Heek, Dr Jan Herman van

Zijn levensloop

J.H. van Heek was een begaafd tekenaar. Deze pentekening van het Stokkummerveld maakte hij op 8 augustus 1949; de dag dat hij per telegram het bericht had ontvangen dat zijn zoon Goderd bij Solo op Java gewond was geraakt. Zie de aantekening linksboven. (Klik voor een vergroting)

Dr. Jan Herman van Heek werd op 20 oktober 1873 geboren in Enschede als zoon van Gerrit Jan van Heek, textielfabrikant, en Christine Friederike Meier. Hij trouwde op 6 juni 1913 met Anna van Wulfften Palthe. Uit dit huwelijk werden drie zoons en drie dochters geboren:

• 1914: Maria Aurelia Christine
• 1915: Christine Frederike Louise
• 1917: Anna
• 1920: Jan Herman Alexander
• 1923: Goderd
• 1927: Arnold Albert Willem van Heek

In 1912 kocht hij Huis Bergh en alle bijbehorende bezittingen, woonde er aanvankelijk niet. Pas in de loop van de Tweede Wereldoorlog heeft de familie Van Heek zich er blijvend gevestigd. Hij richtte het kasteel in met een zeer bijzondere kunstcollectie.

Het bosbeheer wilde Van Heek vooral op verantwoorde wijze uitvoeren. Hij legde daarbij meer nadruk op schoonheid, natuurbescherming en wildstand dan op de economische opbrengst. In het begin werkten de adviezen die hij hierbij kreeg van rentmeester Hencke en diens medewerkers, averechts. Zij legden te veel nadruk op de aanplant van de grove den voor houtproductie.

In 1946 droeg hij zijn eigendom over aan de Stichting Huis Bergh. Ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van de aankoop verscheen in 2012 het boek Het oude kasteel herleefde.

Na 1945 is bekend geworden dat Van Heek tussen november 1942 en maart 1945 met ongeveer twintig collega-fabrikanten een kwart miljoen gulden voor in nood verkerende joden bijeen heeft weten te brengen.

Ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag op 20 oktober 1953 verscheen De Liemers. Gedenkboek Dr J. H. van Heek.

Jan van Heek overleed op 25 januari 1957 in Doetinchem. Hij werd begraven op de begraafplaats van de Nederlands Hervormde kerk in 's-Heerenberg. Zijn vrouw overleed op 8 november 1977 en werd naast haar man begraven.

Onderscheidingen

Jan van Heek heeft de volgende onderscheidingen ontvangen.

• 1929: De Erepenning van de Vereniging Gelre
• 1930: Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw
• 1931: Gouden jubileumpenning van de Vereniging Natuurmonumenten
• 1937: Officier in de Kroonorde van België
• 1946: Grootofficier in de Orde van Oranje-Nassau
• 1947: Edo Bergsma-medaille van de ANWB (zie krantenknipsel hieronder)
• 1948: Gouden legpenning van de Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond
• 1950: Op 27 juni van dit jaar werd Jan van Heek één van de eerste vier dragers van de Zilveren Anjer van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Deze onderscheiding, door de prins zelf uitgereikt, verdiende hij als directeur van het Rijksmuseum Twenthe en voor zijn aandeel in de nationale monumentenzorg en het natuurbeheer in ons land. Tijdens de uitreiking van deze prijs sprak de prins tot Jan van Heek met de woorden: "U kón het en u dééd het". Hiermee doelde de prins op het feit dat Jan van Heek Huis Bergh, kasteel Doorneburg, de Stiftskirche in Elten en de Waag in Doesburg bekostigd dan wel gesponsord heeft.
• 1952: Gouden erepenning van de provincie Gelderland
• 1952: Ereburger van Zutphen
• 1952: Op 19 september van dit jaar werd hij benoemd tot doctor honoris causa in de letteren en wijsbegeerte aan de Universiteit van Amsterdam.
• 1953: Gouden penning van Verdienste jegens Openbare Verzamelingen, uitgereikt door koningin Juliana
• 1953: Ereburger van de gemeente Bergh
• 1953: Ereburger van Doesburg
• 1956: Gouden eremedaille van Enschede
• Erelid van Sociëteit De Vriendschap (lid sinds 1920)

Uit de Leeuwarder Courant van 20 september 1947 Klik voor een vergroting

Erepromotie van J.H. van Heek op 19 september 1952 in de aula van de gemeentelijke universiteit te Amsterdam

Trivia

De vader van de bekende slavist en schrijver Karel van het Reve (1921-1999) kwam uit Twente, waar hij textielarbeider was geweest. In zijn boek Met twee potten pindakaas naar Moskou (Amsterdam, 1970) doet Van het Reve verslag van een bezoek aan een textielfabriek in Kirgizië in 1967 (tweede druk, blz. 34):
Het trof mij dat in een gang waar wij en een heleboel arbeidsters doorliepen een kleine, dikke, in het blauw geklede juffrouw stond met een reusachtig pistool op de bil. Misschien hoort dat zo in een textielfabriek, hoewel ik van mijn vader nooit gehoord heb dat er zulke juffrouwen bij Van Heek rondliepen.

Bronnen

• De Liemers. Gedenkboek dr. J.H. van Heek, opgedragen bij zijn tachtigste verjaardag 20 Oct. 1953, samengesteld onder redactie van A. Tuineveld, Didam, 1953
• De joodse gemeenschap te Enschede 1930-1945, L.F. van Zuylen, Hengelo Witkam, 1983, blz. 82-83
• Bergh; Heren, Land en Volk, blz. 375-376
• Kunst, katoen en kastelen : J.H. van Heek (1873-1957), W.H. Nijhof, Amsterdam, 2008, blz. 127. Een korte beschrijving van dit proefschift is te vinden in Old Ni-js nr. 70, blz. 22-23.
• Jan Herman van Heek op de Wikipedia
• Archief Leeuwarder Courant

Zie ook

• A.L. van Schelven Heek, Jan Herman van (1873-1957), in Biografisch Woordenboek van Nederland, Den Haag, 1985