Zwaab, Isaac Abraham

Isaac Abraham Zwaab werd op 5 december 1879 geboren in Mülfort, Pruisen (nu een stadsdeel van Mönchengladbach). De identiteit van zijn ouders kon nog niet met zekerheid achterhaald worden, maar waarschijnlijk waren dit Abraham Barend Zwaab en Rosetta Wolf. Zij waren in elk geval de ouders van Moritz Moses Zwaab, die vermoedelijk een broer van Isaac Abraham was.

Het lijkt erop dat zijn roepnaam Isidor was, want met doorhalingen staat deze naam met dezelfde geboortedatum vermeld op het adres van Meijer Zwaab in 's-Heerenberg, die dan als broer van Abraham Barend Zwaab een oom van Isaac Abraham was. In het Gedenkbuch des Bundesarchives für die Opfer der Verfolgung der Juden unter der nationalsozialistischen Gewaltherrschaft in Deutschland 1933-1945 staat hij vermeld als Isaac Abraham Isidor, wat erop wijst dat Isidor geen roepnaam maar zijn derde voornaam was.

Een uitsnede uit het bevolkingsregister van Bergh over de jaren 1890–1910. Isaac Abraham en Isidor hebben dezelfde geboortedatum en –plaats. Waarschijnlijk wordt dezelfde persoon bedoeld.

Zwaabs Stolperstein op de
Neumarkt in Emmerik

Zwaab heeft in de loop der tijd meermaals een periode bij zijn oom in 's-Heerenberg gewoond. Al op 30 juni 1885 – hij was toen nog maar vijf jaar – kwam hij aan vanuit Odenkirchen (net als Mülfort nu een stadsdeel van Mönchengladbach). Op 10 januari 1887 keerde hij terug naar Odenkirchen. Op 2 december 1892 kwam hij terug naar 's-Heerenberg, dit keer vanuit Elten, om op 23 november 1895 naar Emmerik te vertrekken. Op 28 januari 1896 werd hij opnieuw ingeschreven in 's-Heerenberg. Na enige tijd vertrok hij weer, maar was op 21 juli 1900 weer in 's-Heerenberg tot hij op 7 april 1904 werd uitgeschreven naar Emmerik. Daar heeft hij als handelaar in lompen en oud metaal naar verluidt een aardig kapitaal vergaard. Op 29 januari 1941 werd hij om een of andere reden uitgewezen naar Nederland.

In Nederland vestigde Zwaab zich in Amsterdam. Als zijn adres wordt genoemd Nieuwe Achtergracht 55-I, waar ook Moritz Moses Zwaab heeft gewoond. Ook deze Zwaab heeft enige tijd bij Meijer Zwaab in 's-Heerenberg gewoond. Zoals hierboven beschreven, waren Isaac en Moritz waarschijnlijk broers.

Nieuwe Keizersgracht nr. 89 in Amsterdam wordt genoemd als Zwaabs adres toen hij op 1 juni 1943 werd afgevoerd naar Westerbork. Daar werd hij nog dezelfde dag op transport gesteld naar het vernietigingskamp Sobibór. Drie dagen later, op 4 juni 1943, is hij daar omgekomen, 63 jaar oud.

Zijn naam staat vermeld in Gedenkboek 33 van de Oorlogsgravenstichting.

Op de Neumarkt in Emmerik wordt hij herdacht met een Stolperstein. Deze steen maakt deel uit van een doorlopend project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig om de slachtoffers van het nationaalsocialisme te gedenken. Op 28 december 2019 werd in het Beierse Memmingen de 75.000ste Stolperstein gelegd.

In Emmerik is ook een Stolperstein voor Johanna Zwaab. In 's-Heerenberg zijn in 2013 Stolpersteine geplaatst voor Benjamin Straus en zijn vrouw.

Bronnen

• Bevolkingsregister Bergh
• Oorlogsgravenstichting
• Digitaal Monument Joodse Gemeenschap
• Arolsen Archives
• Yad Vashem
• Gedenkbuch des Bundesarchives
• Archieven.nl