Kolkstede

De Kolkstede alias Penninghof

Twee namen

De voormalige boerderij Kolkstede aan de Kolkstedeweg 3 in Beek heette van oorsprong Penninghof. In 1640 was Wolter Ariaens de pachter of hoevenaar. Hij werd in 1649 opgevolgd door Derk Jansen Kock, naar wie de boerderij ook Kockstede genoemd werd. Deze naam werd verbasterd tot Kolkstede en verscheen vervolgens in 1822 op de eerste kaart van de kadastrale gemeente 's-Heerenberg. Een uitsnede uit deze kaart is hieronder afgebeeld. De naam Kolkstede verwijst dus niet naar een kolk, maar naar een van de bewoners in de 17e eeuw.

De Kolkstede is de enige Beekse boerderij die op de kadastrale kaart van 1822 vermeld wordt. Uit de bewoningsgeschiedenis blijkt dan ook dat het een voorname hoeve was. Ook de topografische kaarten die vanaf het midden van de 19e eeuw verschenen, noemen alleen de Kolkstede. Pas op de kaarten van 2011 en later, wordt de naam weggelaten.

De hoeve bestond waarschijnlijk al lang voor 1640, want de Penninckhof moest jaarlijks twee malder rogge betalen aan de vicarie van Sint Oswaldus in Zeddam. Deze vicarie werd in 1385 gesticht. Na de reformatie moest de rogge betaald worden aan het geestelijk rentambt van Gedeputeerden in Zutphen. In 1711 kocht landdrost Diederick Tiellemans deze verplichting af. In de betreffende akte worden beide namen van de hoeve genoemd: twee malders rogge uijt coxstede tot Beeck gelegen alias den penninghoff genaemt.

Bewoningsgeschiedenis

De eigenaren van de Kolkstede hebben de boerderij eeuwenlang verpacht. Pas vanaf 1910 is de eigenaar tevens de bewoner. De namen van de pachters en de eigenaren zijn vanaf het midden van de zeventiende eeuw bekend.

Pachters

• 1640: Wolter Ariaens, getrouwd met Judith Schrijver.
• 1649: Derk Jansen Kock, getrouwd met Elsken Verheyen.
• 1670: Claes Bodde, getrouwd met Aerntien Frank.
• 1702: Frank Bodde, getrouwd met Joanna Holthuis.
• 1712: Peter Scholten, getrouwd met Sibyl Hendricksen. Zij timmerden een nieuw huis en namen daartoe op 27 december 1712 vijftig Kleefse rijksdaalders op van hun huisbaas landdrost Diederick Tiellemans, en verpandden daarvoor hun hebben en houden, in specie het huis so deselve voornemens sijn te timmeren op Kockstede gelegen tot Beeck, gemelte Heer Drost Tiellemans toestendig.
• 1722: Wander Kelderman uit Kilder, die trouwde met de weduwe van zijn voorganger.
• 1754: Bernardus Peterszn Scholten, getrouwd met Jenneken Sandheuvels.
• 1762: Petrus Scholten, die trouwde met de weduwe van zijn voorganger.
• 1787: Hendrik Berndtszn Scholten, getrouwd met Harmina Westerhuijs, hertrouwd met Maria Welling.
• 1818: Arend Gies, die trouwde met de weduwe van zijn voorganger.
• 1843: Johannes Hendrikszn Scholten, getrouwd met Engelberta Diks.
• 1853: Bernardus Bosman, die trouwde met de weduwe van zijn voorganger.
• 1892: Hermanus Gademan uit Zevenaar getrouwd met Elisabeth Gerarda Meijer. In 1892 werd het huis verbouwd; in 1894 werd de schuur gesloopt en herbouwd en er kwam een nieuw varkenshok bij.
• 1909: Wilhelmus Gerardus van Gendt, die de Kolkstede kocht. Hij betrok de boerderij in 1910. Sindsdien zijn de bewoners van de hoeve tevens de eigenaren.

Eigenaren

Uit De Graafschapbode
van 21 augustus 1909

• Hendrina ten Bergh, dochter van Johan ten Bergh, trouwde in 1651 met Gerhard Petersz van Zelst der Rechten Doctor. Wegens financiële problemen verpandde dit echtpaar op 18 mei 1668 al zijn bezittingen in Beek. Hun oudste zoon Peter van Zelst deed op 22 februari 1678 afstand van zijn kindsdeel ten gunste van zijn broers en zusters.
• Op 23 november 1703 verkochten Hendrina van Zelst, getrouwd met Derck Croes, en de erfgenamen van de reeds overleden Anna Maria van Zelst, echtgenote van Gerrit Jongbloet, allen te Amsterdam, hun bezittingen in Beek en Stokkum aan landdrost Diederick Tiellemans. Hieronder was ook dit goetien tot Beeck gelegen, voor desen gebruickt bij den huismans Derick Cock alias Jansen met alle toebehooren van bouwlant, weijdepassen, bongart en holtgewass mitt allen aencleven van dien soo van outs daer toe gehoort heefft".
• Op 12 augustus 1722, na het overlijden van landdrost Diederick Tiellemans, kwam de Kolkstede in handen van diens dochter Maria (Finenne/Phenenne) Margaretha Tiellemans, weduwe van Johan Diederik van der Upwich, ontvanger van convoyen en licenten in 's-Heerenberg.
• Hun dochter Johanna Louisa van der Upwich trouwde in 1767 met mr. Herman de Leeuw van Coolwijk, rentmeester van de geestelijke goederen te Borculo, rentmeester van het Spittaal en De Worf, burgemeester en raadsvriend van Zutphen, grootburger van Zutphen.
• In 1812 werd hun zoon mr. Martinus Derk de Leeuw van Coolwijk eigenaar van de boerderij.
• In 1817 verkocht De Leeuw van Coolwijk zijn hoeve aan Hendrik Anton van der Renne, administrateur in dienst van de graven van Bergh en eigenaar van de Byvanck.
• In 1830 was de Kolkstede eigendom van Van der Rennes zoon Oswald Petrus Henricus en dochter Maria Johanna Francisca Wilhelmina Josepha. Zijn dochter trouwde in 1825 met Jean Alex Hubert baron Michiels von Kessenich uit Roermond.
• In 1856 kwam de hoeve bij een boedelscheiding in handen van de Von Kessenichs.
• In 1866 verkochten de Von Kessenichs de hoeve aan Oswald Petrus van der Renne ten behoeve van diens enige erfgename, de driejarige Caroline Augusta Johanna Maria.
• In 1882 trouwde Caroline Augusta Johanna Maria van der Renne met baron Max von Lochner tot Hüttenbach, die daarmee de eigenaar werd. Het jaar tevoren was het huis afgebroken en op dezelfde plaats herbouwd.
• Op 13 september 1909 liet baron von Lochner tot Huttenbach de Kolkstede veilen door notaris H.G.N. van Romondt te Didam. Theodorus Gerardus van Gendt en Johanna Theodora van Boldrik uit Pannerden kochten de boerderij en gingen er in 1910 wonen.
• Op 3 januari 1916 ging de Kolkstede over op Wilhelmus Gerardus van Gendt en Bernardina Landrada Elisabeth Sliepenbeek.
• Op 2 december 1943 werd hun zoon Wilhelmus Pancratius Johannes Marie van Gendt eigenaar. Zijn weduwe Josephina Agatha Sloot verkocht geleidelijk aan het grondbezit, voornamelijk aan de gemeente Bergh, die op dit terrein uitbreidingsplannen realiseerde.
• In 1987 kochten Paul en Jolanda Hansen de toen vervallen boerderij van de weduwe Van Gendt. Zij liet naast de boerderij een nieuw huis bouwen, dat de naam Kolkstede kreeg. Paul Hansen restaureerde het oude pand, dat de oude naam Penninghof kreeg.

Kaarten

Kadastrale kaart 1822

1866: Kolkste op de eerste topografische kaart

1891: de huidige Oude Kolkstedeweg is verdwenen

1909: de Oude Kolkstedeweg is er weer

1954: de Kolkstede ligt nog buiten Beek

2015: de naam is verdwenen

Naamgever

De Kolkstede is meermaals naamgever geweest.

• De Kolkstedeweg en de Oude Kolkstedeweg zijn ernaar vernoemd.
• Aan de Kolkstedeweg ligt sportpark De Kolkstede.
• Aan de Oude Kolkstedeweg ligt tennispark De Kolkstede.
• De huidige lagere school Het Rondeel heette van 1985 tot 2014 Kolkstedeschool.

Bronnen

• Topotijdreis
• Kerspel Beek in de Liemers, deel 1, blz. 470, 750–752
• Bergh; Heren, Land en Volk, blz. 514
• De Graafschapbode van 21 augustus 1909 op Delpher
• De Gelderlander van 28 maart 1992