Joodse begraafplaats

Inhoud

1 De joodse begraafplaats
2 De graven
3 Enkele overzichtsfoto's
4 Bronnen

De joodse begraafplaats

De joodse begraafplaats aan de Zeddamseweg in 's-Heerenberg is omstreeks 1752 in gebruik genomen. Dit jaartal wordt genoemd in een rechtbankverslag uit 1765. De begraafplaats is sinds 18 juni 2002 een gemeentelijk monument (nr. 73).

De 22 hoofdzakelijk rechtopstaande stenen zijn alle gericht naar het oosten. De oudste stenen hebben alleen Hebreeuwse tekst, de latere stenen vaak zowel Hebreeuwse als een Nederlandse tekst. Bij de bouw van de brandweerkazerne zijn de grafstenen die hier lagen, verplaatst. Tot die tijd stond er ook een Metaherhuisje, ook wel Bet Tohorah genoemd, waar de rituele lijkwassing plaatsvond. Dit is nu verdwenen.

Na de Tweede Wereldoorlog was het voor de resterende joodse gemeenschap in Nederland geen haalbare kaart om hun ongeveer 250 begraafplaatsen goed te onderhouden; ook in de gemeente Bergh niet. Nu is het een goede joodse gewoonte om ook iets aan te bieden, als je iets vraagt. En er was iets bijzonders aan te bieden in ruil voor het onderhoud van de begraafplaats. Althans dit was de gedachte bij de Israëlitische gemeente in Doetinchem, waaronder 's-Heerenberg viel.

Men stelde de gemeente per brief voor om in ruil voor het onderhoud van de begraafplaats het laatste aantoonbare bezit van de joodse gemeente van 's-Heerenberg dat uit de synagoge afkomstig was, als geschenk te willen aanvaarden. "Omdat", zo schreef men, "dit eigendom toch al in Uw bezit is, zonder dat U dit misschien wist." Dit geschenk kunt u nu, uiteraard aangepast aan de eisen van de tijd, nog steeds bewonderen in het stadhuis. Op 14 februari 1949 aanvaardde de gemeente in dank de reeds lang in het gemeentehuis aanwezige kaarsenkroon uit de voormalige synagoge.

In 1954 trok Huis Bergh zich het lot van deze begraafplaats aan en sloot een onderhoudsovereenkomst met de Israëlitische gemeente Doetinchem.

Toch verwaarloosde de begraafplaats meer en meer. Bomen en struiken schoten op en de afrastering van palen en prikkeldraad was onwaardig. Frits Frauenfelder, bestuurlid van de Heemkundekring Bergh, nam het initiatief de begraafplaats te laten opknappen, waarbij wethouder Ruth Mijnen zich aansloot. Zo kon de opknapbeurt in juli 2020 van start gaan, waarbij de joodse wet- en regelgeving in acht werd genomen. Het plan is de begraafplaats op te nemen in een lesprogramma voor de groepen 6, 7 en 8. Het Nederlands Israëlitische Kerkgenootschap (NIK) heeft bijgedragen in de geraamde kosten van €41.350. Rotary Bergh zorgt nu voor regelmatig onderhoud. Op 22 februari 2021 is begonnen met het kappen van de bomen op de begraafplaats.

De Israëlische begraafplaats op een kaart van
Misset uit 1919

Uit het Nieuwsblad van het Noorden van 15 augustus 1911.
Klik op de afbeelding voor en vergroting.

De graven

De graven zijn genummerd zoals op de plattegrond op bladzijde 44 van Old Ni-js nr. 75. De foto's zijn gemaakt door Jan Meurs en Benny Schuurman. Klik op de foto's voor een vergroting.