Helmes, Antonius Wilhelmus Bernardus

Persoonlijk leven

Antonius Wilhelmus Bernardus (Antoon) Helmes werd op 1 januari 1905 geboren in Terborg als zoon van Johannes Gerhardus Helmes en Maria Zuurveld. In 1913 verhuisde hij naar Druten en later naar Doesburg. Daar trouwde hij op 5 augustus 1930 met Leopoldine Johanna (Poldi) Gebauer. Zij was vijf dagen jonger dan hij en werd geboren in Wenen als dochter van Johann Stefan Gebauer en Leopoldine Lockasek. Mogelijk was zij een van de Weense kinderen die na de Eerste Wereldoorlog in Nederland zijn komen aansterken.

Zijn kinderen waren:

• Maria Margaretha Leopoldine, geboren op 14 september 1931
• Johannes Stephanus Maria, geboren op 4 april 1934
• Leonardus Antonius Maria, geboren op 4 april 1934, overleden 8 oktober 1969
• Wilhelmina Theodora Maria, geboren op 13 mei 1939

Antoon Helmes overleed op 83-jarige leeftijd op 16 november 1988 in het Slingeland Ziekenhuis in Doetinchem. Hij was toen weduwnaar, vader, grootvader en overgrootvader. Drie dagen later werd hij op de r.-k. begraafplaats in Zeddam begraven naast zijn vrouw, die op 28 februari 1986 al was overleden.

Onderwijzer

Zijn leven stond voor een groot deel in dienst van het onderwijs. In 1920 begon hij zijn onderwijzersopleiding aan de r.-k. Sint Ludgerus-kweekschool in Hilversum. Daar slaagde hij op 18 juni 1924 voor zijn onderwijsakte. Negen dagen na zijn eindexamen gaf hij al les aan de jongensschool in Zeddam. In juli 1927 slaagde hij in Arnhem voor de hoofdakte.

In 1953 volgde hij juffrouw Van der Stok op als hoofd van de meisjesschool aldaar.

Zoals alle onderwijzers, en vooral schoolhoofden, in die tijd, stond hij in hoog aanzien. Sommige van zijn jongste leerlingen dachten op Koninginnedag zelfs dat het Wilhelmus over meester Helmes ging.

Na zijn pensionering was hij zes jaar bibliothecaris van het Ludgercollege in Doetinchem.

De Tweede Wereldoorlog

In de Tweede Wereldoorlog was hij actief in het verzet, samen met onder anderen zijn vriend Dominicus Ettema. Ettema is door de Duitsers gearresteerd en later in gevangenschap overleden. Helmes is Ettema zijn levenslang dankbaar geweest dat hij niemand heeft verraden.

Op 1 april 1945, vlak voor de Canadese bevrijders Zeddam binnentrokken, vond hij drie gesneuvelde Duitsers in de Bovendorpsstraat. Korte tijd later hoorde hij dat Nol van Schriek in de bevrijdingsnacht was omgekomen bij een granaatinslag, maar dat de begrafenis moeilijk kon plaatsvinden omdat de wegen naar de de kerk in Zeddam vol stonden met Canadese legervoertuigen. Samen met zijn collega Verbeek, die Engels sprak, heeft Helmes er in overleg met de Canadese majoor McTaggart voor gezorgd dat de weg werd vrijgemaakt voor de begrafenisstoet.

Na de bevrijding was hij hoofd van de Binnenlandse Strijdkrachten in Zeddam.

Verenigingsman

Meester Helmes was actief in vele verenigingen en op andere maatschappelijke terreinen.

• In 1933 was hij medeoprichter en vervolgens tot 1967 voorzitter van de voetbalvereniging Zeddam. Op de ledenvergadering van dat jaar werd hij tot erevoorzitter benoemd en opgevolgd door Werner Brenninkmeijer.
• Kort na de oorlog werd op zijn initiatief de KVP-afdeling Zeddam opgericht, waarvan hij tot 1975 voorzitter was.
• Van 1947 tot 1951 was hij was redactielid van de Klok van Sint Oswaldus, een krant voor de Zeddamse jongens in Indië. Zie de pagina van deze krant voor een foto van meester Helmes.

Verder was hij:

• voorzitter van de G.O.I.W. Bergh (Gemeenschap Oud-Illegale Werkers).
• initiatiefnemer en ruim veertig jaar voorzitter van het Oranje-Comité
• secretaris van de Marktvereniging Zeddam (hertenpark)
• voorzitter van de afdeling Bergh van de onderwijzersvereniging St. Lebuinus.
• correspondent van de Graafschapbode.

Samen met Frans Smit, oud-kapelaan van Zeddam, schreef hij Parochie Zeddam 1150-1975.

Onderscheidingen

Meester Helmes droeg de volgende onderscheidingen:

• de eremedaille in goud verbonden aan de orde van Oranje Nassau, toegekend bij koninklijk besluit nr. 14 van 29 maart 1972, uitgereikt op Koninginnedag (30 april) 1972.
• de pauselijke medaille Pro Ecclesia et Pontifice
• het Verzetsherdenkingskruis.

De Meester Helmesstraat in Zeddam is naar hem genoemd.

Bronnen

• Archieven.nl
• 125 jaar katholiek onderwijs Zeddam - van Jozef tot Roncalli
• Bevolkingsregister Bergh
• Old Ni-js nr. 91, blz. 34
• Op Delpher
  • De Graafschapbode van 12 maart 1920 en 26 juli 1927
  • De Maasbode van 19 juni 1924
• Voetbal Vereniging Zeddam
• Nationaal Archief, Kanselarij der Nederlandse Orden, index gedecoreerden (pdf)