Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !
Bergen, Jacobus Bernardus van: verschil tussen versies
k (VV Zeddam) |
(grote aanvulling met foto's en informatie) |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| − | + | == In Zeddam == | |
'''Sjaak van Bergen''' werd op 1 juni [[1916]] geboren in [[Zeddam]] als zoon van [[Slagers|slager]] [[Bergen, van-Winterink|Hermanus van Bergen en Maria Winterink]]. | '''Sjaak van Bergen''' werd op 1 juni [[1916]] geboren in [[Zeddam]] als zoon van [[Slagers|slager]] [[Bergen, van-Winterink|Hermanus van Bergen en Maria Winterink]]. | ||
| − | Sjaak werkte enige jaren als slager bij zijn vader in de zaak, zoals ook uit | + | Sjaak werkte enige jaren als slager bij zijn vader in de zaak, zoals ook uit onderstaand krantenknipsel blijkt. Van 5 mei [[1933]] tot 27 januari [[1934]] woonde hij bij zijn tante in [[Aalten]]. Zij was weduwe en een zus van zijn moeder. Als beroep staat in het Aaltense bevolkingsregister vermeld: slager. Nadien woonde hij weer bij zijn ouders in Zeddam. |
| − | + | Sjaak was een van de voetballers van het eerste uur bij de [[Zeddam voetbal|Voetbalvereniging Zeddam]]. | |
| + | {| | ||
| + | |- valign=top | ||
| + | |[[Bestand:SJAAK v BERGEN ALS VOETBALLER IN ZEDDAM 1934.jpeg| thumb|300px|'''Sjaak als voetballer in Zeddam in 1934]] | ||
| + | |[[Bestand:Graafschapbode 19360605 Sjaak van Bergen.png|thumb|400px|'''Uit de [[Graafschapbode]] van 5 juni 1936]] | ||
| + | |} | ||
| + | |||
| + | == Nederlands-Indië == | ||
| + | === Als KNIL-soldaat naar de Oost === | ||
| + | [[Bestand:Van Bergen 19380525 AHochtend.jpg|right|thumb|450px|'''Uit de ochtendeditie van het ''Algemeen Handelsblad'' van 25 mei 1938]] | ||
| + | In [[1938]] meldde Sjaak zich bij het [[KNIL-militairen|KNIL]], het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger. Daarvoor moest hij naar de Prins Hendrikkazerne in Nijmegen, waar de Koloniale Reserve gelegerd was, het opleidingscentrum voor het KNIL in Nederland. Na een keuring en een proeftijd van twee tot drie maanden bij de Koloniale Reserve werd hij geschikt bevonden en uitgezonden naar Nederlands-Indië . | ||
| + | |||
| + | Hij vertrok op 1 juni 1938, de dag dat hij 22 werd, met het passagiersschip ''Marnix van St. Aldegonde'' van Amsterdam naar Indië. Hij maakte deel uit van een detachement aanvullingstroepen waartoe ook [[Overgoor, Josephus Johannes|Joep Overgoor]] uit [[Vinkwijk]] behoorde. Uit de scheepvaartberichten in de dagbladen van die tijd blijkt dat de ''Marnix'' op 6 juni Gibraltar passeerde. Op 10 juni kwamen in Genua nog een aantal passagiers uit Nederland aan boord. Die waren daags tevoren in Nederland op de trein gestapt en bespaarden zo ruim een week reistijd. Op 14 juni voer het schip door het Suezkanaal, was op 23 juni in Colombo op Ceylon, en bereikte op 26 juni Sabang, de eerste haven in Nederlands-Indië. De aankomst in de hoofdbestemming Batavia was op 30 juni. De volgende dag zette de ''Marnix'' zijn reis voort langs de noordkust van Java om nog passagiers af te zetten in Semarang en ten slotte in Soerabaja, waar Sjaak en zijn detachement vermoedelijk op 2 juli ontscheepten. | ||
<br clear=all/> | <br clear=all/> | ||
| − | = | + | <gallery caption="Aan boord van de Marnix van St. Aldegonde"> |
| − | In Nederlands-Indië | + | Bestand:4 DIENSTMAKKERS LINKS SJAAK .jpeg|'''Helemaal links staat Sjaak en helemaal rechts Joep Overgoor. Van de twee soldaten in het midden is degene rechts Gerrit van Dam, die verderop in dit verhaal ook nog voorkomt. De naam van de linker soldaat is niet bekend. |
| + | Bestand:3 DIENSTMAKKERS RECHTS SJAAK .jpeg|'''In sporttenue op zee staan hier v.l.n.r. Joep Overgoor, Gerrit van Dam en Sjaak. | ||
| + | Bestand:11 DIENSTMAKKERS LINKS BOVEN SJAAK.jpeg|'''Elf dienstmakkers. Sjaak staat linksboven te zwaaien | ||
| + | Bestand:GERRIT - JOEP - JACK .jpeg|'''Gerrit van Dam, Joep Overgoor en Sjaak.'''<br><br>Klik op de foto's voor een vergroting | ||
| + | </gallery> | ||
| + | |||
| + | Hoewel hij al op 1 juni uit Nederland was vertrokken, werd Sjaak pas op 22 juli uitgeschreven uit het [[bevolkingsregister]] van de [[gemeente Bergh]]. Hij zat toen al lang en breed in Indië, maar deze vertraging zal ermee te maken hebben dat hij tijdens zijn opleiding in Nijmegen officieel nog inwoner van Bergh was. Pas toen hij daadwerkelijk in Indië was, kon hij in Bergh uitgeschreven worden. Maar het duurde in die tijd even voor een bericht uit Indië op het [[Nije Raethuijs|gemeentehuis]] in [['s-Heerenberg]] was. Joep Overgoor, die hierboven al werd genoemd, werd ook op 22 juli 1938 uitgeschreven. | ||
| + | |||
| + | === Kanonnier en getrouwd in Soerabaja === | ||
| + | In Nederlands-Indië diende Sjaak als kanonnier tweede klas bij het IIe Bataljon Luchtdoelartillerie in Soerabaja. Deze eenheid was samen met de Kustartillerie gelegerd in de Darmo-kazerne, die te zien is op de pagina van [[Moerkes, Wilhelmus Hermanus|KNIL-soldaat Moerkes]]. | ||
| + | |||
| + | In Soerabaja leerde Sjaak het Indische meisje Leentje Johanna Sambow kennen, met wie hij op 1 november [[1939]] trouwde. Zij kregen twee kinderen; Jaap, die nu in [[Zevenaar]] woont, en Saartje, die in [[1977]] op 37-jarige leeftijd in Rotterdam is overleden. | ||
| + | |||
| + | Ook Sjaaks dienstmakker Gerrit van Dam trouwde met een Indisch meisje, maar op de trouwdag kon Gerrit om een of andere reden niet zelf aanwezig zijn. Zodoende is hij met de handschoen getrouwd en heeft Sjaak die dag Gerrits honneurs waargenomen door naast diens bruid te staan. | ||
| + | <gallery caption="Uit het leven van Sjaak en Leentje in Soerabaja"> | ||
| + | Bestand:SJAAK v BERGEN HUWELIJK 1.jpeg|'''Trouwfoto van Sjaak van Bergen en Leentje Sambow op 1 november 1939 | ||
| + | Bestand:SJAAK v BERGEN HUWELIJK MET LEENTJE .jpeg|'''Het bruidspaar Sjaak en Leentje | ||
| + | Bestand:SJAAK met FAM SAMBOW.jpeg|'''Sjaak met de familie Sambow | ||
| + | Bestand:SJAAK met Leentje en haar broertje.jpeg|'''Sjaak met Leentje en haar broertje'''<br><br>Klik op de foto's voor een vergroting | ||
| + | </gallery> | ||
| + | <br> | ||
| + | === De Tweede Wereldoorlog === | ||
| + | [[Bestand:Interneringskaart Sjaak van Bergen.jpg|thumb|right|400px|'''Sjaaks Japanse interneringskaart.'''<br>Klik voor een vergroting]] | ||
Begin [[1942]] vielen de Japanners Nederlands-Indië binnen, waarna het KNIL op 8 maart 1942 capituleerde. Twee dagen later namen de Japanners Sjaak krijgsgevangen op een niet nader genoemde plaats op Java. De dag van zijn gevangenneming staat op zijn Japanse interneringskaart vermeld als 17-3-10, ofwel 10 maart in het 17e jaar van de regering van keizer Hirohito. | Begin [[1942]] vielen de Japanners Nederlands-Indië binnen, waarna het KNIL op 8 maart 1942 capituleerde. Twee dagen later namen de Japanners Sjaak krijgsgevangen op een niet nader genoemde plaats op Java. De dag van zijn gevangenneming staat op zijn Japanse interneringskaart vermeld als 17-3-10, ofwel 10 maart in het 17e jaar van de regering van keizer Hirohito. | ||
| − | Uit de interneringskaart blijkt verder dan zijn gezin woonde op het adres Kalongan Gg. III/17 in Soerabaja. Zijn ouderlijk adres staat ook | + | Uit de interneringskaart blijkt verder dan zijn gezin woonde op het adres Kalongan Gg. III/17 in Soerabaja. Zijn ouderlijk adres staat ook vermeld: [[Bovendorpsstraat|Dorpstraat 55]] in Zeddam. Zijn stamboeknummer (zoals een leger- of registratienummer bij het KNIL heette) was 93784. Het nummer 82168 in het veld ''Remarks'' is pas na [[1955]] door de Stichting Administratie Indonesische Pensioenen toegevoegd. |
| − | Na verblijf in een krijgsgevangenkamp op Java werd Sjaak op een onbekende datum overgebracht naar Thailand om als dwangarbeider aan de beruchte Birmaspoorlijn | + | Na verblijf in een krijgsgevangenkamp op Java werd Sjaak op een onbekende datum overgebracht naar Thailand om als dwangarbeider te werken aan de beruchte Birmaspoorlijn. Daar werd hij op 27 september [[1943]] ziek en overleed op 2 december 1943 om vier uur 's nachts in Kuie. Als doodsoorzaak wordt malaria vermeld, maar de erbarmelijke leefomstandigheden hebben zonder meer ook aan zijn dood bijgedragen. Hij werd in Kuie begraven en later herbegraven op de ''Kanchanaburi War Cemetery'' in Thailand, vak 3, rij F, graf 57. |
| − | Op | + | Op de ''Kanchanaburi War Cemetery'' liggen eveneens begraven [[Berg, Carolus Johannes van den|C.J. van den Berg]], [[Derksen, Wilhelmus Antonius|W.A. Derksen]], [[Moerkes, Wilhelmus Hermanus |W.H. Moerkes]] en [[Wennekes, Carel Antoon|C.A. Wennekes]]. |
Sjaak staat vermeld op het [[oorlogsmonument Zeddam|oorlogsmonument in Zeddam]] en in de ''Erelijst van gevallenen 1940-1945''. | Sjaak staat vermeld op het [[oorlogsmonument Zeddam|oorlogsmonument in Zeddam]] en in de ''Erelijst van gevallenen 1940-1945''. | ||
| + | |||
| + | Twee broers van zijn vrouw, Jan Hendrik Sambow en Lodewijk Petrus Sambow, zijn ook in de oorlog omgekomen. Zij zijn eind [[1944]] in Bodjonegoro bij Soerabaja samen met anderen door de Japanners onthoofd. Zij waren twintig en negentien jaar oud. Zij liggen thans begraven in het verzamelgraf Bodjonegoro op het Nederlandse ereveld Ancol in Jakarta. | ||
| + | <br clear=all/> | ||
| + | <gallery caption="Ter nagedachtenis aan Sjaak van Bergen"> | ||
| + | Bestand:Bergen JB grafsteen Thailand.jpg|'''Sjaaks grafsteen op de ''Kanchanaburi War Cemetery'' in Thailand.'''<br/>Foto: Oorlogsgravenstichting | ||
| + | Bestand:Bergen van in Erelijst 14.jpg|'''De vermelding van Sjaak op blz. 14 van de ''Erelijst van gevallenen 1940-1945'' | ||
| + | Bestand:RODE KRUIS VERKLARING SJAAK v BERGEN.jpeg|'''De verklaring van het Rode Kruis in Soerabaja van 28 maart [[1946]], waarin het overlijden van Sjaak op 2 december 1943 wordt meegedeeld | ||
| + | Bestand:OVERLIJDENSAKTE SJAAK v BERGEN 1.jpeg|'''Sjaaks overlijdensakte, gedateerd op 2 oktober 1946 in Soerabaja'''<br><br>Klik op de afbeeldingen voor een vergroting | ||
| + | </gallery> | ||
| + | <br> | ||
| + | === Het gedicht van zijn moeder === | ||
{| | {| | ||
| − | |- valign=top | + | |-valign=top |
| − | + | |[[Bestand:Het Kruis - Moeder van Bergen.png|350px]] | |
| − | |[[Bestand: | + | |Nadat de familie het bericht van Sjaaks dood had ontvangen, schreef zijn moeder nevenstaand gedicht. Op de foto is het oorspronkelijke grafkruis te zien. Het knipsel komt uit het archief van [[Lukkezen, Bertus|Bertus Lukkezen]] |
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
|} | |} | ||
| − | + | ||
== Bronnen == | == Bronnen == | ||
| − | *[[Bevolkingsregister| | + | *Jaap van Bergen |
| + | *[[Bevolkingsregister|Bevolkingsregister Bergh]] en Aalten | ||
*[http://kranten.kb.nk Historische kranten] | *[http://kranten.kb.nk Historische kranten] | ||
*Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Binnenlandse Zaken: Stichting Administratie Indonesische Pensioenen (SAIP), Stamboekgegevens KNIL-militairen, met Japanse Interneringskaarten, 1942-1996, nummer toegang 2.10.50.03, inventarisnummer 419 (te vinden op [http://www.gahetna.nl gahetNa]) | *Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Binnenlandse Zaken: Stichting Administratie Indonesische Pensioenen (SAIP), Stamboekgegevens KNIL-militairen, met Japanse Interneringskaarten, 1942-1996, nummer toegang 2.10.50.03, inventarisnummer 419 (te vinden op [http://www.gahetna.nl gahetNa]) | ||
| Regel 36: | Regel 79: | ||
*[[Parochie Zeddam 1150-1975]], blz. 95 | *[[Parochie Zeddam 1150-1975]], blz. 95 | ||
| − | {{Onderwerp | + | {{Onderwerp|Tweede Wereldoorlog|Militairen|Indiëgangers|KNIL-militairen|Oorlogsslachtoffers}} |
Versie van 2 feb 2013 om 18:08
Inhoud
In Zeddam
Sjaak van Bergen werd op 1 juni 1916 geboren in Zeddam als zoon van slager Hermanus van Bergen en Maria Winterink.
Sjaak werkte enige jaren als slager bij zijn vader in de zaak, zoals ook uit onderstaand krantenknipsel blijkt. Van 5 mei 1933 tot 27 januari 1934 woonde hij bij zijn tante in Aalten. Zij was weduwe en een zus van zijn moeder. Als beroep staat in het Aaltense bevolkingsregister vermeld: slager. Nadien woonde hij weer bij zijn ouders in Zeddam.
Sjaak was een van de voetballers van het eerste uur bij de Voetbalvereniging Zeddam.
 Uit de Graafschapbode van 5 juni 1936 |
Nederlands-Indië
Als KNIL-soldaat naar de Oost
In 1938 meldde Sjaak zich bij het KNIL, het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger. Daarvoor moest hij naar de Prins Hendrikkazerne in Nijmegen, waar de Koloniale Reserve gelegerd was, het opleidingscentrum voor het KNIL in Nederland. Na een keuring en een proeftijd van twee tot drie maanden bij de Koloniale Reserve werd hij geschikt bevonden en uitgezonden naar Nederlands-Indië .
Hij vertrok op 1 juni 1938, de dag dat hij 22 werd, met het passagiersschip Marnix van St. Aldegonde van Amsterdam naar Indië. Hij maakte deel uit van een detachement aanvullingstroepen waartoe ook Joep Overgoor uit Vinkwijk behoorde. Uit de scheepvaartberichten in de dagbladen van die tijd blijkt dat de Marnix op 6 juni Gibraltar passeerde. Op 10 juni kwamen in Genua nog een aantal passagiers uit Nederland aan boord. Die waren daags tevoren in Nederland op de trein gestapt en bespaarden zo ruim een week reistijd. Op 14 juni voer het schip door het Suezkanaal, was op 23 juni in Colombo op Ceylon, en bereikte op 26 juni Sabang, de eerste haven in Nederlands-Indië. De aankomst in de hoofdbestemming Batavia was op 30 juni. De volgende dag zette de Marnix zijn reis voort langs de noordkust van Java om nog passagiers af te zetten in Semarang en ten slotte in Soerabaja, waar Sjaak en zijn detachement vermoedelijk op 2 juli ontscheepten.
- Aan boord van de Marnix van St. Aldegonde
Helemaal links staat Sjaak en helemaal rechts Joep Overgoor. Van de twee soldaten in het midden is degene rechts Gerrit van Dam, die verderop in dit verhaal ook nog voorkomt. De naam van de linker soldaat is niet bekend.
In sporttenue op zee staan hier v.l.n.r. Joep Overgoor, Gerrit van Dam en Sjaak.
Elf dienstmakkers. Sjaak staat linksboven te zwaaien
Gerrit van Dam, Joep Overgoor en Sjaak.
Klik op de foto's voor een vergroting
Hoewel hij al op 1 juni uit Nederland was vertrokken, werd Sjaak pas op 22 juli uitgeschreven uit het bevolkingsregister van de gemeente Bergh. Hij zat toen al lang en breed in Indië, maar deze vertraging zal ermee te maken hebben dat hij tijdens zijn opleiding in Nijmegen officieel nog inwoner van Bergh was. Pas toen hij daadwerkelijk in Indië was, kon hij in Bergh uitgeschreven worden. Maar het duurde in die tijd even voor een bericht uit Indië op het gemeentehuis in 's-Heerenberg was. Joep Overgoor, die hierboven al werd genoemd, werd ook op 22 juli 1938 uitgeschreven.
Kanonnier en getrouwd in Soerabaja
In Nederlands-Indië diende Sjaak als kanonnier tweede klas bij het IIe Bataljon Luchtdoelartillerie in Soerabaja. Deze eenheid was samen met de Kustartillerie gelegerd in de Darmo-kazerne, die te zien is op de pagina van KNIL-soldaat Moerkes.
In Soerabaja leerde Sjaak het Indische meisje Leentje Johanna Sambow kennen, met wie hij op 1 november 1939 trouwde. Zij kregen twee kinderen; Jaap, die nu in Zevenaar woont, en Saartje, die in 1977 op 37-jarige leeftijd in Rotterdam is overleden.
Ook Sjaaks dienstmakker Gerrit van Dam trouwde met een Indisch meisje, maar op de trouwdag kon Gerrit om een of andere reden niet zelf aanwezig zijn. Zodoende is hij met de handschoen getrouwd en heeft Sjaak die dag Gerrits honneurs waargenomen door naast diens bruid te staan.
- Uit het leven van Sjaak en Leentje in Soerabaja
Trouwfoto van Sjaak van Bergen en Leentje Sambow op 1 november 1939
Het bruidspaar Sjaak en Leentje
Sjaak met de familie Sambow
Sjaak met Leentje en haar broertje
Klik op de foto's voor een vergroting
De Tweede Wereldoorlog
Begin 1942 vielen de Japanners Nederlands-Indië binnen, waarna het KNIL op 8 maart 1942 capituleerde. Twee dagen later namen de Japanners Sjaak krijgsgevangen op een niet nader genoemde plaats op Java. De dag van zijn gevangenneming staat op zijn Japanse interneringskaart vermeld als 17-3-10, ofwel 10 maart in het 17e jaar van de regering van keizer Hirohito.
Uit de interneringskaart blijkt verder dan zijn gezin woonde op het adres Kalongan Gg. III/17 in Soerabaja. Zijn ouderlijk adres staat ook vermeld: Dorpstraat 55 in Zeddam. Zijn stamboeknummer (zoals een leger- of registratienummer bij het KNIL heette) was 93784. Het nummer 82168 in het veld Remarks is pas na 1955 door de Stichting Administratie Indonesische Pensioenen toegevoegd.
Na verblijf in een krijgsgevangenkamp op Java werd Sjaak op een onbekende datum overgebracht naar Thailand om als dwangarbeider te werken aan de beruchte Birmaspoorlijn. Daar werd hij op 27 september 1943 ziek en overleed op 2 december 1943 om vier uur 's nachts in Kuie. Als doodsoorzaak wordt malaria vermeld, maar de erbarmelijke leefomstandigheden hebben zonder meer ook aan zijn dood bijgedragen. Hij werd in Kuie begraven en later herbegraven op de Kanchanaburi War Cemetery in Thailand, vak 3, rij F, graf 57.
Op de Kanchanaburi War Cemetery liggen eveneens begraven C.J. van den Berg, W.A. Derksen, W.H. Moerkes en C.A. Wennekes.
Sjaak staat vermeld op het oorlogsmonument in Zeddam en in de Erelijst van gevallenen 1940-1945.
Twee broers van zijn vrouw, Jan Hendrik Sambow en Lodewijk Petrus Sambow, zijn ook in de oorlog omgekomen. Zij zijn eind 1944 in Bodjonegoro bij Soerabaja samen met anderen door de Japanners onthoofd. Zij waren twintig en negentien jaar oud. Zij liggen thans begraven in het verzamelgraf Bodjonegoro op het Nederlandse ereveld Ancol in Jakarta.
- Ter nagedachtenis aan Sjaak van Bergen
Sjaaks grafsteen op de Kanchanaburi War Cemetery in Thailand.
Foto: Oorlogsgravenstichting
De vermelding van Sjaak op blz. 14 van de Erelijst van gevallenen 1940-1945
De verklaring van het Rode Kruis in Soerabaja van 28 maart 1946, waarin het overlijden van Sjaak op 2 december 1943 wordt meegedeeld
Sjaaks overlijdensakte, gedateerd op 2 oktober 1946 in Soerabaja
Klik op de afbeeldingen voor een vergroting
Het gedicht van zijn moeder
|
Nadat de familie het bericht van Sjaaks dood had ontvangen, schreef zijn moeder nevenstaand gedicht. Op de foto is het oorspronkelijke grafkruis te zien. Het knipsel komt uit het archief van Bertus Lukkezen |
Bronnen
- Jaap van Bergen
- Bevolkingsregister Bergh en Aalten
- Historische kranten
- Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Binnenlandse Zaken: Stichting Administratie Indonesische Pensioenen (SAIP), Stamboekgegevens KNIL-militairen, met Japanse Interneringskaarten, 1942-1996, nummer toegang 2.10.50.03, inventarisnummer 419 (te vinden op gahetNa)
- Erelijst van gevallenen 1940-1945
- Oorlogsgravenstichting
- Parochie Zeddam 1150-1975, blz. 95
