Heek, Goderd van

Goderd van Heek op 26 maart 2009. Foto Gert-willem Römer.

Goderd van Heek werd geboren op 28 april 1923 in Lonneker, gemeente Enschede, als zoon van dr. Jan Herman van Heek en Anna van Wulfften Palthe.

Dagboek bevrijding

In Old Ni-js nr. 23 is het dagboek van Goderd van Heek over de periode 7 februari tot 9 april 1945 afgedrukt: De bevrijding van 's-Heerenberg.

Nederlands-Indië

Luitenant bij 4-9 RI

Goderd van Heek meldde zich op 28 mei 1945 in Eindhoven aan als oorlogsvrijwilliger om uitgezonden te worden naar Nederlands-Indië. Zijn ervaringen daar heeft hij vastgelegd in het boek Front op Java, dat in 1952 is verschenen. Een samenvatting van dit boek is te lezen op de pagina Front op Java, maar de belangrijkste gebeurtenissen uit Van Heeks Indiëtijd volgen hieronder.

De motivatie om zich aan te melden was de mensen daar te bevrijden uit de Jappenkampen. Met de Japanse capitulatie op 15 augustus 1945 verviel dit argument, maar Van Heek bleef in dienst. Na een officiersopleiding in Engeland, kwam hij eind september 1946 terug naar Nederland, waar hij in Steenwijk als pelotonscommandant deelnam aan de opleiding van het infanteriebataljon 4-9 RI, een onderdeel van de Palmboom-Divisie. Dit bataljon vertrok op 20 juni 1947 met de Sloterdijk naar Makassar op Zuid-Celebes. De stafcompagnie zou daar blijven, en de rest van het bataljon zou van daaruit over een groot gebied verspreid worden. De 1e compagnie zou naar Bali gaan, de 2e (waartoe Van Heek behoorde) naar Menado op Noord-Celebes, de 3e naar Flores, enzovoorts. Op al die bestemmingen waren al kwartiermakers van 4-9 RI aanwezig. De spanning op Java liep echter steeds verder op, en toen de Sloterdijk in de Straat van Malakka voer, werd de bestemming gewijzigd in Java.

Deze tekening van de vulkanen Merapi (rechts) en Merbabu (links) maakte Goderd van Heek omstreeks juni 1949 op de buitenpost Karangpandan bij Solo, Midden-Java.

Aanvankelijk lag 4-9 RI op West-Java, maar werd in januari 1948 verplaatst naar Midden-Java. Met name daar werd het bataljon vanaf september 1948 actief ingezet in de strijd tegen de TNI-troepen van Soekarno. In december 1948 nam 4-9 RI actief deel aan de Tweede Politionele Actie, waarbij het ingezet werd bij de bezetting van Solo.

In de guerrilla-oorlog na de Tweede Politionele Actie, raakte Van Heek op 7 augustus 1949 gewond; hij kreeg een kogel in zijn linkerlong en een in zijn hand.

Via het ziekenhuis van Solo en het Militair Hospitaal in Batavia werd hij overgebracht naar een revalidatiehuis. Vandaar aanvaardde hij op 24 december 1949 de thuisreis met de Waterman. Aan boord van dit troepentransportschip waren ook Joseph Berendsen en Joh Smeenk van 3-2 RI, en Reint Welling van 4-1 AAT. Wim Kupers was ook aan boord, maar het is nog onbekend met welk onderdeel. De aankomst in Rotterdam was op 15 januari 1950.

"Wij trokken naar Solo", het gedenkboek van 4-9 RI, vertelt over Van Heek het volgende:

Bij Co. Order nr. 155 werd de 1e luitenant G. v. Heek door de Territoriaal- tevens Troepencommandant Midden Java als volgt eervol vermeld:
"Heeft in een moeilijke periode, terwijl elders in het Brigadevak de Troep door het defensief optreden slechts weinig successen boekte, bij herhaling een voorbeeld gegeven van durf, doortastendheid en een offensieve geest".
Toen U in April van 1949 bij ons wegging [overgeplaatst naar een andere compagnie van 4-9 RI, red.] viel dit afscheid ons allen zwaar. Als er één man is geweest die veel voor zijn jongens deed dan was U het. Van U gingen destijds in Batavia de uitstapjes uit en de sportwedstrijden in Madjenang en zoveel andere dingen. Wij zagen U dus node vertrekken, te meer daar het was in de moeilijke Klatense periode, waar behoefte was aan commandanten zoals U. Groot was dan ook de ongerustheid onder ons bij het horen, dat U gewond was geraakt in de buurt van Karangpandan, waarheen U destijds werd overgeplaatst.
Als ik dit schrijf, bent U reeds bijna hersteld doch vermoedelijk zien wij U hier op de buitenpost niet terug. Als pleister op de wonde moge Uw eervolle vermelding door de Divisie Commandant zijn, al weet ik dat U liever terug kwam om weer actief werkzaam te zijn met de troep. De geest waarin U altijd Uw werk deed, moge voor ons een voorbeeld zijn. Wij allen van 2-4-9 R.I. roepen U vanaf deze plaats een hartelijk weerziens toe.

Voor zijn optreden in Indië is Van Heek bij Koninklijk Besluit no. 6 van 24 augustus 1950 onderscheiden met de Bronzen Leeuw. Deze werd hem op 28 februari 1951 opgespeld door koningin Juliana in het Paleis op de Dam.

Op 23 april 1992 is Van Heek het Draaginsigne Gewonden toegekend. Het werd hem op 6 november daarop volgend opgespeld door de burgemeester van Rheden.

Op 28 oktober 2009 was hij aanwezig in het Barghse Huus bij de lezing van Marcel Messing over Oud-Indiëgangers. Na afloop daarvan schonk hij de Heemkundekring Bergh een kopie van zijn boek Front op Java.

Andere militairen van 4-9 RI

• Wim Hendriksen (Azewijn)
• Boudewijn Gerrit van der Lek ('s-Heerenberg)

Andere Berghse officieren

• 1e luitenant J.J.M. Frericks
• kapitein Joseph Straus

Zie ook

• Neptunus-diploma (heenreis)
• Ereteken voor Orde en Vrede
• Scheepskisten (terugreis)
• Demobilisatie-insigne (afzwaaien)
• Oorkonde Prins Bernhard

Het eerste Indië-monument in Nederland

Het Indië-monument in Enschede
Foto gemeente Enschede

Na zijn terugkeer uit Nederlands-Indië wilde Van Heek een monument oprichten voor de Enschedese militairen die in de jaren van de Politionele Acties het leven hadden verloren. Hij koos voor Enschede, omdat daar de textielfabrieken van de familie Van Heek stonden. Toen hij zijn plan aan de burgemeester voorlegde, stelde deze voor om het monument ook op te dragen aan de militairen en burgers uit Enschede die al tijdens de Tweede Wereldoorlog in het Verre Oosten waren omgekomen. Van Heek stemde hiermee in, waarna de voorbereidingen konden beginnen.

Aldus ontstond het eerste Indië-monument in Nederland. Het werd op 14 januari 1960 onthuld door de weduwe van generaal Spoor, Mans Spoor-Dijkema. Het staat in het Blijdensteinpark aan Boulevard 1945 in Enschede.

Het monument, een meer dan levensgroot bronzen beeld van een vallende man, is gemaakt door de kunsternaar Hans Petri. Het toont geen stoerheid of moed, maar droefenis en smart. De poging van de man om weer op te staan, geeft uitdrukking aan het lichamelijk en geestelijk lijden van de mens destijds in Indië en het Verre Oosten. Op de sokkel staat Nederlands-Indië 1941-1945, maar het monument eert de Enschedeërs die gedurende de hele jaren veertig in Nederlands-Indië en het Verre Oosten zijn omgekomen.

Jaarlijks vindt bij dit Indië-monument een herdenking plaats; op zondag 15 augustus 2010 voor de vijftigste keer. Bij deze herdenking hield Van Heek een toespraak, waarin hij de geschiedenis van het monument memoreerde. Een samenvatting van deze toespraak is te zien op YouTube (zie link hieronder).

Externe links:

• Indië-monument Enschede
• Van Heeks toespraak op 15 augustus 2010

Lezing op kasteel Huis Bergh

Op donderdag 26 oktober 2006 hield de heer Goderd van Heek in het kasteel Huis Bergh te 's-Heerenberg een lezing: 60 Jaar Stichting Huis Bergh (1946-2006).

In 1912 kocht dr. Jan van Heek sr., een industrieel uit Twente, het Huis Bergh en de omliggende landgoederen en bossen van het geslacht Von Hohenzollern-Sigmaringen. Dankzij Van Heek werd dit alles voor het nageslacht bewaard en kunnen wij er nu nog van genieten. In 1946 heeft Van Heek zijn bezittingen ondergebracht in de Stichting Huis Bergh. Zijn zoon Goderd liet de aanwezigen tijdens de lezing door middel van dia`s kennismaken met het leven van zijn vader.

Behalve de liefde voor kunst, cultuur, natuur en geschiedenis kwamen ook een aantal onbekende aspecten van zijn vader aan bod.

Monument op de Dam

Godert van Heek en kleindochter, foto Benny Schuurman

Bij de Nationale Dodenherdenking op de Dam in Amsterdam op 4 mei 2016 heeft Goderd van Heek samen met zijn kleindochter een krans gelegd voor de gesneuvelde militairen in Indië.

Bronnen

• Getuigenverhaal van Goderd van Heek voor het Nationaal Comité 4 en 5 mei
• Wij trokken naar Solo, het gedenkboek van 4-9 RI, Semarang, 1949
• He-j doar nog vocht’n? Nederlands-Indië 1947-1950. Het relaas van drie jaar tropendienst, Bernard Waanders, Haaksbergen, 2002
• Uittreksel reden van toekenning Bronzen Leeuw door koningin Juliana, 24 augustus 1950