Canadees kanon op de Bleek

Inhoud

1 De onthulling
2 Het kanon
3 De plaquette
4 Fotogalerij 1
5 Fotogalerij 2
6 Kaart
7 Bronnen

De onthulling

Het Comité Herdenking 4 mei heeft op 3 mei 2010 een Canadees kanon geplaatst op De Bleek te 's-Heerenberg ter ere van de Canadese bevrijders. Het monument is op 5 mei 2010 onthuld. Het kanon is juist in 's-Heerenberg geplaatst omdat dit op 1 april 1945 de eerste stad boven de Rijn was die de Canadezen bevrijdden. Zij waren al eerder in Emmerik en andere Duitse steden boven de Rijn, maar die hadden zij bezet en niet bevrijd. (De steden Bredevoort en Groenlo waren al op 31 maart bevrijd, maar door Britse troepen.)

Het kanon werd door officieren van het Ierse Leger overgedragen aan brigadegeneraal b.d. Ernest Beno van het Royal Regiment of Canadian Artillery, die het vervolgens aanbood aan burgemeester Leppink. Bijgestaan door enkele veteranen onthulde zij het stuk. De regimentscommandant en een voormalig regimentscommandant droegen het stuk daarna over aan de Heemkundekring Bergh. Dit gebeurde onder het toeziend oog van Canadese en Nederlandse veteranen en afvaardigingen van de Ierse en de Nederlandse artillerie. Tijdens de ceremonie werd een plaquette onthuld met de namen van de gesneuvelde militairen. Ook waren er enkele voertuigen van Keep Them Rolling te zien. Muzikaal werd de ceremonie omlijst door de 48th Highlanders of Holland Pipes and Drums en Harmonie Crescendo.

Een uitgebreide fotoreportage is te zien op de website van de Heemkundekring. Klik in de rechter kolom op "Onthulling Canadees kanon".

Brigadegeneraal b.d. Ernest Beno was op 1 april 2015 opnieuw in 's-Heerenberg tijdens The Final Push ter herdenking van zeventig jaar bevrijding.

Het kanon

Het kanon is een 25-ponder (officieel Ordnance QF 25 pounder). De naam slaat op het gewicht van de granaten die het kanon afschoot: 25 (Britse) pond, ofwel 11 kilo. Dit type kanon werd vlak voor de Tweede Wereldoorlog in dienst genomen door het Britse leger, en is daarna gedurende de hele oorlog ook in andere legers van het Britse Gemenebest het belangrijkste veldgeschut geweest, zowel in Europa als in Azië.

Ook het Nederlandse leger heeft de 25-ponder gebruikt. Tijdens het conflict in Nederlands-Indië (1945-1950) was de 25-ponder het standaardwapen van de Nederlandse veldartillerie in de archipel. Zie hiervoor de foto's in het Indiëdagboek van Jo Berendsen.

Hoewel de 25-ponder na de oorlog nog tientallen jaren in diverse legers dienst heeft gedaan, zijn er tegenwoordig niet zo veel meer over, zeker niet om weg te geven. Het kanon op de Bleek komt dan ook niet uit Canada, maar is afkomstig uit het arsenaal van de Ierse artillerie. Behalve dit kanon hebben de Ieren nog een 25-ponder afgestaan, die de Canadezen op 6 juni 2010 hebben overgedragen aan het Juno Beach Centre in Normandië, bij het strand waar de Canadezen op D-Day, 6 juni 1944, aan land zijn gekomen.

Op de zondag na de onthulling werd op Optimaal FM in De Fax uut Stokkum van Hennie Freriks het kanon als volgt geëerd.

"Wat was het indrukwekkend allemaal, de herdenking afgelopen week van de slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. In 's-Heerenberg op De Bleek is met veel ceremonieel een prachtig kanon geplaatst. Zelfs de afstandmeter van het kanon is 100% geheel intact. Op het kanon is een plaquette aangebracht met alle geallieerde slachtoffers in de voormalige gemeente Bergh. Onder andere worden de namen van de bemanning vermeld van de Short Stirling die in Loerbeek is neergestort.

Het kanon is een bezoek meer dan waard. Hulde aan allen die dit monument mogelijk hebben gemaakt."

Bij de onthulling stond het kanon op het zuiden, dus op Duitsland gericht. Hierover kreeg de gemeente klachten, waarna het kanon in 2013 bij een herinrichting van de Bleek negentig graden gedraaid werd. Het staat nu pal oostwaarts gericht.

De plaquette

Op de plaquette bij het kanon staan de namen van 24 geallieerde militairen, waaronder alle twintig vliegeniers uit Groot-Brittannië, Canada, Nieuw-Zeeland en de Verenigde Staten die in de jaren 1942-1944 in Bergh zijn omgekomen.

Daarnaast zijn de namen bekend van 28 geallieerde militairen die bij of kort na de bevrijding van Bergh het leven hebben verloren. Zij hebben allemaal tijdelijk in Bergh begraven gelegen, maar slechts een aantal van hen is daadwerkelijk op Berghs grondgebied gesneuveld. Anderen zijn in Bergh overleden nadat ze elders gewond waren geraakt. Weer anderen waren al dood toen ze Bergh binnengebracht werden om begraven te worden. Sommige van hen waren eerder door Bergh getrokken, terwijl anderen behoorden tot eenheden die meer oostelijk Nederland waren binnengekomen.

Kortom, deze 28 doden vormen een zeer heterogene groep. Of zij allemaal op de plaquette zouden moeten staan, hangt af van de voorwaarden die men daarvoor kan stellen. Echter, toen de plaquette gemaakt werd, waren er over de meeste van deze 28 militairen nog geen gegevens voorhanden. Zodoende worden de namen van slechts vier van hen genoemd. Duggan en Pullen zijn daadwerkelijk in Bergh gesneuveld. Macara is ten noorden van Wehl gewond geraakt en in ˈs-Heerenberg overleden. Norris is in ˈs-Heerenberg overleden, maar het is (nog) niet bekend waar hij gewond is geraakt.

De vliegeniers van Gemenebest-landen liggen, voor zover hun lichamen gevonden zijn, begraven op een drietal kerkhoven in Bergh. De Amerikaan Martin ligt in Fort Woth, Texas. De omgekomen grondtroepen liggen op de Groesbeek Canadian War Cemetry in Groesbeek, behalve de Brit Norris, die op de Jonkerbos War Cemetery in Nijmegen ligt.

Degenen van wie een foto voorhanden is, zijn aangeduid met (F).

Fotogalerij 1

S. van Gessel, E. Beno, H. Grootte, heren Dijkman
Gezicht op de Bleek
Hendriks en zijn werknemers
Initiatiefnemer Wilco Bosch en de Canadese brigadegeneraal Ernest Beno
Canadees kanon
Organisatie Canadees kanon
Plaquette 65 jaar bevrijd - Engelstalige versie
Plaquette 65 jaar bevrijd - Franstalige versie
Dit kanon is welwillend geschonken aan het Regiment Artillerie van Canada door het Korps Artillerie van Ierland, 2010
Deze 25-ponder serienr. 16993 is onklaar gemaakt in de Wapenwerkplaats, april 2010