Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !

Huis Bergh: verschil tussen versies

Uit Berghapedia
Ga naar: navigatie, zoeken
k (redactie)
(→‎Afbeeldingen: scan tekening HBH Peper)
 
(49 tussenliggende versies door 5 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
−
==Kasteel Huis Bergh==
+
[[Bestand:Huis_Bergh_s_Heerenberg.jpg|thumb|right|400px|<center>'''Aanzicht vanuit het oosten (vanaf de [[Gravenwal, 's|'s-Gravenwal)]]</center>]]
−
Kasteel '''Huis Bergh''' te [['s-Heerenberg]] behoort tot de grootste kastelen van Nederland. De bouwgeschiedenis ervan gaat terug tot de 13de eeuw. De belangrijkste thans nog bestaande delen dateren uit de 14de, 15de en 17de eeuw. In de beginfase van de [[Tachtigjarige Oorlog]] had het Huis Bergh veel te lijden. In die tijd leefde op Huis Bergh ook [[Maria van Nassau]], de zus van [[Willem van Oranje]] en echtgenote van [[Graaf Willem IV|Willem van den Bergh]].  
+
[[Bestand:IMGP0160.JPG|thumb|right|400px|<center>'''Aanzicht vanuit het westen</center>]]
−
In [[1735]] [[Brand|brandde]] het geheel uit.
+
[[Bestand:Hoofdingang Huis Bergh.JPG|thumb|right|400px|<center>'''De hoofdingang van Huis Bergh</center>]]
 +
[[Bestand:Huis_Bergh_in_de_sneeuw.JPG|thumb|right|400px|<center>'''Aanzicht vanuit het zuidwesten</center>]]
 +
== Bouwgeschiedenis ==
 +
Kasteel '''Huis Bergh''' te [['s-Heerenberg]] is een van de grootste kastelen van Nederland en heeft een bouwgeschiedenis die teruggaat tot het begin van de [[:Categorie:Jaartallen 1100-1199|12e eeuw]]. In een moerassig gebied op de plek waar nu het kasteel staat, is toen waarschijnlijk een kunstmatige heuvel opgeworpen waarop een houten woontoren werd gebouwd. Later, rond [[1240]], werd deze houten constructie vervangen door een tufstenen toren. Resten van deze toren zijn nog te zien in een van de muren van de huidige hoofdburcht. Mogelijk was het [[Hendrik van den Bergh (vierde heer)|Hendrik van den Bergh]] die met deze tufstenen toren een begin heeft gemaakt met het stamslot van de heren en (sinds [[1486]]) graven [[Graven van den Bergh|Van den Bergh]]. Tot dan toe hadden de heren op de [[Motte Montferland]] gewoond.
  
−
==Afbeeldingen van het kasteel Huis Bergh==
+
Het kasteel heeft in de loop der eeuwen vele verbouwingen en uitbreidingen ondergaan. De belangrijkste thans nog bestaande delen dateren uit de [[:Categorie:Jaartallen 1300-1399|14e]], [[:Categorie:Jaartallen 1400-1499|15e]] en [[:Categorie:Jaartallen 1600-1699|17e eeuw]]. In de beginfase van de [[Tachtigjarige Oorlog]], de tijd van [[Willem IV van den Bergh|graaf Willem IV]] en zijn vrouw [[Maria van Nassau]], heeft Huis Bergh veel te lijden gehad. Rond [[1600]] werd begonnen met de herbouw, waarbij het kasteel zijn huidige aanzien kreeg. De hoofdburcht kreeg een extra verdieping en werd aan de noordoostkant uitgebreid, waarmee de regelmatige achtkantige vorm verdween.  
−
Klik op onderstaande afbeeldingen voor een vergroting.
 
−
<gallery>
 
−
Bestand:Kleefsche arkadia 27-04-1907.jpg
 
−
Bestand:A Vogelsang Laag Keppel1911 k h17.jpg
 
−
Bestand:Het slot te heerenberg 36--08-1911.jpg ‎
 
−
Bestand:Huis bergh18-07-1919.jpg
 
−
Bestand:Kopie van Slot HuisBergh 1743 1.jpg
 
−
Bestand:P1000637 bewerkt.jpg |<center>[[Tegeltableaus door kunstenaar W. Lenssinck|Tegeltableau]]
 
−
Bestand:P1000641bewerkt.jpg|<center>Tegeltableau
 
−
</gallery>
 
  
−
==Verkoop Huis Bergh==
+
Aan het eind van de 17e eeuw heeft [[Oswald III van den Bergh|graaf Oswald III]] het poortgebouw naar de hoofdburcht laten bouwen. De steenhouwer Jan Rendelers uit Coesfeld in [[Westfalen]] heeft toen een aantal verfraaiingen van Baumberger zandsteen gemaakt. Hiertoe behoren de [[wapenleeuwen]] voor de hoofdpoort, de [[Herculeszuilen]], die uiteindelijk in de [[Nieuwe Gaarde]] een plaats hebben gevonden, en de balustrade van het bordes voor de hoofdingang met de bijbehorende deuromlijsting. In die omlijsting zijn boven de deur het [[Chronogram#De_chronogrammen_van_graaf_Oswald_III|chronogram]]<br><center>''<font color="red">D</font>eo fa<font color="red">V</font>ente Os<font color="red">VV</font>a<font color="red">LDV</font>s et <font color="red">L</font>eopo<font color="red">LDI</font>na e<font color="red">X</font>str<font color="red">VX</font>er<font color="red">V</font>nt''<br>en de wapens de graven [[Wapen van de graven van Bergh|van Bergh]] en [[Wapen van de graven van Oostfriesland-Rietberg|van Oostfriesland-Rietberg]] aangebracht.</center>
−
In de ''Nieuwe Amsterdamsche Courant'' van woensdag 9 juni [[1875]] stond de linker advertentie over de verkoop van Huis Bergh en het bijbehorende landgoed. Op 18 juni meldde het ''Algemeen Handelsblad'' (rechts) al dat de verkoop niet doorging.
 
  
−
{|
+
In het begin van [[:Categorie:Jaartallen 2000-2099|deze eeuw]] zijn de balustrade en de deuromlijsting vervangen door replica's van Bentheimer zandsteen. De restaurateurs hebben hierbij een keuze moeten maken. Baumberger zandsteen behoudt zijn kleur, maar is zachter en slijt harder dan Bentheimer zandsteen. Een nadeel van Bentheimer zandsteen is echter dat het bruin verkleurt. Aangezien de vernieuwingen tot in de 25e eeuw moeten meegaan, is gekozen voor Bentheimer zandsteen. Na de restauratie was op Huis Bergh van 20 april [[2018]] tot 1 mei [[2019]] de tentoonstelling ''Ongekend ornament – Baumberger zandsteen op Huis Bergh'' te zien.
−
|- valign=top
 
−
|[[Bestand:Verkoopkasteel 1875 wo 9 juni.JPG|200px|thumb]]  
 
−
|[[Bestand:Huis Bergh niet verkocht 18750618 AH.jpg|400px|thumb]]
 
−
|}
 
  
−
In [[1912]] werden het kasteel Huis Bergh en alle [[Huis Bergh Bezittingen|bijbehorende bezittingen]] eigendom van de heer [[Heek, Dr Jan Herman van|Jan Herman van Heek]], een industrieel uit Enschede. Hij richtte het kasteel in met een zeer bijzondere kunstcollectie. In [[1946]] droeg hij zijn eigendom over aan de [[Stichting Huis Bergh]].
+
== Bewoningsgeschiedenis ==
 +
Huis Bergh werd eeuwenlang bewoond door de heren en graven Van den Bergh. [[Frans Willem van Hohenzollern-Bergh|Graaf Frans Willem]] was de laatste die er echt gewoond heeft. Hij verhuisde na de brand van 1735 met zijn gezin naar het kasteel in [[Boxmeer]], dat toen [[Berghse bezittingen|Berghs bezit]] was. Na de herbouw van Huis Bergh was zijn moeder, [[Johanna Catharina Victoria van Montfort-Tettnang|vorstin-weduwe Johanna van Montfort]], waarschijnlijk het laatste lid van de grafelijke familie dat er nog gewoond heeft.
  
−
==Gedenksteen 1937 - De Berghse Kei==
+
Met het overlijden van [[Johanna Josepha van Hohenzollern-Bergh]] in [[1787]] stierf het geslacht [[Graven Van den Bergh#Huis Hohenzollern-Bergh|Hohenzollern-Bergh]] uit en kwam Huis Bergh door vererving in het bezit van de vorsten van [[Graven Van den Bergh#Huis Hohenzollern-Sigmaringen|Hohenzollern-Sigmaringen]]. Slechts enkele van hen hebben Huis Bergh bezocht, maar geen van allen heeft er gewoond. In hun tijd is het kasteel voor meerdere doeleinden in gebruik geweest.  
−
De '''Berghse Kei''' is een gedenksteen die de [[gemeente Bergh]] heeft aangeboden aan de heer Jan Herman van Heek ter ere van zijn 25-jarig jubileum te 's-Heerenberg.
 
  
−
Aan het begin van de toegangsweg naar kasteel Huis Bergh ligt een bijna 25 ton zware, granieten, zwerfsteen. De 'Berghse Kei', zoals hij ook wel wordt genoemd, was 20 jaar voordat hij hier naartoe werd verplaatst langs de weg naar [[Stokkum]] gevonden. Tijdens de voorlaatste [[IJstijd|ijstijd]] (circa 200.000 jaar geleden) is hij door een gletsjer vanuit Zuid-Zweden naar Nederland geschoven, waar hij na het smelten van het ijs achterbleef.
+
Van [[1799]] tot [[1842]] was er [[Seminarie in 's-Heerenberg|een grootseminarie]] gevestigd. Nadien heeft Diderik Jacob Adrianus Albertus van Lawick van Pabst, een gepensioneerde legerkapitein, het kasteel tot [[1862]] als woning gehuurd.
  
−
Op 15 augustus 1937 is de Kei, naar aanleiding van zijn 25-jarig kasteelheerschap, aan Jan Herman van Heek geschonken. Dit zilveren feest werd gevierd met een optocht door zeven [[schutterijen]] uit de gemeente Bergh naar de weide naast het kasteel alwaar werd gevendeld onder het toeziend oog van vele genodigden. Na afloop wandelden de familie Van Heek en de genodigden naar de laan van eeuwenoude linden voor het kasteel. Onder één van de bomen lag de Berghse Kei.
+
Geleidelijk aan raakte Huis Bergh in verval. De redding kwam in [[1912]] toen [[Heek, Dr Jan Herman van|Jan Herman van Heek]] het kasteel met bijbehorend land en bezittingen kocht van [[Willem van Hohenzollern|Willem, vorst van Hohenzollern]] en laatste graaf van Bergh. Van Heek herstelde het kasteel in zijn oude glorie en bracht er een grote [[Kunstverzameling Huis Bergh|kunstverzameling]] bijeen. Helaas werd zijn werk tijdelijk tenietgedaan door de grote brand van 1939.
  
−
[[Politiek#Burgemeesters|Burgemeester]] [[Nederveen, mr. Alphons Joseph Marie|A.J.M. Nederveen]] hield een gloedvolle toespraak, vol eerbetoon en loftuitingen. 'In onvergankelijk graniet hebben wij U onze waardering gegrift; het graniet is gedolven uit den grond van onze gemeente; teere harten en harde handen uit onze gemeente hebben het eenvoudige monument […] opgericht.'
+
In [[1946]] droeg Van Heek zijn bezit over aan de [[Stichting Huis Bergh]].
  
−
De advertentie komt uit '''de officieele Kerklijst voor Bergh''', Zondag 15 Augustus 1937, 17e jaargang no 33, gedrukt bij [[Drukkerij Verwaijen]],  [[Oudste Poortstraat|Oudste Poort]] 1 te 's-Heerenberg, telefoon 292, oplage 2000, verspreidings gebied Azewijn, Beek,'s-Heerenberg, Kilder, Stokkum, Wijnbergen en Zeddam enz.  
+
In [[2012]] verscheen ter gelegenheid van de honderste verjaardag van de verkoop [[Het oude kasteel herleefde]].
  
−
{|
+
== Rijksmomument ==
−
|- valign=top
+
Huis Bergh is dinds 1 december [[2003]] een [[Monumenten|rijksmonument]] en vormt een van de vijf onderdelen van het rijksmonumentencomplex [[Hof van Bergh]]. De andere onderdelen van dit complex zijn de [[wapenleeuwen]] voor de hoofdpoort, de [[Plantage]], de [[Nieuwe Gaarde]] en de [[Kaatsbaan]].
−
|[[Bestand:01-10-1934 kei.jpg |thumb|300]]  
 
−
|[[Bestand:Kopie van Huldiging den Heer Jan van Heek 25 jaar Huis Bergh.jpg|400px|thumb]]
 
−
|}
 
  
−
==Kasteelbrand 1939==
+
== Twee grote branden ==
−
[[ Bestand:Kopie van kasteelbrand 39-kop.jpg|450px|left|thumb|Kasteelbrand 1939]]
+
Op de voorburcht hebben meer gebouwen gestaan dan er nu nog zijn, maar de hoofdburcht is na het begin van de 18e eeuw niet meer wezenlijk veranderd. De veranderingen die het kasteel sindsdien nog heeft ondergaan, zijn aangebracht tijdens de herstelwerkzaamheden na de [[Brand|branden]] van [[1735]] en [[1939]].
−
Tijdens de [[Grote Kasteelbrand Huis Bergh 1939|grote kasteelbrand van woensdag 15 maart 1939]] werd een groot deel van het huis voor de tweede keer door [[brand]] verwoest. Dankzij de hulp van de plaatselijke bevolking kon echter veel van de inventaris worden gered. Nog in hetzelfde jaar begon de wederopbouw, die in de herfst van [[1941]] werd voltooid.
 
  
−
'''Het vuur hedennacht om 4 uur bedwongen.''' 15-03-1939
+
Lees meer over deze branden op de pagina's:
−
Om vier uur vannacht was men het vuur in zoverre meester, dat de brandweer van Emmerik kon vertrekken. De brandweer uit Arnhem was vanmorgen nog met de nablussingswerkzaamheden bezig. Van het kasteel is de stompe toren, de kapel met torentje en een benedenkamer, waar onlangs een brandvrij plafond gemaakt was, behouden gebleven. Ook de buitenmuren zijn intact gebleven. Zulks voornamelijk door toedoen van de Doetinchemse brandweer, die zich te dezen bijzonder verdienstelijk maakte. Men veronderstelt, alhoewel dit eerst door een deskundige onderzocht zal moeten worden, dat de buitenmuren bij eventuele wederopbouw nog bruikbaar zullen zijn, zodat het gegronde vermoeden bestaat, dat dit zal geschieden. Van den inventaris kon men o.a. een altaarstuk van Hans Dürer dat voor f 53.000 verzekerd zou zijn, alsmede een aantal oude drukken uit het brandende kasteel redden. Een gedeelte der oude boekwerken was in de behouden gebleven kapel geborgen. De kluis in het kasteel, waarin eveneens waardevolle stukken waren geborgen, is ook behouden. Het archief bevindt zich in een torenkamer op een afstand van ongeveer vijftig meter van het kasteel gelegen. Hierin heeft gelukkig geen brand gewoed. De brand in het kasteel Bergh geblust. 's HEERENBERG, 15 Maart. — De brand in het kasteel Bergh, welke een grote verwoesting heeft aangericht, was hedenmorgen bedwongen. De brandweer is om half twaalf ingerukt. Omtrent de oorzaak van den brand is nog niets bekend.
+
*[[Brand Huis Bergh 1735]]
−
15-03-1939
+
*[[Brand Huis Bergh 1939]]
  
−
==Toespraak van Mevrouw van Heek.==
+
== Koninklijk bezoek ==
−
[[Bestand:Kopie van toespraak mevr v heek 1940.jpg|350px|thumb|]]  
+
Huis Bergh heeft meermaals [[koninklijk bezoek]] gehad:
 +
*[[1853]]: [[Bezoek Prins van Oranje (1853)|De Prins van Oranje]]
 +
*[[1916]]: [[Bezoek prins Hendrik (1916)|Prins Hendrik]]
 +
*[[1948]]: [[Bezoek Prins Bernhard (1948)|Prins Bernhard]]
 +
*[[1996]]: [[Bezoeken Prins Claus|Prins Claus]]
  
−
27-10-1941,
+
==Slotpoort met en zonder dam==
 +
Op bladzijde 129 van ''Het Huis Bergh'' door [[Schilfgaarde, Mr. Anthonie Paul van|Mr. A.P. van Schilfgaarde]] staat geschreven dat de brug in [[1568]] een tochtbrugge dus ophaalbrug  was. Ze is in [[1881]] afgebroken en door een dam vervangen. In [[1941]] is de dam weer afgegraven en vervangen door een nieuwe brug. Een jaar eerder was ter hoogte van de [[Herculeszuilen]] al een dam afgegraven en vervangen door een brug.
  
−
In zijn plaats richtte Mevrouw van Heek zich tot de feestvierende en schetste het vreselijke gebeuren ln de nacht , van 13 op 14 Maart 1939, toen niet alleen de familie, maar geheel s-Heerenberg haar slot in rook zag opgaan. Mijnheer van Heek, heeft te Lugano, waar hij voor herstel van een bronchitis vertoefde het droevige bericht zonder klacht aanvaard ln het vaste vertrouwen, dat ieder op deze wereld de lasten moet aanvaarden, die  hen .of haar zijn opgelegd. Wat ons hielp het feit te verwerken, was het bericht, dat geheel de bevolking van 's-Heerenberg heldhaftig had gevochten om den brand te bestrijden en te redden, wat er te redden viel. Burgemeester, Pastoor en Kapelaans, de staf van het „Huis Bergh", burgers en arbeiders, hebben hun kasteel met mannenmoed en lijfsgevaar verdedigd, zoals dat ook in ver achter ons liggende eeuwen het geval is geweest. Na het herstel van mijn man werden de voorbereidingen tot den herbouw gemaakt. Tot medewerkers werden uitgenodigd de heer Van Heeswijk, beste deskundige in ons land van middeleeuwse bouwkunst en de heer Van Beveren. De samenwerking op het Huis Bergh is even vruchtdragend en prettig geweest als op den Doornenburg, op gelukkige wijze aangevuld door de heren J. J. Goorhuis en J. Hofstraat. Het herrezen kasteel wijkt af van het oude. Niet in plattegrond en indeeling, doch in constructie en uiterlijk. Daarbij hebben drie besliste wensen van mijn man den doorslag gegeven. le. Het kasteel, .dat na den brand van 1735 een 18-eeuwsch karakter had ontvangen, herkreeg grotendeels een laat middeleeuwse vorm, zoowel uit- als inwendig. 2e. De dam, naar de Plantage, die omstreeks 1760 daarin was geworpen, werd in den .voorzomer van 1910 opgeruimd, waardoor het kasteel het karakter kreeg van waterburcht grotendeels  terugkreeg.^ 3e.. Het poortgebouw met een deel van den hogen weergang werd op de oude fundamenten  weder opgetrokken en draagt bij tot het middeleeuws karakter. Wij staan, aldus spreekster, thans te naastenbij aan het eind van dit machtige werk. Mijn man en wij zijn dankbaar, dat wij met uw aller hulp dit werk hebben mogen voltooien. Wij hebben u samengeroepen om aan dien dank uiting te geven. Het geldt al degenen, die ln den somberen nacht van 14 Maart 1939 geholpen hebben de ramp te beperken. Het geldt alle medewerkers op bouwkundig gebied, in de eerste plaats de heren Van Heeswijk, Van Beveren en Goorhuis, waarbij ik ook den naam van Mr. van Schilfgaarde mag voegen. Het geldt het beherende en bospersoneel  als onze trouwe Jo Span. Waren de tijden normaal geweest, dan had het in onze bedoeling gelegen aan deze ontvangst een uitbreiding te geven. Doch de omstandigheden laten dit niet toe. Een grote druk ligt op ons allen. Toch hoop ik, dat wij enige uren in lijst bij elkander mogen vertoeven. Wij beschouwen het als een voorrecht u hier verenigd tc zien. Vervolgens bood de hoofdopzichter, de heer A. Nijenhuis, niet een toepasselijk woord, namens alie vaste arbeiders van het bos, de restauratie en het Huis de familie Van Heek een prachtige oude  eikenhouten tafel aan. Hij hoopte, dat dit kleine cadeau, waaraan ieder zijn giften met blijmoedigheid en opgewektheid gegeven heeft, een passende plaats mag vinden en het interieur mag helpen verfraaien. Deze tafel zal steeds weer spreken van de goede geest, die er heerst tussen U en ons. Voor de aannemers voerde de heer G. J. Rosie uit 's-Heerenberg het woord. In 't bijzonder roemde hij de prettige samenwerking, ondervonden bij de restauratie. Het bespreken van het een en ander gaf altijd de grootste voldoening. Spr. hoopte, dat het de familie gegund moge zijn, nog vele jaren in dit kostelijk kasteel te vertoeven.
+
<gallery>
 +
Bestand:Beide de poorten met brug, eind 1800, foto 64 schilfgaarde.jpg|<center>Eind [[:Categorie:Jaartallen 1800-1899|19e eeuw]] ‎
 +
Bestand:Slotpoort met oude huisjes op de achtergrond.jpg|De [[Sint-Theresia-Stichting|Theresia Stichting]] moest nog gebouwd worden. Uitgever:<br> [[Schuurman, Gerhardus Wilhelmus|G.W. Schuurman]]
 +
Bestand:Slotpoort met dam.jpeg ‎
 +
Bestand:1380260 641023392604987 1888530681 n (2).jpg|<center>Slotpoort met coniferen</center>
 +
</gallery>
 +
<gallery>
 +
Bestand:18-10-1928 Haagsche courant.jpeg|<center>18 oktober 1928</center>
 +
Bestand:1937.jpg |Bezoek Huis Bergh 1937|<center>1937<br>Bron:<br>Varsseveld Vroeger</center>
 +
Bestand:Slotpoort met Hek.jpg
 +
Bestand:Ontgraven wal kasteel.jpg|<center>1940<br>Ontgraven van de dam bij de Herculeszuilen.</center>
 +
Bestand:Kasteel Huis Bergh Gezicht op Elten.jpg| De doorgang naar de tuinen en het gezicht op Hoog-Elten.  
 +
</gallery>
  
−
==Het kasteel Huis Bergh krijgt een ophaalbrug. 09-02-1940==
+
== Eerdere verkoopplannen ==
−
[[Bestand:Kopie van hout.jpg|350px|thumb|Hout voor de ophaalbrug]]  
+
De vorsten van Hohenzollern waren al lang voor 1912 van plan hun bezittingen in Nederland te verkopen. Zoals uit onderstaande krantenknipsels blijkt, had zich in [[1875]] een gegadigde gemeld, maar ging de verkoop niet door.
−
— Niet alleen zal het kasteel Bergh na den herbouw een ander aanzien krijgen, maar ook de omgeving. Zoo hebben de arbeiders dezer dagen een begin gemaakt met het aanleggen van het steigerwerk' voor 'het bouwen van een voetophaalbrug, gelegen tusschen -de , oude archieftoren en de Hooge Wal.- De. dijk, die de verbinding tusschen de Wal en het groote ijzeren hek vormt, wordt geheel weggegraven,
 
−
zoodat het kasteel met de daarbij behoorende gebouwen in de toekomst geheel door een gracht omgeven zal zijn. De brug wordt geheel van eikenhout gemaakt
 
−
<br clear="all"/>
 
  
−
==Kasteel Huis Bergh" te 's-Heerenberg. 19-07-1940==  
+
{|
−
[[Bestand:Kap huisbergh.jpg|350px|right|thumb|De bekapping van „Huis Bergh", welke bijna gereed gekomen is]]  
+
|- valign=top
−
[[Bestand:Kopie van dam.jpg|350px|right|thumb|De plaats, waar de dam in de gracht heeft gelegen, is in den ouden toestand hersteld. Op den achtergrond de archieftoren en het rentmeesterhuis.]]
+
|[[Bestand:Verkoopkasteel 1875 wo 9 juni.JPG|400px|thumb|'''Uit de ''Nieuwe Amsterdamsche Courant'' van woensdag 9 juni [[1875]]]]  
 +
|[[Bestand:Huis Bergh niet verkocht 18750618 AH.jpg|400px|thumb|'''Uit het ''Algemeen Handelsblad'' van 18 juni 1875]]
 +
|}
  
−
In de restauratie van „Huis Bergh" en in de verfraaiing rondom het kasteel • komt langzamerhand duidelijk tekening. De vele ingrijpende veranderingen, welke hier worden aangebracht, blijken even zo vele verbeteringen te zijn, welke het aanzien van 't vriendelijke oude stadje 's-Heerenberg in aanzienlijke mate verhogen.
+
== Afbeeldingen ==
−
Op de plaats, waar eens de stijlloze oude borstelfabriek stond, zijn thans fraaie karakteristieke in oud- Hollandse stijl opgetrokken woningen verrezen, welke hun voltooiing bijna hebben "genaderd. Vlak bij deze woningen is men druk bezig met de . Restauratie van een oude woning, welke onlangs door „Huis Bergh" werd aangekocht.
+
Klik op onderstaande afbeeldingen voor een vergroting.
−
Op het kasteel zelf wordt onder de bekwame leiding van den heer Goorhuis, met man en macht gewerkt aan de voltooiing van de belangrijke restauratie, welke reeds ver is gevorderd.
+
<gallery>
−
Deze week zijn de laatste dakspanten geplaatst en binnen enkele dagen zal „Huis Bergh" geheel onder de kap komen en zal hiermede een gedenkwaardige mijlpaal in de restauratie bereikt zijn. Zo men weet wordt het dak in drie stijlen, t.w. de 16de, 17de en 18de 
+
Bestand:Huisbergh_0765.jpg|omstreeks 1600
−
eeuwse stijl opgetrokken, hetgeen ongetwijfeld een typische aanblik zal opleveren. De werkzaamheden vorderen zodat binnen enkele maanden het gehele gebouw glasdicht zal zijn.
+
Bestand:Huisbergh_0764.jpg|[[1731]]
−
Het doorgraven van den dam in de gracht is ook gereed gekomen en hiermede is het kasteel weer rondom in het water komen te liggen. Zeer waarschijnlijk zal na beëindiging der restauratie nog een ophaalbrug worden gemaakt bij de kasteelingang, doch een beslissing hieromtrent is nog niet genomen.
+
Bestand:Huisbergh_0763.jpg|
 +
Bestand:BI-1897-387-B-62(R) Huis Bergh.jpg|<center>[[Haen, Abraham de|Abraham de Haen]], [[1731]]</center>
 +
Bestand:Huis Bergh Jan de Beijer GA 1551-657.png|<center>[[Beijer, Jan de|Jan de Beijer]], [[1743]]</center>
 +
Bestand:A Vogelsang Laag Keppel1911 k h17.jpg|<center>A. Vogelsang, [[1911]]</center>
 +
Bestand:Huis bergh18-07-1919.jpg|<center>[[1919]]</center>
 +
Bestand:Kasteel bergh 's-Heerenberg.jpg|<center>[[Pieck, Anton|Anton Pieck]]</center>
 +
Bestand:Paneel Huisbergh in de Stamvaderzaal  Schloss Hohenzollern.jpg|thumb|400px|<center>Huis Bergh in de ''Ahnensaal''<br>van Slot [[Sigmaringen]]<br>Foto E. Kreupeling</center>
 +
Bestand:Chateau 's-Heerenberg.jpg|<center>Pentekening uit het boek Histoire de la Souveraineté 's-Heerenberg par C.A.Serrure, Advocate à la Cour de Grand 1860
 +
Bestand:P1000637 bewerkt.jpg |<center>[[Tegeltableaus door kunstenaar W. Lenssinck|Tegeltableau]]
 +
Bestand:P1000641bewerkt.jpg|<center>Tegeltableau
 +
Bestand:Huis Bergh - HBH Peper 1977.jpg|Pentekening van H.B.H. Peter uit 11977
 +
</gallery>
  
−
Het doorgraven van den dam in de gracht is ook gereed gekomen en hiermede is het kasteel weer rondom in het water komen te liggen. Zeer waarschijnlijk zal na beëindiging der restauratie nog een ophaalbrug worden gemaakt bij de kasteelingang, doch een beslissing hieromtrent is nog niet genomen.
 
−
<br clear="all"/>
 
  
−
==Huis Bergh als inspiratie==
 
−
Anoul Bouman, architect heeft met anderen het Huis Bergh bezocht en dit gebruikt als inspiratie voor een nieuwbouw projekt in Ermelo, 
 
−
genaamd '''Kasteel Groot Hoorlo'''
 
  
−
De details van een kasteel vind men er terug in de lateien, baksteen, deuren, fontein en brug.
+
‎
  
−
Ook de solide toren in zijn eenvoud zoals die in 's-Heerenberg is kan men niet omheen.
+
==Foto's van voor de brand van 1939 ==
−
 
+
Klik op de foto's voor een vergroting.
−
Het zijn eensgezinswoningen en het geheel doet denken aan een kasteel. (Huis Bergh)
+
<gallery>
−
<br clear="all"/>
+
Bestand:Screenshot 20200816-210601 Facebook.jpg|Huis Bergh door<br>JC Greire jr.
−
==Foto's van Huis Bergh ==
 
−
<gallery caption="Huis Bergh voor de brand in 1939">
 
−
Bestand:Poort_Huis_Bergh.jpg|
 
−
Bestand:Huis Bergh en kapel.JPG
 
−
Bestand:Huis_Bergh_5.jpg
 
−
Bestand:Kopie van huisbergh kleur.jpg
 
 
Bestand:Kasteel voor de brand van '39.jpg‎  
 
Bestand:Kasteel voor de brand van '39.jpg‎  
−
Bestand:Kopie van huis bergh plantage - kopie.jpg
+
Bestand:Kopie van huis bergh plantage - kopie.jpg|Huis Bergh vanuit het westen voor 1912. Bron [[Het oude kasteel herleefde]].
−
Bestand:Huisbergh slot.jpg
+
Bestand:Huisbergh slot.jpg
 +
Bestand:20 S BCJA.jpg
 
Bestand:Huis_bergh_3_kl.jpg
 
Bestand:Huis_bergh_3_kl.jpg
−
Bestand:Huis_Bergh_ingang_kl.jpg
+
Bestand:Huis_bergh_binnenplaats_voor_1939.jpg|<center>mei 1891</center>
−
Bestand:Huis_Bergh_4.jpg
 
 
Bestand:Huis_Berg_4_kl.jpg
 
Bestand:Huis_Berg_4_kl.jpg
 
Bestand:Huis_Berg_2_kl.jpg
 
Bestand:Huis_Berg_2_kl.jpg
−
Bestand:Huis_Berg_1_kl.jpg
 
−
Bestand:Huis_Berg_kl.jpg
 
 
Bestand:Huis_Bergh_zonder_begr.jpg
 
Bestand:Huis_Bergh_zonder_begr.jpg
 +
Bestand:Poort_Huis_Bergh.jpg|
 +
Bestand:Kopie van huisbergh kleur.jpg
 +
Bestand:Huis_Bergh_ingang_kl.jpg
 
Bestand:Gezicht_op_kasteel_en_gasthuis_kl.jpg
 
Bestand:Gezicht_op_kasteel_en_gasthuis_kl.jpg
 
Bestand:Dam_bij_kasteel_1928_kl.jpg
 
Bestand:Dam_bij_kasteel_1928_kl.jpg
 +
Bestand:-1937.jpg|Bezoek Huis Bergh 1937|Zwitserse Bürgerverein,<br>1937. Bron:<br>Varsseveld Vroeger
 +
 
</gallery>
 
</gallery>
−
<gallery caption="Foto's van de brand en direct daarna">
 
−
‎Bestand:Huis_Bergh_brand_1_kl.jpg
 
−
Bestand:Huis_Bergh_brand_2_kl.jpg
 
−
Bestand:Huis_Bergh_brand_3_kl.jpg
 
−
Bestand:Huis_Bergh_brand_4_kl.jpg
 
−
Bestand:Huis_Bergh_brand_5_kl.jpg
 
−
Bestand:Huis_Bergh_brand_6_kl.jpg
 
−
Bestand:Huis_Bergh_brand_7_kl.jpg
 
−
Bestand:Huis_bergh_brand_8_kl.jpg
 
−
Bestand:Huis_Bergh_brand_9_kl.jpg
 
−
Bestand:Huis_Bergh_brand_10_kl.jpg
 
−
</gallery>
 
−
<gallery caption="Foto's van de brand">
 
−
‎Bestand:Huis_Bergh_na_brand_1_kl.jpg
 
−
Bestand:Huis_bergh_na_brand_2_kl.jpg
 
−
Bestand:Huis_bergh_na_brand_3_kl.jpg
 
−
Bestand:Huis_Bergh_na_de_brand_4_kl.jpg
 
−
Bestand:Huis_Bergh_na_de_brand_5_kl.jpg
 
−
Bestand:Huis_Bergh_na_de_brand_6_kl.jpg
 
−
Bestand:Huis_Bergh_na_de_brand_7_kl.jpg
 
−
</gallery>
 
−
<gallery caption="Foto's van de wederopbouw">
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_1_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_2_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_3_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_4_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_5_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_6_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_7_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_8_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_9_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_10_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_11_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_12_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_13_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_14_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_15_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_16_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_17_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_18_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_19_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_20_kl.jpg
 
−
Bestand:Huis_Bergh_Restauratie_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_21_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_22_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_23_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_24_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_25_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_26_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_27_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_28_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_29_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_30_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_31_kl.jpg
 
−
‎Bestand:Huis_bergh_opbouw_32_kl.jpg
 
−
</gallery>
 
−
<gallery caption="Huis Bergh nu">
 
−
Afbeelding:Huis_Bergh_s_Heerenberg.jpg
 
−
Afbeelding:IMGP0160.JPG
 
−
</gallery>
 
  
−
<br clear="all"/>
+
==Huis Bergh als inspiratie==
 +
[[Bestand:Groot Horloo.jpg|thumb|right|300px|'''Groot Horloo heeft een toren als die van Huis Bergh.]]
 +
De architect Anoul Bouma heeft met enkele mensen Huis Bergh bezocht om inspiratie op te doen voor een nieuwbouwproject in Ermelo, genaamd Kasteel Groot Horloo. In dit complex van eengezinswoningen, gebouwd in [[2010]], zijn de details van een kasteel terug te vinden in de gebruikte bakstenen, de lateien, de deuren, de fontein en de brug.
 +
 
 +
Bron: [http://nl.wikipedia.org/wiki/Groot_Horloo Groot Horloo]
 +
<br clear=all/>
  
−
==Adres==
+
== Wijngaard Kasteel Huis Bergh ==
−
Hof van Bergh 8<br>
+
Huis Bergh verpacht een perceel van 1,5 hectare tussen de [['s-Heerenbergseweg Stokkum|'s-Heerenbergseweg]] en het [[Nachtegaalslaantje]] aan [[Wijngoed Montferland]]. Dit wijngoed produceert een rode wijn met de naam ''Cuvée Kasteel Huis Bergh''. Deze wijn is op de markt gebracht in een fles met [[Media:Cuvée Kasteel Huis Bergh.png|een etiket]] waarop Huis Bergh is afgebeeld.
−
7040 AD  's-Heerenberg<br>
 
−
Telefoon: 0314-661281<br>
 
−
Telefax: 0314-663830<br>
 
  
 
==Kaart==
 
==Kaart==
−
<googlemap lat="51.874318" lon="6.241125" zoom="17"></googlemap>
+
{{#display_map:
 +
51.874318, 6.241125;
 +
|zoom=17
 +
|width=500
 +
}}
  
 
==Bronnen==
 
==Bronnen==
 +
*[http://www.cobouw.nl/bouwbreed Cobouw - Bouwbreed], nieuwsbericht van 25 juni 1999
 
*Van Kavel tot kasteel RTL 4, [[Schuurman, B.C.J.A|Benny Schuurman]]
 
*Van Kavel tot kasteel RTL 4, [[Schuurman, B.C.J.A|Benny Schuurman]]
 
*Krantenartikel uit [[Graafschapbode|De Graafschapbode]] van 17 augustus 1934
 
*Krantenartikel uit [[Graafschapbode|De Graafschapbode]] van 17 augustus 1934
Regel 186: Regel 136:
 
==Externe links==
 
==Externe links==
 
*[http://www.huisbergh.nl Officiële website Huis Bergh]
 
*[http://www.huisbergh.nl Officiële website Huis Bergh]
−
* [https://www.youtube.com/watch?v=IQ-aHEk3VmE Video in vogelperspectief op YouTube]
+
*[https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monumenten/526787 Monumentenregister], monumentnummer 526787
 +
*[http://www.youtube.com/watch?v=IQ-aHEk3VmE Video in vogelperspectief op YouTube]
  
−
[[Categorie:Graven van den Bergh]] [[categorie: Havezaten en Kastelen]] [[Categorie:Brand]]
+
[[Categorie:Graven van den Bergh]] [[Categorie:Havezaten en Kastelen]] [[Categorie:Heek, van]] [[Categorie:Jan de Beijer]] [[Categorie:Abraham de Haen]] [[Categorie:Anton Pieck]][[Categorie:Rijksmonumenten 's-Heerenberg]] [[Categorie:'s-Heerenberg Hof van Bergh|Hof van Bergh]]

Huidige versie van 28 apr 2024 om 16:29

Aanzicht vanuit het oosten (vanaf de 's-Gravenwal)
Aanzicht vanuit het westen
De hoofdingang van Huis Bergh
Aanzicht vanuit het zuidwesten

Bouwgeschiedenis

Kasteel Huis Bergh te 's-Heerenberg is een van de grootste kastelen van Nederland en heeft een bouwgeschiedenis die teruggaat tot het begin van de 12e eeuw. In een moerassig gebied op de plek waar nu het kasteel staat, is toen waarschijnlijk een kunstmatige heuvel opgeworpen waarop een houten woontoren werd gebouwd. Later, rond 1240, werd deze houten constructie vervangen door een tufstenen toren. Resten van deze toren zijn nog te zien in een van de muren van de huidige hoofdburcht. Mogelijk was het Hendrik van den Bergh die met deze tufstenen toren een begin heeft gemaakt met het stamslot van de heren en (sinds 1486) graven Van den Bergh. Tot dan toe hadden de heren op de Motte Montferland gewoond.

Het kasteel heeft in de loop der eeuwen vele verbouwingen en uitbreidingen ondergaan. De belangrijkste thans nog bestaande delen dateren uit de 14e, 15e en 17e eeuw. In de beginfase van de Tachtigjarige Oorlog, de tijd van graaf Willem IV en zijn vrouw Maria van Nassau, heeft Huis Bergh veel te lijden gehad. Rond 1600 werd begonnen met de herbouw, waarbij het kasteel zijn huidige aanzien kreeg. De hoofdburcht kreeg een extra verdieping en werd aan de noordoostkant uitgebreid, waarmee de regelmatige achtkantige vorm verdween.

Aan het eind van de 17e eeuw heeft graaf Oswald III het poortgebouw naar de hoofdburcht laten bouwen. De steenhouwer Jan Rendelers uit Coesfeld in Westfalen heeft toen een aantal verfraaiingen van Baumberger zandsteen gemaakt. Hiertoe behoren de wapenleeuwen voor de hoofdpoort, de Herculeszuilen, die uiteindelijk in de Nieuwe Gaarde een plaats hebben gevonden, en de balustrade van het bordes voor de hoofdingang met de bijbehorende deuromlijsting. In die omlijsting zijn boven de deur het chronogram
Deo faVente OsVVaLDVs et LeopoLDIna eXstrVXerVnt
en de wapens de graven van Bergh en van Oostfriesland-Rietberg aangebracht.

In het begin van deze eeuw zijn de balustrade en de deuromlijsting vervangen door replica's van Bentheimer zandsteen. De restaurateurs hebben hierbij een keuze moeten maken. Baumberger zandsteen behoudt zijn kleur, maar is zachter en slijt harder dan Bentheimer zandsteen. Een nadeel van Bentheimer zandsteen is echter dat het bruin verkleurt. Aangezien de vernieuwingen tot in de 25e eeuw moeten meegaan, is gekozen voor Bentheimer zandsteen. Na de restauratie was op Huis Bergh van 20 april 2018 tot 1 mei 2019 de tentoonstelling Ongekend ornament – Baumberger zandsteen op Huis Bergh te zien.

Bewoningsgeschiedenis

Huis Bergh werd eeuwenlang bewoond door de heren en graven Van den Bergh. Graaf Frans Willem was de laatste die er echt gewoond heeft. Hij verhuisde na de brand van 1735 met zijn gezin naar het kasteel in Boxmeer, dat toen Berghs bezit was. Na de herbouw van Huis Bergh was zijn moeder, vorstin-weduwe Johanna van Montfort, waarschijnlijk het laatste lid van de grafelijke familie dat er nog gewoond heeft.

Met het overlijden van Johanna Josepha van Hohenzollern-Bergh in 1787 stierf het geslacht Hohenzollern-Bergh uit en kwam Huis Bergh door vererving in het bezit van de vorsten van Hohenzollern-Sigmaringen. Slechts enkele van hen hebben Huis Bergh bezocht, maar geen van allen heeft er gewoond. In hun tijd is het kasteel voor meerdere doeleinden in gebruik geweest.

Van 1799 tot 1842 was er een grootseminarie gevestigd. Nadien heeft Diderik Jacob Adrianus Albertus van Lawick van Pabst, een gepensioneerde legerkapitein, het kasteel tot 1862 als woning gehuurd.

Geleidelijk aan raakte Huis Bergh in verval. De redding kwam in 1912 toen Jan Herman van Heek het kasteel met bijbehorend land en bezittingen kocht van Willem, vorst van Hohenzollern en laatste graaf van Bergh. Van Heek herstelde het kasteel in zijn oude glorie en bracht er een grote kunstverzameling bijeen. Helaas werd zijn werk tijdelijk tenietgedaan door de grote brand van 1939.

In 1946 droeg Van Heek zijn bezit over aan de Stichting Huis Bergh.

In 2012 verscheen ter gelegenheid van de honderste verjaardag van de verkoop Het oude kasteel herleefde.

Rijksmomument

Huis Bergh is dinds 1 december 2003 een rijksmonument en vormt een van de vijf onderdelen van het rijksmonumentencomplex Hof van Bergh. De andere onderdelen van dit complex zijn de wapenleeuwen voor de hoofdpoort, de Plantage, de Nieuwe Gaarde en de Kaatsbaan.

Twee grote branden

Op de voorburcht hebben meer gebouwen gestaan dan er nu nog zijn, maar de hoofdburcht is na het begin van de 18e eeuw niet meer wezenlijk veranderd. De veranderingen die het kasteel sindsdien nog heeft ondergaan, zijn aangebracht tijdens de herstelwerkzaamheden na de branden van 1735 en 1939.

Lees meer over deze branden op de pagina's:

Koninklijk bezoek

Huis Bergh heeft meermaals koninklijk bezoek gehad:

Slotpoort met en zonder dam

Op bladzijde 129 van Het Huis Bergh door Mr. A.P. van Schilfgaarde staat geschreven dat de brug in 1568 een tochtbrugge dus ophaalbrug was. Ze is in 1881 afgebroken en door een dam vervangen. In 1941 is de dam weer afgegraven en vervangen door een nieuwe brug. Een jaar eerder was ter hoogte van de Herculeszuilen al een dam afgegraven en vervangen door een brug.

  • 18 oktober 1928
  • 1937
    Bron:
    Varsseveld Vroeger
  • Slotpoort met Hek.jpg
  • 1940
    Ontgraven van de dam bij de Herculeszuilen.

  • De doorgang naar de tuinen en het gezicht op Hoog-Elten.

Eerdere verkoopplannen

De vorsten van Hohenzollern waren al lang voor 1912 van plan hun bezittingen in Nederland te verkopen. Zoals uit onderstaande krantenknipsels blijkt, had zich in 1875 een gegadigde gemeld, maar ging de verkoop niet door.

Uit de Nieuwe Amsterdamsche Courant van woensdag 9 juni 1875
Uit het Algemeen Handelsblad van 18 juni 1875

Afbeeldingen

Klik op onderstaande afbeeldingen voor een vergroting. 


‎

Foto's van voor de brand van 1939

Klik op de foto's voor een vergroting.

  • Huis Bergh door
    JC Greire jr.

  • Kasteel voor de brand van '39.jpg

  • Huis Bergh vanuit het westen voor 1912. Bron Het oude kasteel herleefde.

  • Huisbergh slot.jpg
  • 20 S BCJA.jpg
  • Huis bergh 3 kl.jpg
  • mei 1891
  • Huis Berg 4 kl.jpg
  • Huis Berg 2 kl.jpg
  • Huis Bergh zonder begr.jpg
  • Poort Huis Bergh.jpg
  • Kopie van huisbergh kleur.jpg
  • Huis Bergh ingang kl.jpg
  • Gezicht op kasteel en gasthuis kl.jpg
  • Dam bij kasteel 1928 kl.jpg

  • Zwitserse Bürgerverein,
    1937. Bron:
    Varsseveld Vroeger

Huis Bergh als inspiratie

Groot Horloo heeft een toren als die van Huis Bergh.

De architect Anoul Bouma heeft met enkele mensen Huis Bergh bezocht om inspiratie op te doen voor een nieuwbouwproject in Ermelo, genaamd Kasteel Groot Horloo. In dit complex van eengezinswoningen, gebouwd in 2010, zijn de details van een kasteel terug te vinden in de gebruikte bakstenen, de lateien, de deuren, de fontein en de brug.

Bron: Groot Horloo

Wijngaard Kasteel Huis Bergh

Huis Bergh verpacht een perceel van 1,5 hectare tussen de 's-Heerenbergseweg en het Nachtegaalslaantje aan Wijngoed Montferland. Dit wijngoed produceert een rode wijn met de naam Cuvée Kasteel Huis Bergh. Deze wijn is op de markt gebracht in een fles met een etiket waarop Huis Bergh is afgebeeld.

Kaart

Bezig met het laden van de kaart...

Bronnen

Externe links

Overgenomen van "https://berghapedia.nl/index.php?title=Huis_Bergh&oldid=96986"