 1652 hebben zij dit conflict bijgelegd, zo blijkt uit een contract dat wordt bewaard in het archief van Huis Bergh. In de kunstcollectie van Huis Bergh bevindt zich een afdruk van een gravure van Annendaal naar een tekening van Jan de Beijer uit omstreeks 1738 (inventarisnummer 0130).

In het jaar na de ondertekening van het contract met Maria Elisabeth overleed Anna (de zus van Herman Frederik); Herman Frederik overleed in 1669. Hierna heeft het kasteel meermaals een nieuwe eigenaar gehad. Het zware gebouw stond op een slappe ondergrond in pas ontgonnen gebied, zodat kloeke steunberen op de hoeken nodig waren. Die konden niet voorkomen dat bouwkundige problemen het al in de achttiende eeuw nodig maakten delen van het kasteel af te breken, en voor het einde van de negentiende eeuw was er weinig meer van over. Het enige dat nu nog rest zijn drie ronde gemetselde zuilen op een particulier weiland. Ze maakten ooit deel uit van een galerij langs de binnenplaats. Een van de zuilen staat los, de andere twee zijn door metselwerk verbonden.

Bronnen

• Archief Huis Bergh, inventarisnummer 6169
• Boeren in de Roerstreek, Leo Willems, Uitgeverij Verloren, Hilversum (2013), blz. 59
• Buitenplaatsen in de Gouden Eeuw: De rijkdom van het buitenleven in de Republiek, Yme Kuiper en Ben Olde Meierink (red.), Uitgeverij Verloren, Hilversum (2015), blz. 288
• Annendaal
• Annendael Castle
• Kastelenlexicon