ABTB

ABTB is een afkorting van de Aartsdiocesane Boeren- en Tuindersbond. Deze bond is na enkele opeenvolgende fusies in 2005 opgegaan in de Land- en Tuinbouworganisatie Noord (LTO Noord).

Op uitdrukkelijke wens van de toenmalige aartsbisschop van Utrecht, mgr. Van de Wetering, werd op 23 augustus 1917 in Arnhem de Aartsdiocesane Boeren- en Tuindersbond (A.B.T.B.) opgericht. Ze was werkzaam in de provincies die behoren tot het aartsbisdom Utrecht. Bij de oprichting waren dit Gelderland boven de Waal, Utrecht, Overijssel, Drenthe, Groningen en Friesland. Hier kwamen later de Noordoostpolder en Oostelijk Flevoland bij. De drie noordelijke provincies en de Noordoostpolder werden in 1956 afgesplitst om het bisdom Groningen te vormen.

Redenen voor de oprichting van de ABTB waren dat de oude verenigingsvorm van de Christelijke Boerenbonden niet meer voldeed door de bestaande meningsverschillen tussen de katholieken en protestants-christelijken over de te voeren acties en de uitspraak van het Nederlandse episcopaat van 29 september 1916, waarbij het aan katholieke leden van vak- en standsorganisaties verplicht werd gesteld lid te worden van een katholieke organisatie.

Het doel van de nieuwe vereniging was, krachtens haar statuten: “...de godsdienstige, zedelijke, maatschappelijke en stoffelijke belangen van de boeren en tuinders te behartigen om zodoende een degelijke en welvarende boeren- en tuindersbevolking te vormen op grondslag van de katholieke beginselen.”

Op veel plaatsen in katholieke streken werden de toen al aanwezige Boerenbonden omgezet in afdelingen van de A.B.T.B. Op 31 december 1918 telde de A.B.T.B. 137 afdelingen met in totaal 14.124 leden.

Door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog kwam er een tijdelijk einde aan het bestaan van de A.B.T.B. Op 6 augustus 1941 werd een NSB-er benoemd tot commissaris voor de katholieke landbouworganisaties en hij zorgde ervoor dat op 11 september 1941 alle katholieke verenigingen werden ontbonden door de Duitse bezetter.

De bisschoppen protesteerden via een schrijven dat in alle kerken werd voorgelezen. In 's-Heerenberg leidde dit tot de arrestatie van pastoor Galama en zijn kapelaans Van Rooijen en Hegge. Pastoor Galama en kapelaan van Rooijen zijn in 1942 omgekomen in het concentratiekamp Dachau; kapelaan Hegge heeft de oorlog overleefd.

Het gevolg van de bisschoppelijke brief was dat alle leden hun lidmaatschap opzegden. Op 7 oktober liet het hoofdbestuur van de A.B.T.B. in een schrijven weten dat alle handelsbedrijven van de katholieke bonden worden overgedragen aan de Handelsmaatschappij “Het Zuiden” te Eindhoven. Deze maatschappij zou zo spoedig mogelijk de oprichting van een nieuwe Centrale Coöperatie en plaatselijke Coöperatieve Aan- en Verkoopverenigingen bevorderen.

De gevolgen hiervan waren dat de A.B.T.B. als standsorganisatie ophield te bestaan, terwijl de handelsafdelingen plaatselijk door konden gaan, voor zover in die dagen nog handel mogelijk was.

Direct na de oorlog vond de heroprichting van de A.B.T.B. plaats. In de hoofdbestuursvergadering van 3 augustus 1945 werd besloten alle diensten en instellingen weer bij de A.B.T.B. onder te brengen. De naam van die plaatselijke verenigingen werd Coöperatieve Aan- en Verkoopverenigingen van de A.B.T.B. (C.A.V.V.).

Voor de gemeente Bergh zie ook:

• Coöperatieve Aan- en Verkoopvereniging Azewijn van de A.B.T.B.
• Coöperatieve Aankoop- en Verkoopvereniging Beek van de A.B.T.B.
• De Coöperatieve Aan- en Verkoopvereniging Kilder van de A.B.T.B.
• Coöperatieve Aan- en Verkoopvereniging Stokkum van de A.B.T.B.
• Coöperatieve Aan- en Verkoopvereniging Dichteren-Wijnbergen van de A.B.T.B
• Coöperatieve Aan- en Verkoopvereniging Zeddam van de A.B.T.B.

Hulpbisschop Theo Hendriksen, die in Nieuw-Wehl werd geboren, was van 1946 tot 1957 geestelijk adviseur van de ABTB. Gekscherend wordt wel eens gezegd dat ABTB de afkorting is van Alle Boeren Tegelijk Bedonderd.

De ABTB verzorgde in latere jaren ook ambulante huishoudcursussen, o.a. in Herwen en Wehl. Ook stichtte zij landbouwhuishoudscholen in Gendringen, 's-Heerenberg en Zeddam.

Er werden ook bedrijven opgericht waar de boer zijn melk en graan kwijt kon, en tevens allerlei benodigdheden voor op zijn bedrijf kon kopen.

Bronnen

• i.z. landbouwhuishoudscholen De Liemers van Nol Tinneveld blz. 150
• De geschiedenis van de A.B.T.B. afdeling Silvolde door: H.J. Reusen
• Gelders Archief, archieftoegang 0681 Aartsdiocesane R.K. Boeren- en Tuindersbond (ABTB)