Grensjagers: verschil tussen versies

Versie van 12 aug 2022 om 09:37

Gemeene Jager 1798
Het uniform van de grensjagers kwam overeen met dat wat de jagers (lichte infanterie) eerder al droegen.
Aquarel naar J.A. Langendijk.

Op 8 april 1808 richtte Lodewijk Napoleon, koning van het toenmalige Koninkrijk Holland, per decreet een Korps Grensjagers op. Het doel van dit korps was het tegengaan van smokkelarij. Het personeel bestond uit gepensioneerde onderofficieren.

Na de inlijving van het Koninkrijk Holland bij het Franse Keizerrijk op 9 juli 1810 heeft dit Korps Grensjagers nog bestaan tot begin 1811. Er waren geen grensjagers meer nodig omdat er, ook aan de oostkant, geen grenzen meer waren. Nadat Nederland in 1813 zijn onafhankelijkheid had teruggekregen, richtte koning Willem I op 28 juli 1814 een nieuw Korps Grensjagers op. Dit korps leek qua samenstelling en taken sterk op het korps van koning Lodewijk, maar formeel is er geen sprake van een heroprichting: beide korpsen heetten Korps Grensjagers. Om ze van elkaar te onderscheiden, heeft Berghapedia ze genummerd:

Het 1e Korps Grensjagers van koning Lodewijk (1808–1811)
Het 2e Korps Grensjagers van koning Willem I (1814–1823)

Op het grondgebied van de latere gemeente Bergh (die pas in 1821 ontstond!) werden grensjagers gestationeerd in de plaatsen met een grensovergang naar Pruisen: Beek en 's-Heerenberg. In beide plaatsen waren van beide korpsen vijf grensjagers gestationeerd; vier sergeanten met een sergeant-majoor als commandant. Vanwege personeelswisselingen en een enkeling die in zowel het 1e als het 2e Korps in Bergh heeft gediend, zijn er geen twintig, maar 23 grensjagers in Bergh gestationeerd geweest.

Achternaam	Geboorte- jaar	Geboorteplaats	Standplaats 1e Korps	Standplaats 2e Korps	Overlijdens- jaar	Overlijdens- plaats
Eekeren, van				's-Heerenberg
Fielt			's-Heerenberg		1817	Beek
Fisscher		Altenburg (Saksen)	's-Heerenberg		1824	's-Heerenberg
Groningen, van	1755	Amersfoort	Enschede	Beek	1822	Beek
Iscken	1771	Helsen (Waldeck)		's-Heerenberg	1857	Zeddam
Jansen			Sillenstede	Beek
Jochems	1753	Den Bosch	's-Heerenberg		1828	's-Heerenberg
Konings			's-Heerenberg
Koster	1755	Wrexen (Waldeck)	Beek
Pegman	1763	Zwolle	Beek		1830	Arnhem
Pfanstiehl	1767	Obernurf (Hessen-Kassel)	Haaksbergen	's-Heerenberg	1835	Arnhem
Putters	1770	Delft	Beek		1824	Hatert
Roos	1773	Amsterdam	Oldenzaal	's-Heerenberg	1823	Nijmegen
Salterbach		Hachenburg (Sayn-Hachenburg)	Beek
Scheffer			Nieuweschans	Beek	1823	Doetinchem
Schoonbroodt		Maastricht	Beek		1846	Wierden
Stephanie			Haaksbergen	's-Heerenberg	1835	Dichteren
Sutherland	1758	Maastricht	Rotterdam	Beek	1828	Wehl
Trommer		"Duitsland"	Enschede	's-Heerenberg	1825	Doetinchem
Ullman			Beek		1824	Oude Pekela
Valk	1776	Den Haag	Beek	Beek	1854	Nijmegen
Veer, van der			's-Heerenberg
Weiss				Beek

Na de opheffing van dat 2e Korps in 1823 mochten zij die dat wilden en nog geschikt waren vervolgens commies worden. Carel Fielt werd na opheffing van het 2e Korps een van de eerste veldwachters in 's-Heerenberg. Hij heeft net als Jacobus van Groningen voor een talrijk nageslacht in Bergh gezorgd.

Bronnen

Old Ni-js nr. 50, blz. 18
Grensjagers en Commiezen (te paard) 1814-1828, H. Kramer, Contactorgaan ADW (december 1992), blz. 8–22
Nationaal Archief, Inventaris van de archieven van de Staatssecretarie onder Lodewijk Napoleon, toegangsnummer 2.01.01.07, inventarisnummer 125
Commies op Wikipedia
Genealogisch onderzoek Will Hermsen

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-[[Bestand:Jager 1e bat.jpg|200px|right|thumb|<center>'''Gemeene Jager 1798'''<br>Deze aquarel naar J.A. Langendijk geeft een aardig goed beeld van een grensjager.</center>]]
+[[Bestand:Jager 1e bat.jpg|300px|right|thumb|<center>'''Gemeene Jager 1798'''<br>Het uniform van de grensjagers kwam overeen met dat wat de jagers (lichte infanterie) eerder al droegen.<br>Aquarel naar J.A. Langendijk.</center>]]
-[[Bestand:Jager A118.jpg|350px|right|thumb|<center>'''Jagers van verschillende regimenten <br>van het 8e legerkorps'''</center>
+Op 8 april [[1808]] richtte [[Napoleon Bonaparte, Lodewijk|Lodewijk Napoleon]], koning van het toenmalige Koninkrijk Holland, per decreet een '''Korps Grensjagers''' op. Het doel van dit korps was het tegengaan van [[Smokkelwaar|smokkelarij]]. Het personeel bestond uit gepensioneerde onderofficieren.
-Aquarel naar C. Suhr. Tijdens het Koninkrijk Holland werd het bestaande uniform der Jagers behouden, maar spoedig kwamen er vele nieuwe bepalingen. Zo werd de hoed vervangen door een sjako met de pluim naar voren. Op 17 september [[1806]] werd de snit van de borstkleppen veranderd naar “à la hussarde”, puntig dus. De beide jagers met rode vierkante borstkleppen zijn gekleed in de stijl van [[1805]], de een nog met de oude hoed, de ander met een sjako.<br>
-Omdat het grootste gedeelte van onze infanterie en cavalerie in [[Duitsland]] was gelegerd, is een goede bron het album "''Abbildungen der Uniformen aller in Hamburg seit den Jahren 1806 bis 1815 einquartiert gewesener Truppen''" van de hand van de gebroeders Christoffel en Cornelius Suhr.]]
-Het '''Korps Grensjagers''' werd in [[1808]] opgericht ter bestrijding van de [[Smokkelwaar|smokkelarij]]. Het ''decreet van den 8sten April 1808'' vertelt over het ontstaan, het hoe en het waarom van het Korps. We vinden het in het archief van de Staatsecretarie van [[Napoleon Bonaparte, Lodewijk|koning Lodewijk Napoleon]].
-Uit het decreet blijkt dat de minister van Oorlog (nu minister van Defensie) uit de overcomplete sergeant-majoors, sergeanten en foeriers der Armee een zodanig aantal ''escouades'' grensjagers zal oprichten als de minister van Financiën nodig heeft bij het ontvangen van de rijksbelastingen. Verder geldt het volgende.
+Na de inlijving van het Koninkrijk Holland bij het Franse Keizerrijk op 9 juli [[1810]] heeft dit Korps Grensjagers nog bestaan tot begin [[1811]]. Er waren geen grensjagers meer nodig omdat er, ook aan de oostkant, geen grenzen meer waren. Nadat Nederland in [[1813]] zijn onafhankelijkheid had teruggekregen, richtte koning Willem I op 28 juli [[1814]] een nieuw Korps Grensjagers op. Dit korps leek qua samenstelling en taken sterk op het korps van koning Lodewijk, maar formeel is er geen sprake van een heroprichting: beide korpsen heetten ''Korps Grensjagers''. Om ze van elkaar te onderscheiden, heeft [[Berghapedia]] ze genummerd:
-*Het mogen niet meer dan 40 escouades zijn (art. 1).
+*Het [[1ste Korps Grensjagers van 1808-1811|1e Korps Grensjagers]] van koning Lodewijk (1808–1811)
-*Iedere escouade zal bestaan uit vijf man en gecommandeerd door een sergeant-majoor of opperwachtmeester (art. 2).
+*Het [[2de Korps Grensjagers van 1814 tot 1823|2e Korps Grensjagers]] van koning Willem I (1814–[[1823]])
-*Zij staan ter beschikking van de minister van Financiën, en onder de onmiddellijke orders van de inspecteurs der gemene middelen in de departementen (art. 3).
-*De grensjagers ontvangen het traktement van reforme (pensioen) aan hun militaire graad verknocht, aangevuld met een bedrag tot hun vroegere soldij. De huisvesting en geneeskundige verzorging zijn voor eigen rekening maar ze delen wel mee in de premies die de belastingwetten toestaan (boeten en transacties) (art. 4).
-*Zij zullen met een buks en toebehoren en met een sabel hangende aan een bandelier van zwart leder gewapend worden. Hunne montering zal bestaan uit een jagersbuis van donkergrijs laken of carsaay (''gris de fer''), zwarte kraag en opslagen, witte metalen knopen met het opschrift ''Gemeene Middelen'', een lange broek of pantalon van dezelfde stoffagie als de buis, zwarte slobkouzen, een ronde hoed opgetoomd ter linkerzijde een zwarte kokarde, de witte luts en knoopen (art. 5).
-*Zij krijgen fl. 52.- kleingeld per jaar (art. 6).
-*Voor insubordinatie worden zij berecht door de krijgsraad, voor omkoping e.a. feiten door de gewone rechter (art. 7).
-Op grondgebied van de [[gemeente Bergh]] (die pas in [[1821]] ontstond!) werden twee escouades gestationeerd:
+Op het grondgebied van de latere [[gemeente Bergh]] (die pas in [[1821]] ontstond!) werden grensjagers gestationeerd in de plaatsen met een [[Grens#Grensovergangen|grensovergang]] naar [[Pruisen]]: [[Beek]] en [['s-Heerenberg]]. In beide plaatsen waren van beide korpsen vijf grensjagers gestationeerd; vier sergeanten met een sergeant-majoor als commandant. Vanwege personeelswisselingen en een enkeling die in zowel het 1e als het 2e Korps in Bergh heeft gediend, zijn er geen twintig, maar 23 grensjagers in Bergh gestationeerd geweest.
-*De 19e escouade in [[Beek]]
+<br clear=all/>
-*De 22e escouade in [['s-Heerenberg]]
+{| class="wikitable"
-(De 20e escouade lag in Tiel en de 21e in [[Didam]].)
+! width=120 |Achternaam
+! width=80 |Geboorte-<br>jaar
-De bijlagen bij het decreet geven ons enig inzicht in de voorgeschiedenis. Op 15 maart 1808 berichtte het ministerie van Oorlog:<br>
+! width=210 |Geboorteplaats
-::''door de Suppressie van de tweede Bataillons bij de Regimenten Infanterie en Jagers zal er een groot aantal onderofficieren overcompleet zijn, welke door hunnen ijver voor den dienst en goed gedrag tot dien rang zijn bevorderd geworden. Daar het nu zeer hard voor hun zoude zijn indien zij voor hunne lange en getrouwe dienst thans alleen de paspoort bekwamen terwijl men niet zonder 's Rijks Schatkist te bezwaren met uitgaven welke kunnen vermeden en tot een beter einde gebruikt worden aan deze manschappen de soldij van retraite kan accorderen en daar dezelve meest alle nog in staat zijn de dienst binnen 't Rijk te presenteren doch niet bij de veteranen kunnen geplaatst worden dewijl die compagnien reeds op den compleeten voet zijn gebracht. Zoo heb ik de eer Uwe Majesteit hiernevens aan te bieden een concept-decreet, tot het daarstellen van een zodanig aantal Escouades Koninglijke Hellebardiers, te formeren uit de bij de Regimenten Infanterie Jagers overcomplete onderofficieren welke Escouades ter dispositie van den Minister van Financien zullen dienen tot verzekering van de perceptie der Middelen te Water en te Lande.
+! width=100 |Standplaats<br>1e Korps
+! width=100 |Standplaats<br>2e Korps
-Blijkens dit schrijven waren er reeds contacten geweest met het ministerie van Financiën, dat positief oordeelde over dit voorstel. Op 4 april deelde het deze mee dat:<br>
+! width=80 | Overlijdens-<br>jaar
-::''zij hebben hier in het dubbeld voordeel gevonden van lieden te behouden voor den dienst van het Koningrijk die door hun beroep en goed gedrag de welwillendheid van Uwe Majesteit verdiend hebben en teffens de maatregelen te vermeerderen om de belastingen nauwkeuriger te kunnen doen invorderen het welk van dag tot dag noodzakelijker wierd. Deze voordragt en het reglement, het welk het concept decreet ten dien opzichte aangeboden, in zig bevat, schijnt ons toe de goedkeuring van Uwe Majesteit te mogen wegdragen.<br>
+! width=100 |Overlijdens-<br>plaats
-Wel stelt men nog enige wijzigingen voor.
+|-
+|[[ Eekeren, Nicolaas van|Eekeren, van]]|| || || ||'s-Heerenberg|| ||
-Dit [[1ste Korps Grensjagers van 1808-1811|1e Korps Grensjagers]] was feitelijk een Franse militaire eenheid. Het werd opgericht ten tijde van het Koninkrijk Holland en verloor zijn bestaansgrond toen met de annexatie door Frankrijk de landsgrenzen verdwenen.
+|-
+|[[Fielt, Carel (ca. 1760-1817)|Fielt]]|| || ||'s-Heerenberg|| ||<center>1817</center>||Beek
+|-
+|[[Fisscher, Johan Godfried|Fisscher]]|| ||Altenburg (Saksen)||'s-Heerenberg|| ||<center>1824</center>||'s-Heerenberg
+|-
+|[[Groningen, Jacobus van|Groningen, van]]||<center>1755</center>||Amersfoort ||Enschede||Beek||<center>1822</center>||Beek
+|-
+|[[Iscken, Johannes|Iscken]]||<center>1771</center>|| Helsen (Waldeck) || ||'s-Heerenberg||<center>1857</center>||Zeddam
+|-
+|[[Jansen, Anton|Jansen]]|| || ||Sillenstede||Beek|| ||
+|-
+|[[Jochems, Jacob|Jochems]]||<center>1753</center>|| Den Bosch ||'s-Heerenberg|| ||<center>1828</center>||'s-Heerenberg
+|-
+|[[Konings, Johannes|Konings]]|| || ||'s-Heerenberg|| || ||
+|-
+|[[Koster, Christian Louis|Koster]]||<center>1755</center>|| Wrexen (Waldeck) ||Beek|| || ||
+|-
+|[[Pegman, Pieter|Pegman]]||<center>1763</center>|| Zwolle ||Beek|| ||<center>1830</center>||Arnhem
+|-
+|[[Pfanstiehl, Christian August|Pfanstiehl]]||<center>1767</center>|| Obernurf (Hessen-Kassel)||Haaksbergen||'s-Heerenberg||<center>1835</center>||Arnhem
+|-
+|[[Putters, Adrianus Christoffel|Putters]]||<center>1770</center>|| Delft ||Beek|| ||<center>1824</center>||Hatert
+|-
+|[[Roos, Siemon|Roos]]||<center>1773</center>|| Amsterdam ||Oldenzaal||'s-Heerenberg||<center>1823</center>||Nijmegen
+|-
+|[[Salterbach, Johan Engel|Salterbach]]|| ||Hachenburg (Sayn-Hachenburg)||Beek|| || ||
+|-
+||[[Scheffer, Johannes|Scheffer]]|| || ||Nieuweschans||Beek||<center>1823</center>||Doetinchem
+|-
+|[[Schoonbroodt, Johannes Wilhelmus|Schoonbroodt]]|| ||Maastricht||Beek|| ||<center>1846</center>||Wierden
+|-
+|[[Stephanie, Joseph|Stephanie]]|| || ||Haaksbergen||'s-Heerenberg||<center>1835</center>||Dichteren
+|-
+|[[Sutherland, Daniël|Sutherland]]||<center>1758</center>|| Maastricht ||Rotterdam||Beek||<center>1828</center>||Wehl
+|-
+|[[Trommer, Johan Christoph|Trommer]]|| ||"[[Duitsland]]"||Enschede||'s-Heerenberg||<center>1825</center>||Doetinchem
+|-
+|[[Ullman, Jacob|Ullman]]|| || ||Beek|| ||<center>1824</center>||Oude Pekela
+|-
+|[[Valk, Cornelis|Valk]]||<center>1776</center>|| Den Haag ||Beek||Beek||<center>1854</center>||Nijmegen
+|-
+|[[Veer, Jan van der|Veer, van der]]|| || ||'s-Heerenberg|| || ||
+|-
+|[[Weiss, Godfried|Weiss]]|| || || ||Beek|| ||
+|}
-Koning Willem I richtte in [[1814]] een nieuw Korps Grensjagers op, dat ter onderscheid van het eerdere het [[2de Korps Grensjagers van 1814 tot 1823|2e Korps Grensjagers]] wordt genoemd. In herhaalde oproepen werden zowel grensjagers uit het 1e Korps, alsmede alle andere gepensioneerde onderofficieren opgeroepen zich voor dienst in dit korps te melden. Later worden ook andere soldaten opgeroepen zich te melden, klaarblijkelijk ging het aanwerven niet zo makkelijk. Na de opheffing van dat 2e Korps in [[1823]] mochten zij die dat wilden en nog geschikt waren vervolgens [[:Categorie:Commiezen|commies]] worden.
+Na de opheffing van dat 2e Korps in 1823 mochten zij die dat wilden en nog geschikt waren vervolgens [[:Categorie:Commiezen|commies]] worden. Carel Fielt werd na opheffing van het 2e Korps een van de eerste [[Politie|veldwachters]] in 's-Heerenberg. Hij heeft net als Jacobus van Groningen voor een talrijk nageslacht in Bergh gezorgd.
-Grensjagers met een eigen pagina op [[Berghapedia]] zijn samengebracht in de [[:Categorie:Grensjagers]].
-Heden ten dage kunnen we de invloeden van dit Korps Grensjagers nog terugvinden in het Berghse land: Carel Fielt, die na opheffing van het Korps een der eerste [[Politie|veldwachters]] te 's-Heerenberg werd, liet een talrijk nageslacht na waarvan nog steeds velen in de gemeente woonachtig zijn.
-<br clear=all/>
 == Bronnen ==
 *[[Old Ni-js 050|Old Ni-js nr. 50]], blz. 18
 *''Grensjagers en Commiezen (te paard) 1814-1828'', H. Kramer, [https://www.adwhistorie.nl Contactorgaan ADW] (december 1992), blz. 8–22
+*[http://www.nationaalarchief.nl Nationaal Archief], Inventaris van de archieven van de Staatssecretarie onder Lodewijk Napoleon, toegangsnummer 2.01.01.07, inventarisnummer 125
 *[http://nl.wikipedia.org/wiki/Commies Commies] op Wikipedia
 *Genealogisch onderzoek Will Hermsen
-*[http://www.nationaalarchief.nl Nationaal Archief], Den Haag, Staatssecretarie tijdens Koning Lodewijk Napoleon, nummer toegang 2.01.01.07, inventarisnummer 87-238 Originele koninklijke decreten en besluiten, no 125, van 1 april 1808 tot 8 april 1808.
-[[Categorie:Beroepen]] [[Categorie:Grens]] [[Categorie:Politie]] [[Categorie:Militairen]]
+[[Categorie:Grens]] [[Categorie:Militairen]]

Grensjagers: verschil tussen versies

Versie van 12 aug 2022 om 09:37

Bronnen

Navigatiemenu

Persoonlijke instellingen

Naamruimten

Varianten

Weergaven

Meer

Zoeken

Navigatie

Pagina's

Wijzigingen

Bijzondere pagina's

Hulpmiddelen