Doetinchem

Doetinchem (Nedersaksisch: zowel Deutekem als Durkum) is een stad en gemeente aan de Oude IJssel, gelegen in de Achterhoek. De gemeente telt 56.280 inwoners (stand 2007) en heeft een oppervlakte van 52,74 vierkante kilometer (waarvan 1,50 km2 water). Daarmee is Doetinchem de meest dichtbevolkte gemeente van de Achterhoek. De bevolking is voor bijna de helft van protestantse signatuur en voor een iets kleiner deel van katholieke afkomst.

Sinds 1 januari 2005 is de gemeente Wehl opgeheven en aan de gemeente Doetinchem toegevoegd, met uitzondering van de Rozenpasweg in het Wehlsebroek. Ook werd het Zelhemse Broek bij de gemeente gevoegd. In 1966 en 1984 vonden er grenswijzigingen plaats waar de gemeente Bergh bij betrokken was.

Dragers Berghse Kei

Meerdere keren werd aan een (oud)inwoner van Doetinchem de Berghse Kei uitgereikt:

• 1981 De heer J.G.H. Bouman (Ziekenomroep Doetinchem)
• 1996 Mevrouw W.J.A. Reuling
• 1998 De heer H.B. Luesink (Stichting Actief)
• 2004 Stichting Sravana

Kernen en wijken

Behalve de stad Doetinchem bestaat de gemeente Doetinchem uit de volgende kernen en wijken:

dorpen Gaanderen Wehl Nieuw-Wehl Wijnbergen (ged.)

buurtschappen Dichteren IJzevoorde Langerak Het Broek

wijken Stadscentrum Overstegen Schöneveld & Muziekbuurt Oosseld De Huet Dichteren Het Weerdje Noord & Bezelhorst

Geschiedenis van Doetinchem

De oudste vermelding van Doetinchem dateert uit 838 als villa Duetinghem, een nederzetting met een kerk. In de periode na 838 ontstond de versterkte stad Deutinkem met een kerk die ten geschenke werd gegeven aan de toenmalige bisschop van Utrecht. Andere naamsvarianten die in de loop van de tijd gebruikt werden, waren Duttichem, Duichingen, Dotekom en Deutekom. Achtervoegsels als -hem, -kem, -kum, -chem en -heim duiden op een zogenaamde rijkskarolingische nederzetting.

Rond 1100 begon Doetinchem te groeien, en werd een stadsmuur gebouwd tegen plunderaars die meerdere malen probeerden de stad leeg te roven. In 1236 kreeg Doetinchem stadsrechten van graaf Otto II van Gelre; ook werd in dat jaar de stadsmuur met een meter verhoogd. De tot dan gebruikte vier slagbomen werden vervangen door vier grote stadspoorten: de Hamburgerpoort, de Waterpoort, de Gruitpoort en de Hezenpoort. Later werden er grachten omheen gegraven, en er werden voorpoorten gemaakt. Doetinchem werd belangrijk als handelsplaats voor boeren die hun koopwaar op de markt van Doetinchem kwamen verkopen. Deze markt werd gehouden op het Simonsplein en tot aan de Tweede Wereldoorlog bleef deze bestaan. Een grote stadsbrand in 1527 vernietigde alle gegevens van Doetinchem. Over Doetinchem uit de Middeleeuwen is hierdoor niet veel meer bekend.

In 1672 is de stadsmuur grotendeels afgebroken. In de tweede helft van de 19e eeuw verdwenen de poorten en werd een groot deel van de stadswal weggehaald. Doetinchem bleef rustig tot aan de Eerste Wereldoorlog, toen in Doetinchem een paar grenswachters de wacht hielden.

Ook de Tweede Wereldoorlog met de hongerwinter leek Doetinchem goed door te komen. Er was gedurende de oorlogsjaren een kleine Duitse bezettingsmacht gelegerd. Op het eind van de oorlog werden enkele gevangenen geëxecuteerd als represaille voor een verzetsdaad, gepleegd bij het Veluwse plaatsje Putten toen een belangrijke Duitse officier werd doodgeschoten door het verzet. Ook werd het pand Bouchina gebruikt om negen Nederlandse Joden, die speciale bescherming genoten van de NSB, in te huisvesten. Eind april 1945 werd Doetinchem per abuis gebombardeerd door Britse vliegtuigen, die Doetinchem voor het Duitse Kleef aanzagen. Doetinchems stadshart werd zwaar beschadigd, maar niet vernietigd.

In de daarop volgende decennia groeide Doetinchem door en na een paar jaar werd zij zelfs groter dan de 'concurrenten' Doesburg, Winterswijk en Zutphen. Philips had enkele jaren een fabriek in de stad. Ook tegenwoordig is Doetinchem nog aan het uitbreiden. Er worden nieuwe wijken gebouwd, zoals Dichteren (deze wijk draagt dezelfde naam als het naastgelegen buurtschap ) en de wijk Wijnbergen. Ook heeft Doetinchem zijn eigen betaald voetbalclub, De Graafschap.

Openbare voorzieningen

Door het landelijke karakter van de Achterhoek is Doetinchem uitgegoeid tot het centrum van deze streek. Veel Achterhoekers maken gebruik van de voorzieningen van die Doetinchem te bieden heeft zoals winkels, scholen, de schouwburg en het Slingeland Ziekenhuis.

Winkelcentrum

Het centrum van Doetinchem biedt een grote verscheidenheid van winkels. Deze zijn vooral te vinden in en rond de Hamburgerstraat en de Boliestraat. De voormalige gemeente Bergh is voor een groot deel gericht op Doetinchem als het om winkelen gaat, alhoewel er ook gewinkeld wordt in steden als Arnhem, Emmerik en Kleef.

Markt

De markt in Doetinchem vindt wekelijks plaats op dinsdagmorgen op het marktplein bij het stadhuis. Deze markt biedt een groot aanbod aan textiel, verder ook zuivel (kaas), groenten, fruit en vis. Er zijn ook enkele kramen met ecologische producten.

Zaterdags is er een markt van iets kleinere omvang.

Scholen

Doetinchem heeft net als elke plaats van dergelijke grootte tal van basisscholen. Verder zijn er een aantal middelbare scholen gevestigd. Deze middelbare scholen worden voor een aanzienlijk deel bevolkt door leerlingen afkomstig uit de voormalige gemeente Bergh. Doetinchem heeft vanuit Bergh veruit de grootste aantrekkingskracht voor middelbare scholieren.

De middelbare scholen in Doetinchem zijn:

• Rietveld Lyceum;
• Ulenhofcollege;
• Ludgercollege;
• AOC Oost;
• Metzo College.

Daarnaast zijn er:

• Graafschap College (MBO);
• Iselinge Hogeschool (HBO).

Cultuur

Doetinchem heeft de culturele voorzieningen voor een stad van deze omvang. Een opsomming van de belangrijkste culturele instellingen:

• Gruitpoort (centrum voor kunst, cultuur en kunstzinnige vorming)
• Kunstuitleen, CBK, in het monumentale pand 't Gevang
• Muziekschool
• Openbaar Vervoer Museum (geopend per 25 mei 2006,) vaste collectie, wisselende exposities en veel materiaal over de Gelderse Tramwegen (GTW)
• Openbare bibliotheek (een centrale vestiging en 2 wijkbibliotheken in De Huet en Gaanderen)
• Schouwburg Amphion
• Stadsmuseum (vaste collectie, wisselende exposities en een grote stadsmaquette van Doetinchem anno 1945)
• Staringinstituut (centrum voor het streekeigene van de Achterhoek)
• Volksuniversiteit

Manifestaties

Er zijn twee belangrijke culturele manifestaties die in Doetinchem worden gehouden.

• Eenmaal per jaar is er een straattheaterfestival met de naam Buitengewoon. Het biedt een scala aan kleine en grote straattheatergezelschappen die tijdens een aantal dagen optreden in de Doetinchemse binnenstad.
• De andere manifestatie, Huntenkunst, richt zich op meer traditionele cultuuruitingen zoals beeldende kunst. Huntenkunst wordt eenmaal per twee jaar gehouden in en rond de Houtkamphal. Huntenkunst heeft een ballotagecommissie die de kwaliteit van de inzendingen wil garanderen. Ongeveer 150 kunstenaars uit binnen- en buitenland exposeren gedurende drie dagen hun kunstwerken.

Interactieve kunst: de D-toren

Als eerste moderne Doetinchemse toren, in een rij van vijf, werd het kunstconcept D-toren op 1 september 2004 in gebruik gesteld. De D-toren maakt deel uit van een plan om op drukke kruispunten in het centrum van de stad vijf verschillende kunsttorens te bouwen. Tot nu toe is er één gebouwd. Dit kunstwerk is Doetinchems bekendste en meest controversiële beeld. Het is een twaalf meter hoog interactief kunstwerk gemaakt van epoxy. De D-toren is ontworpen door de kunstenaar Q.S. Serafijn en architect Lars Spuybroek. De vorm van de D-toren doet wel wat denken aan een grote kies. Overdag is het kunstwerk witgrijs van kleur maar 's avonds wordt de toren door middel van LEDs verlicht. De D-toren kan in vier verschillende kleuren branden. Elke kleur correspondeert met de actuele gemoedsstemming, van vijftig Doetinchemse burgers, die via een website vragen beantwoorden over hun gemoedsstemming.

• rood staat voor liefde;
• blauw staat voor geluk;
• geel staat voor angst;
• groen staat voor haat.

Recreatie

Sportaccommodaties

De gemeente Doetinchem beschikt over elf sportaccommodaties. In de stad Doetinchem bevindt zich Sportcentrum Rozengaarde dat onder meer beschikt over zwembaden. Een bijzondere accomodatie is De Vijverberg, het stadion van De Graafschap met bijna 11.000 zitplaatsen. Sportpark Zuid is een groot terrein in het zuidelijk deel van de stad, met uitgebreide sportvoorzieningen en de thuisbasis van diverse sportverenigingen.

Sportverenigingen

In de gemeente Doetinchem zijn ongeveer 130 sportverenigingen actief. De gebruikelijke sporten zijn allemaal vertegenwoordigd. Enkele bijzondere verenigingen zijn de Stichting Triathlon Doetinchem, Onderwatersportvereniging Doetinchem, Rugbyclub Wild Rovers en Fietscrossclub De IJsselcrossers Doetinchem e.o.

Jachthaven De Ank

In het centrum van Doetinchem aan de Oude IJssel bevindt zich een jachthaven aan de zuidelijke oever.

Uitgaansleven

In de jaren '90 is het uitgaansleven van Doetinchem sterk ontwikkeld, en heeft thans een hoog niveau voor een stad van deze omvang. Er zijn voor uitgaanders veel cafe's, dancings en eetgelegenheden te vinden, onder andere rondom de N.H. Catharinakerk op het centrale Simonsplein.

Historische gebouwen in en rond Doetinchem

De St. Catharinakerk op een gravure naar een
tekening uit 1743 van Jan de Beijer

In Doetinchem zijn er slechts een paar historische gebouwen over. Uit de Middeleeuwen zijn er alleen nog kasteel de Slangenburg, de Onze Lieve Vrouwekerk, de St. Catharinakerk en het kasteeltje de Kelder, andere gebouwen zijn verwoest door de grote stadsbrand in 1527.

Vlak over de gemeentegrens ligt in de gemeente Montferland de Kemnade. De Kemnade ligt weliswaar net niet in de gemeente Doetinchem, wel hebben hier een aantal personen gewoond die een grote rol hebben gespeeld in de geschiedenis van Doetinchem, zoals Carel Hendrik Verhuell met echtgenote Maria Johanna de Bruijn en de familie Misset (bekend als oprichters van de regionale krant Graafschapbode).

Uit de 16e eeuw zijn nog twee gebouwen over: het huis met de mooie gevel aan de Hamburgerstraat, en het gebouw aan de Waterstraat waar heel toepasselijk een antiekzaak in is gevestigd. Uit de 17e eeuw zijn alle gebouwen vernietigd. Er zijn meerdere gebouwen uit de 18e eeuw, zoals het stadsmuseum. Tot slot staat er in Doetinchem ook nog altijd het pand Villa Bouchina, waar in de Tweede Wereldoorlog 9 joden de 'bescherming' genoten van de Duitse bezetter. Daarnaast is er de villa Ruimzicht uit de 18e eeuw.

In het stadscentrum zijn vrijwel geen gebouwen van voor de Tweede Wereldoorlog te vinden. Het gehele centrum, op twee gevels na, is gebombardeerd. De Catharinakerk is na de oorlog herbouwd.

Masterplan Schil

Om Doetinchem ook in de toekomst het centrum van de Achterhoek te laten blijven heeft het gemeentebestuur besloten vele plekken in en om het centrum (de schil van Doetinchem) te vernieuwen door nieuwbouw op lege plekken, en herbouw van aftanse wijken. Dit Masterplan Schil moet onder andere: de infrastructuur verbeterd worden, de Oude IJssel beter benut worden als pluspunt, meer ruimte gecreeërd worden om te wonen en werken en de historie van de stad beter tot uitting te laten komen. Achttien plekken in de stad gaan grondig op de schop en hierdoor zal het gezicht van de stad veranderen. Met de eerste projecten is men al begonnen, over 10 tot 15 jaar zullen de meeste projecten af zijn.

Natuur

In de gemeente Doetinchem liggen verschillende natuurgebieden. In het westen van de gemeente liggen de Kruisbergse bossen. In het oosten het bosgebied, met het gelijknamige kasteel de Slangenburg. Verder zijn er ook veel parken in de stad zelf, waar park Overstegen de grootste van is. Ten zuidwesten van de gemeente ligt het natuurgebied Montferland.

Geologie

Onder Doetinchem ten zuiden van de Oude IJssel ligt zware rivierklei. Ook is de grond daar vermengt met een beetje licht zwavel. Onder de laag rivierklei ligt waarschijnlijk zand. Het noorden van de stad ligt op een rivierduin die bestaat uit zand, wat nog te herkennen is aan de lichte hoogteverschillen aldaar.

Wateren

Ten zuiden van het centrum van Doetinchem stroomt een rivier: de Oude IJssel. Er zijn 6 bruggen over de rivier: 3 voor autoverkeer (De Energiebrug, de Europabrug en de Wijnbergsebrug), 1 voor treinen en 2 voor fietsers. Daarnaast zijn er 2 beken: de Slingebeek en de Rode- of Grotebeek.

Partnersteden

La Libertad

Doetinchem heeft een stedenband met La Libertad in Nicaragua. Om de band die de Doetinchem met La Libertad en Nicaragua onderhoudt vorm te geven, is in 1990 stichting Doetinchem en OntwikkelingsSamenwerking (DOS) opgericht. Na een aantal jaren hebben zij ervoor gekozen zich te concentreren op La Libertad. DOS wil graag meewerken aan het opzetten van projecten die kunnen bijdragen aan de verbetering van de leefomstandigheden in La Libertad. Daarnaast willen ze inwoners van Doetinchem zoveel mogelijk betrekken bij het leven in La Libertad en de problemen die zich daar voordoen.

Pardubice

Doetinchem heeft ook een stedenband met Pardubice in Tsjechië. Door de stedenband streven beide steden naar het vergroten van de belangstelling voor elkaars leven en de cultuur. Daarnaast wordt geprobeerd op lokale schaal een bijdrage te leveren aan een betere verstandhouding tussen Oost- en West-Europese landen.

Sinds het ontstaan van de stedenband in 1992 zijn tal van activiteiten ontplooid op het gebied van economie en handel, onderwijs, gezondheidszorg, cultuur en welzijn, sport en recreatie en overheidszorg. Regelmatig vinden uitwisselingen plaats tussen scholen, sportverenigingen, politie, muziek- en dansverenigingen. Sinds 1996 is de stichting Doetinchemse Vrienden van Tsjechië het aanspreekpunt voor vragen en contacten met Pardubice.

Sport

Betaald voetbal

Met VBV De Graafschap heeft Doetinchem zijn eigen betaalde voetbalclub binnen de gemeentegrenzen. Het stadion De Vijverberg, dat gelegen is in het zuidoosten van de stad, vormt de thuisbasis van de Superboeren.

Overige sporten

• De dames van volleybalvereniging Orion werden in de jaren tachtig nationaal kampioen en de heren spelen alweer enige jaren in de eredivisie
• Handbalvereniging de Gazellen welke uitkomt in de een na hoogste landelijke klasse
• In 1937 en 1949 werden in voormalig zwembad Groenendaal de nationale zwemkampioenschappen gehouden. Het hoog aangeschreven waterpolotoernooi om de Horthy-bokaal vond in die jaren eveneens in Doetinchem plaats. Anno 2007 boekt zwemvereniging NDD successen op nationale als Gelderse kampioenschappen de nodige successen.
• Overige sportverenigingen: hockeyclub DHC, rugbyclub Wild Rovers, atletiekvereniging Argo, badmintonclub DBC, kortbalvereniging Olympus, gymnastiekvereniging Ypsilon, IJsvereniging Doetinchem '96 en een viertal voetbalverenigingen.

Sportevenementen

In april/ mei wordt er jaarlijks de avondvierdaagse georganiseerd. En dan is er de Achterhoekse Wandelvierdaagse die vanuit Doetinchem wordt gelopen. Daarnaast worden er regelmatig (inter)nationale sportevenementen gehouden in Doetinchem. Zo was de stad in 2005 gaststad van het FIFA WK voetbal tot 20. Doetinchem was speelstad voor de landen Spanje, Honduras, Marokko en Chili voor de poulewedstrijden. Tevens werden er twee wedstrijden gespeeld in de achtste finale Nederland - Chili en Nigeria - Oekraïne. De stad was ook kandidaat voor het EK onder 20 in 2007. De voorkeur van de UEFA en de KNVB ging echter uit naar Arnhem en Nijmegen. Ook op volleybalgebied is Doetinchem vaak gastheer voor internationale wedstrijden. Zo werden er in Doetinchem enkele Europa Cup wedstrijden gespeeld.

Lokale media

Doetinchem heeft een eigen televisie- en radioomroep.

Prostitutie

Doetinchem heeft een raamprostitutiegebied aan de Roerstraat. Sinds de sluiting van het Arnhemse Spijkerkwartier in januari 2006 is zowel het aanbod als de klandizie hier aanzienlijk gestegen.

Coffeeshops

Doetinchem kent 3 coffeeshops. De gemeente heeft op dit vlak een regio-functie. Dit heeft te maken met het feit dat de overige gemeenten in de Achterhoek een "nul beleid" kennen. Doetinchem heeft een gemeentelijke coffeeshopbeleid met ruimte voor 3 coffeeshops waar gewerkt wordt met gedoogbeschikkingen en exploitatievergunningen. Volgens het Doetinchemse beleid is er ruimte voor 3 coffeeshops (maximumstelsel).

Verkeer en Vervoer

Autoverkeer

Doetinchem is gelegen aan de Rijksweg 18. De drie afslagen zijn:

• Doetinchem-west.
• Doetinchem.
• Doetinchem-oost.

Ook kent Doetinchem een parkeergarage voor betaald parkeren en een groot betaald parkeerterrein (iets buiten het centrum gelegen), De Varkensweide. Sinds 1 juli 2006 is het hele gebied rond het centrum betaald parkeren geworden.

Fiets

• Er lopen verschillende fietspaden naar de stad toe. De stad zelf is voor fietsers gemakkelijk toegankelijk. De oudste brug over de Oude IJssel is enkele tientallen jaren geleden gerestaureerd en er is een speciale fietsbrug van gemaakt.

Openbaar vervoer

• De Geldersche Tramweg-Maatschappij (GTM), gevestigd te Doetinchem, werd opgericht op 2 maart 1881 en opende zijn eerste tramlijn Doetinchem – Dieren op 27 juni 1881. Deze lijn werd aan beide kanten verlengd, zodat in 1903 de lijn Velp – Dieren – Doetinchem – Terborg – Gendringen – Isselburg-Anholt bestond. Doetinchem was nu per stoomtram met de buitenwereld verbonden. Vlak buiten de oude stad, voor de afgebroken grutpoort werd een tramstation en onderhoudswerkplaats gebouwd. In 1907 werd de tramlijn Zutphen – Emmerik geopend. De laatste tram reed op 31 augustus 1957. Veel over de geschiedenis van het Gelders openbaar vervoer is te vinden in het Openbaar Vervoer Museum aan de Stationsstraat 50 in Doetinchem.
• Streekvervoer: Het streekvervoer wordt tegenwoordig verzorgd door Arriva, en bestrijkt ook grote delen van de stad zelf.
• Trein: De treinen worden verzorgt door Arriva en Breng. Het station Doetinchem ligt ten zuiden van het Doetinchemse centrum. Verder bestaat er nog een tweede station, Station Doetinchem De Huet in de gelijknamige wijk De Huet. Tot in de jaren '80 bestond er (toen station De Huet nog niet bestond) een station aan de rand van de wijk De Hoop, in de richting van Wijnbergen, genaamd Station Doetinchem West, voorheen Halte Wijnbergen genoemd. Dit station lag pal naast de spoorbrug over de Oude IJssel, het stationsgebouw doet tegenwoordig dienst als kantoorpand.

Geboren in Doetinchem

• Paul Bosvelt (26 maart 1970), Nederlands voetballer
• Chris Bruil (20 december 1970), Nederlands badmintonner
• Geert Dales (5 maart 1952), Nederlands politicus (VVD)
• Glenn Loovens (22 september 1983), Nederlands voetballer
• Arnoud Okken (20 april 1982), Nederlands atleet
• Diana Janssen-Mijnen (20 april 1976), Paralympisch basketbalspeelster
• Jan Rietman (4 december 1952), Nederlands pianist en presentator
• Desi Reijers (4 juni 1964), Nederlands zwemster
• Thomas Rosenboom (8 januari 1956), Nederlands schrijver
• Mieke Stemerdink Nederlands popzangeres
• Laurens Straub (17 december 1944-19 april 2007), filmmaker
• Pieter Frans Thomése (23 januari 1958), Nederlands schrijver
• Carel Hendrik Verhuell (4 februari 1764 – 25 oktober 1845), Nederlands vlootvoogd en politicus
• Anne Garretsen (30 januari 1989), Nederlands voetbalster

Externe links

• Website van de gemeente Doetinchem

Aanverwante artikelen

• Gemeente Doetinchem
• Naobers