Ludolf van den Bergh

Ludolf van den Bergh werd in 1444 geboren als zoon van Willem II van den Bergh en Luitgard van Bentheim. Hij was een broer van Oswald en Adam. Bij de dood van zijn vader in 1465 erfde hij van hem de heerlijkheid Hedel.

Omstreeks het jaar waarin zijn vader overleed, was Ludolf met zijn broer Adam in Pavia. Van Adam is bekend dat hij samen met Rudolf Agricola aan de universiteit van Pavia heeft gestudeerd. Agricola, in 1443 geboren in Baflo bij Groningen, was de grondlegger van het humanisme in Noord-Europa. Hoe lang Ludolf in Pavia is geweest, is niet bekend, maar waarschijnlijk korter dan Adam.

Voor zij naar Italië reisden, waren Ludolf en Adam in Kamerijk, het huidige Cambrai in Noord-Frankrijk, waar zij Rudolf Agricola ontmoetten. Ludolf schreef er mede namens Adam een brief aan zijn vader, waarin hij hem vertelde dat zij naar Italië zouden reizen. Zij gaven de brief aan Agricola, die hem op Huis Bergh heeft gezorgd. Van de leden van de grafelijke familie heeft vooral Adam contact onderhouden met Agricola, die op zijn vele reizen meer dan eens op Huis Bergh is geweest.

De inhoud van de brief luidt in hedendaags Nederlands als volgt.

---

Edele lieve jonker en vader. De brief waarin u ons vraagt heer Roloff [Rudolf Agricola] eerstdaags naar u toe te sturen, hebben wij ontvangen. Dus sturen wij u voornoemde heer Roloff, die u zal vertellen hoe wij het maken en ook hoe wij naar Italië willen reizen. Laat ons via hem weten wat u ons verlangt te doen, zodat wij ons daarnaar kunnen richten. Mijn broeder Adam en ik sturen U een wollen slaapmuts, waarmee wij ons in uw liefde aanbevelen en hopen dat God u nog vele jaren in welvaren moge bewaren. Geschreven te Kamerijk op de eerste vrijdag na Vincula Petri in het jaar 64.

Ludolf en Adam, uw liefhebbende zonen

---

De eerste vrijdag na Vincula Petri in het jaar 64 was 3 augustus 1464. Vincula Petri ofwel Sint-Petrus' Banden was in de rooms-katholieke kerk de feestdag van de bevrijding van Sint Petrus uit gevangenschap van koning Herodes. De feestdag Vincula Petri is in 1962 afgeschaft.

---

In 1470 ging Ludolf naar het hof van Karel de Stoute, hertog van Bourgondië. Karel was tevens hertog of graaf van een groot aantal andere gebieden, en heerste aldus over een groot deel van de Nederlanden en Noord-Frankrijk. In 1473 werd hij, na een machtsstrijd tussen hertog Arnold van Gelre en zijn zoon Adolf, ook hertog van Gelre en graaf van Zutphen. Gezien zijn vele titels had Karel geen vaste residentie, en wisselde met zijn hofhouding vaak van standplaats.

Hoe Ludolfs levensloop eruitzag na zijn komst naar het hof van Karel de Stoute, is onduidelijk. De bronnen bestrijden elkaar over de vraag of hij wel of niet getrouwd is geweest en of hij daardoor een slechte verstandhouding met zijn broer Oswald had. Ook over de vraag of hij wettige kinderen had en of hij die heeft onterfd, zijn de bronnen het oneens. Als de hier gestelde vragen allemaal met ja beantwoord worden, is het verhaal als volgt.

Korte na aankomst bij het hof van Karel de Stoute, maar vóór maart 1472, trouwde Ludolf met Catharina de la Capelle. Zij was een telg uit een voorname familie uit Brugge. Door dit huwelijk ontstond er, om niet nader bekende redenen, een conflict met zijn broer Oswald. Mogelijk was Ludolf beneden zijn stand getrouwd. Er is een brief bekend van de moeder van Karel de Stoute aan Ludolf, waarin zij hem aanmaant het conflict met Oswald bij te leggen. Dit is in 1473 inderdaad gebeurd, maar er zijn geen aanwijzingen dat genoemde brief hierbij een rol heeft gespeeld.

Op 5 januari 1477 sneuvelde Karel de Stoute in de Slag bij Nancy. Ludolf vertrok daarna naar het hof van een van Karels tegenstanders, koning Lodewijk XI van Frankrijk. In die tijd ontstond er twijfel over de geldigheid van zijn huwelijk, zodat hij dit in 1481 in Antwerpen opnieuw liet inzegenen. Dit zou gebeurd zijn in aanwezigheid van Maria van Bourgondië, de opvolgster van Karel de Stoute, en haar gehele hofhouding.

In 1489 kwam het tot een volledige verzoening tussen Ludolf en zijn broer Oswald. Dit leidde echter tot een zodanige breuk tussen Ludolf en zijn gezin, dat hij zijn kinderen onterfde. Dit waren zijn zoons Engelbert, Philippe, Hans en twee dochters van wie de namen niet bekend zijn.

Wellicht om de verzoening te bezegelen, kreeg Ludolf van zijn broer Oswald de Hof van Hedel, een kapitaal woonhuis in 's-Heerenberg, gebouwd voor 1487, dat gestaan heeft op het terrein tussen de Marktstraat en 's Gravenwal.

Als aanwijzing dat Ludolf en Oswald een goede verstandhouding hadden, wordt in de bronnen verwezen naar stukken in het archief van Huis Bergh waaruit blijkt dat Ludolf in de vermeende crisisjaren in 's-Heerenberg is geweest en bij gelegenheid ook zijn broer officieel heft vervangen als graaf van Bergh.

Ludolf overleed in 1499 en werd begraven in Hedel. Zijn broer Adam, die hem opvolgde als heer van Hedel, werd daar na zijn overlijden in 1502 ook begraven. Hun neef (oomzegger) graaf Willem III kreeg er in 1511 ook zijn laatste rustplaats.

Bronnen

• Ludolf van 's-Heerenberg, Heer van Hedel en zijne afstammelingen, door R.A. baron van Hoëvell-Nyenhuis, gedrukt bij H.P. de Swart en zoon (1840), zonder plaats
• De waarheid aangaande Ludolf van den Berg – Eene bijdrage tot de geschiedenis van zijn geslacht en van zijnen tijd, door Mr. R.W. Tadama, Arnhem, Is. An. Nijhoff (1847)
• Het archief van het Huis Bergh (boek), blz. 32–33, 138
• Huis Bergh – kasteel-kunst-geschiedenis, blz. 29
• R.W.Tadama in Verslag over het oud grafelijk-Berghse archief te 's-Heerenberg, uitgeverij I.A. Nijhoff, Arnhem (1846), blz. 8
• Rudolph Agricola: Six Lives and Erasmus's Testimonies, Fokke Akkerman (red.), Bibliotheca Latinitatis Novae, Assen (2012), blz. 15–17, 24, 29, 153–154