Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !

Carnaval

Uit Berghapedia
Versie door Verre neef (overleg | bijdragen) op 31 aug 2011 om 17:10 (→‎Carnaval in de voormalige gemeente Bergh: link Uijttewaal)
Ga naar: navigatie, zoeken
Carnavalsoptocht.jpg

Historie

Het prille begin

Dat carnaval al lang, heel lang bestaat zal niemand wel in twijfel trekken. Waar wel discussie over is, is over de eigenlijke oorsprong van het carnaval en carnavalogen zijn daarover nog steeds niet eens geworden. Als we alle theorieën op een hoop gooien en daaruit dan de gelijkenissen distilleren en aan elkaar toetsen komen we tot de vaststelling dat Carnaval een soort smeltkroes is van heidense en godsdienstige rituelen, die zo niet het nieuwe jaar dan toch een nieuwe lente inluiden (met zo niet een nieuw dan toch in ieder geval veel geluid). Al in 2600 voor Christus werd in Mesopotamië een soort nieuwjaarsfeest georganiseerd waarbij een misdadiger voor een dag tot koning werd gekroond, feestelijk werd rond gevoerd in een boot op wielen, en dan al even feestelijk werd terechtgesteld. Nil novi sub sole, niks nieuws onder de zon: vandaag wordt nog steeds met praalwagens rondgereden, een Prins Carnaval verkozen en een pop (die Prins Carnaval moet voorstellen) feestelijk in brand gestoken. In latere culturen vinden we veel dan deze elementen terug. Zo werd in het oude Egypte gedurende de laatste 5 dagen van het jaar niets ernstigs meer ondernomen om de Goden niet te misnoegen en werd er op 21 December een houten stier op wiel voorgetrokken onder het zingen van obscene liederen. In die stoet werden ook nog reuze fallussen meegedragen, dit alles ter verering van de vruchtbaarheid. In Griekenland vierden ze iets gelijkaardigs op 21 maart. De zinnelijke God Dionysus werd er rondgereden op een wagenschip van waaruit versnaperingen naar de toeschouwers werden gegooid. Dankzij het sjoemelen met de kalender door de Romeinen gingen al die feesten rond Nieuwjaar samenvallen met het begin van de lente. Julius Caesar verschoof immers de nieuwjaarsdatum naar 1 januari. Vandaar dat bijvoorbeeld oktober, de achtste maand, nu de tiende maand werd, november de elfde ipv de negende maand, enz. De eindejaarsfeesten grepen van dan af plaats op het einde van februari. De Romeinse keizer had er echter niet aan gedacht dat je de kalender zoveel kan veranderen als je maar wil, maar dat seizoenen daar geen rekening mee houden. De Saturnaliafeesten moesten volgens de nieuwe kalender rond 1 januari plaatshebben, maar dat ging niet omdat die feesten de zaaiperiode inluidden en je kunt bezwaarlijk het kostbare zaad aan de hard bevroren aarde toevertrouwen. Van dan af hebben wij lekker twee redenen om te feesten: zowel Nieuwjaar en Carnaval (het begin van de lente). Tijdens de Saturnaliafeesten werden de slaven vrijgelaten en mochten ze een week lang hun bazen treiteren. Het ligt voor de hand dat ze dat liever incognito deden en maskers gingen dragen. Bij die gelegenheid werd eveneens een schijnkoning verkozen.

Carrus Navalis of Carne Vale

Ook de Germanen en de kelten kenden een soort Carnaval, compleet met een schip op wielen (alweer) en een stoet gemaskerde mensen. Verder van ons vandaan vieren ook de Maya's, de Chinezen en de Afrikaanse volkeren hun versie van de feesten rond het wisselen van de seizoenen, waarna we langzamerhand bij onze eigen Middeleeuwen zijn beland. Tijdens de Middeleeuwen zag de kerk met lede ogen al dat heidens gedoe aan en ze slaagde er maar niet in om narrenfeesten en andere uitspattingen bij het begin van de lente onder de knoet te houden. Vandaar dan uiteindelijk het lumineuze idee om die feesten een religieus tintje te geven en als het ware te institutionaliseren: Carnaval werd van dan af op de vooravond van de vastenperiode gevierd en was de laatste gelegenheid om nog eens flink te schransen. Duidelijk een drogreden, want het vlees kon toch niet langer bewaard worden omdat het ijs in de koelkelders bij het begin van de lente begon af te smelten. De voorraad van het bewaarde vlees moest dus zo vlug mogelijk op en daaruit volgt een mogelijke verklaring van het woord Carnaval: "Carne Vale", "Carrus Navalis" heet. De historici zijn het hier duidelijk niet eens. De spraakverwarring wordt dan helemaal compleet als met de reformatie de vasten wordt afgeschaft, Carnaval en kerk plots weer niets meer met elkaar te maken hebben. Het enige wat van die binding uiteindelijk overbleef was de datum voor Carnaval, die zijn oorsprong in de kerkelijke kalender vond en bleef samenvallen met de vooravond van de vasten. Waaruit volgt dat de carnavalsdinsdag ten vroegste op 4 februari en ten laatste op 9 maart valt. Carnaval 2008 was de vroegste carnaval sinds 1913. Toen viel carnavalszondag al op 2 februari. In de 20ste eeuw waren er ook heel vroege carnavals in 1940 en 1951 (4 februari), 1967, 1978 en 1989 (5 februari). Een korte aanloop naar de vastelaovend is dus niet echt zeldzaam. In de recente historie was de opwarmperiode in 2005 (carnavalszondag op 6 februari) maar drie dagen langer dan dit jaar. De jaren 2035 en 2046 komen nog het dichtst in de buurt. Dan valt carnavalszondag op 4 februari. Carnavalsvierders die prijs stellen op een maximale voorbereidingstijd moeten nog even geduld hebben. In 2038 valt carnaval op 7, 8 en 9 maart. Een langere aanlooptijd zit er in de 21ste eeuw niet in.

Carnaval in de voormalige gemeente Bergh

Carnaval wordt groots gevierd in het land van Bergh, met 's-Heerenberg als middelpunt. De stad staat tijdens carnaval bekend als Waskupenstad. Er zijn vele carnavalsverenigingen zoals De Vossenjagers in Azewijn, De Dösvlègels in Beek, d' Olde Waskupen in 's-Heerenberg, de Leertrekkers in Stokkum, de Dolbotters in Kilder, de Paverts in Zeddam en De Ezelsköp in Lengel.

In 1955 wordt voor de eerste maal in 's-Heerenberg met overweldigend succes het Carnaval van d' Olde Waskupen gevierd. Het Carnaval vindt zijn oorsprong in een avond die Louis Frequin in 1955 geeft voor het Jongeren Contact in 's-Heerenberg. Na afloop levert Bernard te Booij een briefje in: 'Om carnaval te vieren moeten wij jongeren naar Elten of Emmerik. In 's-Heerenberg kan dat niet. Is Carnaval vieren soms zonde?'. Kapelaan Uijttewaal komt met het plan een carnavalsvereniging op te richten. 'Een prins hebben wij ook al: Piet van Nispen.' De oprichtingsvergadering van de Carnavalsvereniging 'd' Olde Waskupen' vindt op 25-10-1955 plaats bij Cafe Schuurman thans de Snor. De naam Waskuup is een oude scheldnaam voor de mensen van 's-Heerenberg.

Carnaval is voor buutreedners de ideale gelegenheid om de politiek op de hak te nemen. Dat gebeurt dan ook nog steeds tijdens de zogenaamde pronkzittingen in november en januari. De d' Olde Waskupen vierden dat in de jaren 60 en 70 onder andere in het Sint Jozef gebouw te 's-Heerenberg. Ook heeft er enkele keren een tent op de Bleek gestaan. Anno 2008 vinden de pronkzittingen plaats in Sportcomplex Montferland in dezelfde plaats. Vele plaatselijke artiesten deden en doen hier aan mee. Een bekende auteur en zanger was Bernard Engelbarts die liedjes schreef zoals "Mientje" en "Dat plekske in de Plantage".

Elk jaar wordt tijdens de receptie van d' Olde Waskupen de Berghse Kei uitgereikt aan een persoon of instelling die zich heeft ingezet voor de gemeenschap. Rosenmontag is er in 's-Heerenberg en Beek een (kinder)optocht.

Opmerkelijk is dat precies een week voor het officiële carnaval de carnavalsoptocht plaatsvindt in Zeddam en Kilder en twee weken voor het officiële carnaval is de carnavalsoptocht in Braamt. Sommige carnavalsgroepen lopen in meerdere plaatsen mee.

Carnavalsverenigingen

Dweilorkesten

Bronnen

Overgenomen van "https://berghapedia.nl/index.php?title=Carnaval&oldid=43831"