St. Martinus Beek

De kerk op Theodor Bückers tiendkaart uit 1735

De kerk voor 1914

De kerk omstreeks 1924

De kerk versierd

Bouwgeschiedenis

In 1339 kreeg Beek zijn eerste stenen kerk. Dit was de voorloper van de huidige r.-k. Sint Martinuskerk aan de Sint Jansgildestraat 54. Die eerste kerk werd gebouwd op de plaats van de kapel aan de beek, die was toegewijd aan Sint Petrus' Banden. Paus Benedictus XII ondersteunde de bouwactiviteiten met een aflaatbrief, waarmee gelden bijeengebracht konden worden om de bouwkosten te bestrijden. De kerk werd in 1460 uitgebreid met een verhoogd gotisch koor. De afbeelding van deze kerk op Theodor Bückers tiendkaart uit 1735 is de oudste die bekend is.

Tijdens de reformatie stond de kerk leeg. In de Franse tijd, 1795, kregen de katholieken hun kerk terug: een ruïne die als paardenstal werd gebruikt. Een jaar werd eraan gewerkt om hem op te knappen. De kerk werd in 1867 onder pastoor Van Woerkom vergroot.

Naar plannen van architect Wolter te Riele te Utrecht werd de kerk van Beek in 1914 opnieuw vergroot: hij werd aan de oostzijde met een trave verlengd en door een transept (=dwarsbeuk) en een groter priesterkoor afgesloten. Gangmaker was de legendarische pastoor Van Angeren.

Orgel

Het huidige orgel van de kerk is in februari 1989 geplaatst door de bekende orgelbouwers Gradussen uit Winssen. Na een grondige restauratie staat het nu in de linker zijvleugel van het kerkgebouw, dichter bij de mensen en zowel liturgisch als akoestisch gunstiger dan op de hoge plaats achter in de kerk. Het orgel was hard aan herstel toe. De windlade moest worden vernieuwd en ook de pijpen hebben een reparatie ondergaan. Het oorspronkeljke orgel is in 1898 geschonken door de parochianen bij gelegenheid van het 25-jarig priesterfeest van pastoor Verheul. Het koperen gedenkplaatje zit nog altijd aan de orgelkas, waarop dit te lezen is. De kas is ook geheel opgeknapt en weer compleet gemaakt. Met Pasen 1989 is het vernieuwde orgel weer feestelijk in gebruik genomen met een concert van het gemengd koor.

Het orgel bevat pijpwerk voor 1-manuaal met aangehangen pedaal, het geheel omgeven door een gothische kas. De frontpijpen aan de smalle frontzijde zijn van Westfaalse afkomst en ouder dan het instrument zelf. De windvoorziening is nog origineel, met schepbalgen en een hefboom voor handbediening. Verder is er een chromatisch ingedeelde mechanische sleeplade.

Kroniek van de kerk

• 969 - Misschien wordt de eerste kapel, toegewijd aan Sint-Petrus in de banden, in Beek gesticht door graaf Wichman van Hamaland.
• 1206 - Simon van Hese, proost van het kapittel van Sint Maarten te Emmerik, schenkt zijn kapittel het tiendrecht en het patronaatsrecht in Beek.
• 1339 - De mensen in Beek bouwen onder leiding van hun pastoor Grerardus hun eerste stenen kerk, toegewijd aan Sint-Petrus in Banden. Paus Benedictus XII, die in ballingschap in Avignon resideert, ondersteunt de bouwaktiviteiten met een aflaatbrief, waarmee gelden bijeengebracht worden om de bouwkosten te bestrijden.
• 1460 - De Beekse kerk wordt uitgebreid met een verhoogd gotisch koor.
• 1517 - Reformatie
• 1593 - De Beekse kerk wordt definitief gesloten voor de uitoefening van de katholieke eredienst. De mensen van Beek kerken op Kleefs gebied: in Elten, Wehl en Zevenaar
• 1644 - In de kerktoren van Beek wordt een nieuwe klok gehangen. De klok heeft in het kerspel een sociale functie.
• 1685 - De mensen van Beek bouwen zich een kerkschuur op de hoek van van de huidige Kerkhuisstraat en Pinksterbloemstraat.
• 1795 - Franse troepen brengen ook in Beek 'Vrijheid, Gelijkheid, Broederschap'. De katholieken krijgen de 'grote kerk' terug, die door de soldaten als paardenstal is ingericht.
• 1855 - Na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in ons land worden de staties van de Hollandse Zending omgezet in parochies. De parochiekerk van Beek wordt toegewijd aan Sint-Martinus. De opmars van het Rijke Roomse Leven begint.
• 1867 - Onder pastoor Godefridus van Woerkom wordt een nieuwe pastorie gebouwd; de kerk wordt uitgebreid met twee zijbeuken aan weerszijden van het schip naar plannen van architekt J.H. Wenneker te zwlle.
• 1881 - De kerktoren wordt naar plannen van de bouwmeester van de neogotie Alfred Tepe met een geleding van twee meter verhoogd en van een nieuwe spits voorzien.
• 1883 - Drie nieuwe klokken, gegoten door Petit & Fritsen te Aarle Rixtel, worden in de toren geplaats om de ene oude klok van 1644 te vervangen. De grootste heet Sint-Jan, de tweede Sint-Petrus, de derde is naamloos.
• 1885 - Pastoor Antonius Johannes de Grijs dient een verzoek in om de kerkpatroon Sint-Martinus te mogen vervangen door de oorspronkelijke: Sint-Petrus in banden. Het verzoek heeft geen resultaat.
• 1914 - Naar plannen van architekt Wolter te Riele te Utrecht wordt de kerk met een travee naar het oosten verlengd en door een transept (d.i. een dwarsbeuk) en een groter priesterkoor afgesloten.
• 1943 - De drie klokken die in 1883 zijn opgehangen, worden op last van de Duitse bezetters uit de toren verwijder|
• 1948 - Drie nieuwe klokken worden besteld bij Eysbout-Lips te Asten. Zij worden Johannes, Petrus en Martinus gedoopt en hangen sindsdien in de toren.
• 1957 - Onder pastoor Walraven wordt het interieur van de kerk gemoderniseerd.
• 1987 - De beelden die in 1957 bij de modernisering van de kerk zijn verwijderd, keren onder pastoor Van Ewijk terug in de kerk.
• 1999 - Op 16 december van dit jaar werd aan de kerk de status van rijksmonument toegekend (monumentnummer 514893). Ook de pastorie en het Heilig Hartbeeld werden toen rijksmonumenten. Zij vormen samen het monumentcomplex 514892.

De Sint Martinusparochie is opgegaan in het parochieverband Didam-'s-Heerenberg-Wehl, waaruit op 1 januari 2010 de nieuwe Parochie Heilige Gabriël is voortgekomen.

Bron

• Beschrijving object tijdens Open Monumentendag in 2005: Religieus Erfgoed
• [https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monumenten/514893 Monumentenregister, monumentnummer 514893