Bergherbos

Het Bergherbos bestaat voor het grootste gedeelte uit loofbos. Hier een uitzicht vanaf de Hulzenberg richting Motte Montferland.

Beschrijving

Het Bergherbos is een beboste heuvelrug in de voormalige gemeente Bergh die over de grens doorloopt tot bij Elten. Deze heuvelrug is zo'n tweehonderdduizend jaar geleden tijdens de voorlaatste ijstijd ontstaan. In die tijd heerste er een poolklimaat in Europa en grote gletsjers drongen vanuit Scandinavië ook de Nederlanden binnen. De ijsmassa stuwde de grond voor zich uit, in de vorm van een wal. De heuvelrug wordt daarom ook wel een stuwwal genoemd. Later is deze wal voor een deel door de rivieren weggespoeld. De heuvelrug van het Bergherbos en ook de Veluwezoom, aan de andere kant van de IJssel, zijn de restanten. In de regio wordt het gebied ook wel Montferland genoemd, maar dat is eigenlijk slechts de naam van een van de vele heuvels. Op die heuvel heeft in de vroege middeleeuwen een burcht gestaan, de (Motte Montferland), waaraan het gebied (waarschijnlijk) zijn naam ontleent. Doordat het bos zoveel hoger ligt dan de omgeving, is het uitzicht op veel plaatsen ervan prachtig. Het Montferland herbergt een grote verscheidenheid aan planten, dieren en paddestoelen.

Op enkele plaatsen komt het grondwater aan de oppervlakte, zoals bij uitspanning het Peeske nabij Beek. Zo'n bron ontstaat doordat regen die op de stuwwal valt in de grond trekt en via een ondoorlatende laag aan de randen van de steile stuwwal weer uit de heuvel sijpelt. Rond deze bronnen vindt men planten zoals goudveil, beekpunge en dotterbloem. Ten westen van het uitgestrekte bosgebied van het Bergherbos ligt het landgoed de Byvanck, bestaande uit naald- en loofbos met daartussen enkele akkers en weilanden.

Gebruik

Al rond het jaar 1000, in de tijd van den graven van Hamaland, vond er in het Bergherbos ijzerwinning plaats.

Vanaf 1200 vestigden er zich mensen aan de rand van de heuvels, op de grens van het nat en droog. Ze lieten hun koeien grazen in het lagere gebied in de omgeving. Daar groeide het gras namelijk gemakkelijk, omdat het regelmatig door de rivieren werd overstroomd. Op de drogere grond legde men akkers aan en uit het bos op de heuveltoppen haalde men hout. Na enkele eeuwen overmatig gebruik verdwenen grote delen van het bos en ontstonden er heidevelden. In de negentiende eeuw is het bos weer ingeplant. Uit die tijd stamt het regelmatige padennet. Plaatselijk groeien veel adelaarsvarens onder de bomen, waaruit valt af te leiden dat het bos hier al lang groeit. Een andere aanwijzing van de leeftijd van het Bergherbos is de wintereik. In tegenstelling tot de zomereik is de wintereik vrij zeldzaam.

Vanaf de middeleeuwen waren het Bergherbos en de Byvanck eigendom van edellieden. Dat veranderde in 1912 toen de textielfabrikant dr. Jan H. van Heek het Huis Bergh en de omringende bossen kocht. Sindsdien is er rekening gehouden met natuurlijke samenstelling van het bos; naast naaldbomen zorgde men ook voor voldoende loofbomen, zodat het bos gevarieerder werd. De bosbouw was tot in de oorlogsjaren van 1940 tot 1945 nog van vrij groot belang in Bergh.

In 1985 is het beheer toevertrouwd aan de Vereniging Natuurmonumenten. De Stichting Huis Bergh is voor 25% mede-eigenaar. Sindsdien werkt Natuurmonumenten verder aan het bos. Zo worden er hier en daar naaldbomen gekapt om ruimte te maken voor natuurlijke verjonging. De akkers langs de bosranden zijn al eeuwenlang in gebruik. Doordat er steeds weer mest op gebracht werd, zijn ze vaak bolvorming geworden. Natuurmonumenten verbouwt er op milieuvriendelijke wijze granen, zoals rogge en haver. Tussen de granen laat men akkerkruiden vrij groeien, die elders zo zeldzaam geworden zijn.

Tussen 1984 en 2008 was er een nauwe samenwerking en werd het beheer grotendeels uitgevoerd door Natuurmonumenten. Op 15 december 2008 is een einde gekomen aan het partnerschap van Stichting Huis Bergh met Vereniging Natuurmonumenten voor wat betreft het bezit van bos- en landbouwgronden. Huis Bergh beheerd nu ruim 500 hectare van het Bergherbos, Natuurmonumenten de overige gebieden.

Deelbossen en heuvels

Binnen het Bergherbos worden meerdere deelbossen en heuvels onderscheiden.

Deelbossen: Beekermark Kleefse Hout Korterbos Lengelerbos Stokkumerbos Zonderbos

Heuvels: Eltenberg Galgenberg Hettenheuvel Hulzenberg Kale Jacob Keurvorstenheuvel Mengelenberg

Molenbult Montferland Paasberg Paasbult Peeskesbult Rijsberg

Het Bergerbosch

Bergerbosch – zonder h na de g – wordt genoemd op blz. 627 van het aanhangsel van het dertiende deel van A.J. van der Aa's Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden uit 1851. Dat is niet "ons" bos. De korte tekst van het lemma luidt:

"Omtrent het jaar 1750 deed Willem Adriaan, graaf van Nassau, aldaar een fraai huis bouwen het Hof te Bergen genaamd, hetwelk in het jaar 1829 door een modern herenhuis vervangen is."

Enig zoeken op internet leert dat dit bos bij het Noord-Hollandse dorp Bergen ligt.

Kaart

<googlemap lat="51.898211" lon="6.219807" zoom="13" width="450" height="550"></googlemap>

Bronnen

• Vereniging Natuurmonumenten
• IVN Montferland
• Mottekasteel op Wikipedia