Hervormde kerk in 's-Heerenberg: verschil tussen versies

Versie van 11 okt 2019 om 10:49

De kerk met links de kosterswoning

De kerk (links) op een tegeltableau in het Gasthuis Sint-Gertrudis

Inhoud

1 Van slotkapel tot parochiekerk
2 In gebruik bij de protestanten
3 De restauratie van 1925–1926
4 Beeldmateriaal
- 4.1 De restauratie van 1925–1926
- 4.2 Vroeger en nu
5 Organisten
6 Zie ook
7 Kaart
8 Bronnen

Van slotkapel tot parochiekerk

Rechts van de toegangspoort naar Huis Bergh staat de protestantse kerk van 's-Heerenberg. Deze kerk werd in 1259 door Adam van den Bergh gebouwd als slotkapel en was gewijd aan de Heilige Pancratius. Er werd begonnen met twee priesters, die om de week twee missen opdroegen. De eerste mis was voor de overleden heren van het kasteel, familieleden en kennissen. De andere mis voor de nog in leven zijnde heren en andere voorname personen.

De slotkapel werd uitsluitend bezocht door de bewoners van het kasteel, want de Sint Oswalduskerk in Zeddam bleef parochiekerk voor de toen nog weinige inwoners van 's-Heerenberg. De afstand naar Zeddam was echter erg groot, omdat de huidige Drieheuvelenweg vaak onbegaanbaar was na zware regenval en gedeeltelijk doorploegd met diepe karresporen. Onveilig was het er ook. De weg liep door donkere bosjes en langs eenzame heideveldjes. Daardoor kwam het vaak voor dat men te laat of helemaal niet de Zeddamse kerk bereikte. Langzamerhand ontwikkelde de kleine nederzetting bij het kasteel zich tot een woonplaats van zo'n vijf à zeshonderd zielen, waardoor de behoefte aan een eigen kerk toenam.

In 1399 was het zover. De slotkapel werd door de bisschop Frederik van Blankenheim van Utrecht tot parochiekerk verheven en losgemaakt van de Zeddamse moederkerk. Heer Frederik III liet de kapel toen aan de westzijde vergroten. In de stichtingsbrief van 1399 omschreef de bisschop de noodzaak voor de vorming om van de zelfstandige parochie 's-Heerenberg. De grachten van de stad waren de grenzen van de nieuwe parochie. Dirck Liefger werd tot eerste pastoor van 's-Heerenberg benoemd. Hij werd kort daarna opgevolgd door Jacob Poppert, die 42 jaar lang de kerk heeft gediend.

Stokkum en Lengel bleven parochieel onder Zeddam en kwamen pas na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853 bij de parochie 's-Heerenberg. In de 20e eeuw werden zij zelfstandige parochies; Stokkum in 1915 met de bouw van de Sint Suitbertuskerk en Lengel aan het eind van de jaren zestig met de bouw van de Emmauskerk.

De kleinzoon van heer Frederik III, heer Willem II, voltooide de kerk door de aanbouw van een drietal koren. Daarbij werd onder het priesterkoor een grafkelder voor de heren en latere graven van Bergh uitgegraven. Deze werkzaamheden werden in 1447 voltooid. In 1450 heeft de wijbisschop van Utrecht het vernieuwde kerkgebouw ingewijd.

De nieuwbouw bood plaats aan vele altaren. Allereerst het hoofdaltaar dat was gewijd aan de Heilige Pancratius en Gregorius. Dan waren er de altaren van Sint Antonius en Sint Sebastianus (de patroonheiligen van de beide 's-Heerenbergse gilden), van Sint Petrus, de Heilige Magdalena, Sint Jan de Doper, Sint Catharina, de Heilige Driekoningen en de Heilige Maria.

Heer Willem II had zijn bijnaam de Rijke niet voor niets en liet dit merken ook. Hij schonk de kerk vele kostbaarheden, zoals kelken, missalen en ornamenten. Ook liet hij een mooi glasraam aanbrengen met zijn heraldische acht kwartieren.

In 1496 liet graaf Oswald I op het kerkhof aan de noordoost kant van de kerk een vrijstaande houten klokkentoren bouwen. Deze toren werd in 1821 afgebroken.

In gebruik bij de protestanten

Aan het eind van de 16e eeuw is de kerk met de Reformatie in protestantse handen overgegaan. Deze periode viel in de Tachtigjarige Oorlog, toen niet alleen de stad en het kasteel, maar ook de kerk zwaar te lijden hebben gehad van oorlogshandelingen. Dit begon al meteen in 1568 toen Staatse troepen Huis Bergh belegerden en de kerk als legerplaats en paardenstal gebruikten. Toen in 1600 Joost van den Bergh in de grafkelder bijgezet werd, moesten er eerst balken voor de toegang worden weggeruimd. In 1603 stortte het dak boven het priesterkoor in.

In 1610 werd de puinhoop op het priesterkoor opgeruimd, waarna in 1612 het herstel van de kerk begon. Nog altijd herinnert een gedenksteen in de kerk aan de eerstesteenlegging door de kerkmeesters Gijsbert Twoeltters en Herman van Westhaven. Aan weerszijden van de tekst, ter hoogte van de namen, zijn gezichten uitgebeeld die wellicht de twee kerkmeesters voorstellen. Het priesterkoor was in zo'n slechte staat dat hierboven slechts een provisorisch dak werd aangebracht, dat in 1688 weer werd verwijderd. Daarbij werd ook een deel van de kerk afgebroken, zodat van het oostelijke deel niet meer dan een ruïne overbleef. Het dwarsschip en de westbouw zijn zonder veel veranderingen behouden gebleven en thans als kerk en kosterswoning in gebruik.

Met de inval van de Franse legers in het Rampjaar 1672 kwam er een tijdelijke ommekeer. De Fransen herstelden de rooms-katholieke eredienst zoveel mogelijk in de door hen bezette gebieden. Zo werd in 's-Heerenberg op 29 juli 1672 de kerk tot "den paepschen godtsdienst ingewyet", zodat de gereformeerden op het stadhuis diensten moesten houden en hun doden in de kapel van het gasthuis moesten bijzetten. Het merendeel van de bevolking zag deze ontwikkeling met vreugde aan; zij was voor het grootste deel katholiek gebleven.

De kerk bleef echter maar kort in katholieke handen: al in mei 1674 moest zij worden teruggegeven aan de gereformeerden. De katholieken gingen toen naar de hofkapel die inmiddels in Huis Berg was ingericht en naar de huiskerk in het Kerkstraatje.

De verdeling van de kerkelijke goederen in 's-Heerenberg tussen gereformeerden en katholieken bleef problematisch, tot koning Lodewijk Napoleon bij besluit van 1 maart 1809 het kerkgebouw aan de gereformeerden toewees. De kosterswoning (die toen als school in gebruik was), de kerkklokken en het kerkhof werden gemeenschappelijk bezit. In 1842 verkochten de katholieken hun helft van de school en het kerkhof. De kerkklokken bleven gemeenschappelijk eigendom tot de katholieken ze in 1897 kochten en overbrachten naar de nieuwe Pancratiuskerk.

De gedenksteen uit 1612

De gedenksteen uit 1926

De restauratie van 1925–1926

In de jaren 1925–1926 heeft dr. J.H. van Heek de kerk in zijn huidige vorm laten restaureren. De grijs gepleisterde muren werden afgebikt en de blinde ramen werden vervangen door gebrandschilderde ramen. Binnen werd een galerij en een nieuwe consistoriekamer aangebracht. De petroleumlampen maakten plaats voor elektrische verlichting.

De restauratie was voltooid in december 1926. Van Heek had voor deze gelegenheid een gedenksteen ontworpen, die zijn dochter Christine Frederike Louise op vrijdag 24 december heeft onthuld. Op zondag 26 december volgde de inwijdingsdienst, die werd geleid door dominee Van der Leeuw, voormalig predikant van 's-Heerenberg. Tijdens deze dienst voerden meerdere personen het woord, waaronder dominee Zeydner van 's-Heerenberg en dominee Buisman van Zeddam.

Met het monumentale Weidtman-orgel uit 1742 is de kerk van historische betekenis voor de gehele streek. Het werd bij de restauratie van 1926 verplaatst van de galerij boven de ingang naar de westmuur. Begin 1959 is het orgel gerestaureerd door de firma Flentrop uit Zaandam.

In 1943 werden bij opgravingen op het kerkhof de fundamenten van het koor en de twee zijkoren gevonden. Bestaande graven en waardevol geboomte maakten verdere opgraving onmogelijk. Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft de kerk schade opgelopen die nadien werd hersteld.

In 1949 heeft J.H. van Heek de kerk een klok van de klokkengieter Hemony geschonken, afkomstig uit het carillon van de Wijnhuistoren in Zutphen. De klok werd opgehangen in de muuropening van de zuidgevel. In 1967 zijn de uit 1821 daterende banken hersteld en opnieuw geverfd. In de jaren 1999-2000 zijn het dak en de bovendakse muurwerken gerestaureerd. In de jaren erna is het interieur geschilderd en aangepast voor rolstoelgebruikers.

De kerk is een rijksmonument (nr. 9271).

Beeldmateriaal

De restauratie van 1925–1926

De kerk voor de restauratie
Achterzijde kerk 1924-1925 ‎
Achterzijde kerk 1924-1925 ‎ ‎
E.W.Rosie (Willem geb. 1863. Beroep metzelaar), Evers, J.Rosie Johan. Beroep metselaar en dhr. Vriezen Sr. foto 1924-1925.

Vroeger en nu

Ansichtkaart uit 1961 door H.A. Kuilenburg naar een gravure van Jan de Beyer uit 1743
Een rekening uit 1900 van met H.W. Derksen voor metselwerk aan de bewaarschool, nu de kosterswoning
Kasteel, kerk, molen

De Kerkeraad omstreeks 1931 v.l.n.r. dhr. G.J. Vroezen (eerste opzichter van Huis Bergh), politieagent Hamer, dominee Sasse, J.W. Hofstraat (vondeling) en meester Teun de Goede
Interieur met orgel en gedenksteen De Stuers
De kerk met rechts Huis Bergh en links de Munt.
Foto: Anton Welling jr. ‎

Organisten

Jan Hendrik Poelman (geboren 1782)

Zie ook

Kaart

Bronnen

Willie Bronkhorst
Protestants Bergh
Bergh; Heren, Land en Volk, blz. 91, 98-102, 177-178
De klokkentoren op het kerkhof. Bouwhistorisch onderzoek van de restanten van een laat-middeleeuwse klokkentoren bij de N.H. kerk in 's-Heerenberg, Wijnand Bloemink, Bulletin Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond, 2001-6, blz. 185–1999
Rijksmonument 9271
Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers, inleiding bij archieftoegang 0032: Hervormde Gemeente 's-Heerenberg 1617–1965
Dagblad Het Vaderland van 28 december 1926 op Delpher
Folderactie 'Behoud ons monument' 1999/2000.
Foto's (kopieën) 1924-1925 enz.: Benny Schuurman

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
+[[Bestand: Protestantse kerk sHb.jpg|right|300px|thumb|<center>'''De kerk met links de kosterswoning</center>]]
+[[Bestand:P1000637 bewerkt.jpg|thumb|right|300px|<center>'''De kerk (links) op een [[Tegeltableaus door kunstenaar W. Lenssinck|tegeltableau]] in het [[Gasthuis Sint-Gertrudis]] </center>]]
 ==  Van slotkapel tot parochiekerk ==
-Rechts van de ingangspoort naar [[Huis Bergh]] staat de '''Hervormde kerk''' van [['s-Heerenberg]]. Deze [[Kerken en kloosters|kerk]] werd in [[1259]] door [[Adam I van den Bergh|Adam van den Bergh]] gebouwd als slotkapel en was gewijd aan de Heilige Pancratius. Er werd begonnen met twee priesters, die om de week twee missen opdroegen. De eerste mis was voor de overleden heren van het kasteel, familieleden en kennissen. De andere mis voor de nog in leven zijnde heren en andere voorname personen.
+Rechts van de toegangspoort naar [[Huis Bergh]] staat de '''protestantse kerk''' van [['s-Heerenberg]]. Deze [[Kerken en kloosters|kerk]] werd in [[1259]] door [[Adam I van den Bergh|Adam van den Bergh]] gebouwd als slotkapel en was gewijd aan de Heilige Pancratius. Er werd begonnen met twee priesters, die om de week twee missen opdroegen. De eerste mis was voor de overleden [[Graven Van den Bergh|heren van het kasteel]], familieleden en kennissen. De andere mis voor de nog in leven zijnde heren en andere voorname personen.
 De slotkapel werd uitsluitend bezocht door de bewoners van het kasteel, want de [[Sint Oswalduskerk]] in [[Zeddam]] bleef parochiekerk voor de toen nog weinige inwoners van 's-Heerenberg. De afstand naar Zeddam was echter erg groot, omdat de huidige [[Drieheuvelenweg]] vaak onbegaanbaar was na zware regenval en gedeeltelijk doorploegd met diepe karresporen. Onveilig was het er ook. De weg liep door donkere bosjes en langs eenzame heideveldjes. Daardoor kwam het vaak voor dat men te laat of helemaal niet de Zeddamse kerk bereikte. Langzamerhand ontwikkelde de kleine nederzetting bij het kasteel zich tot een woonplaats van zo'n vijf à zeshonderd zielen, waardoor de behoefte aan een eigen kerk toenam.
-In [[1399]] was het zover. De slotkapel werd door de bisschop Rudolph te Utrecht tot parochiekerk verheven en losgemaakt van de Zeddamse moederkerk. In de stichtingsbrief van 1399 geeft men ook een omschrijving van de noodzaak om zelf een parochiekerk te bezitten. In het begin van de 15e eeuw werd de slotkapel door [[Frederik III van den Bergh]] aan de westzijde uitgebreid.
+In [[1399]] was het zover. De slotkapel werd door de bisschop Frederik van Blankenheim van Utrecht tot parochiekerk verheven en losgemaakt van de Zeddamse moederkerk. [[Frederik III van den Bergh|Heer Frederik III]] liet de kapel toen aan de westzijde vergroten. In de stichtingsbrief van 1399 omschreef de bisschop de noodzaak voor de vorming om van de zelfstandige parochie 's-Heerenberg. De [[Oppervlaktewater|grachten]] van de stad waren de grenzen van de nieuwe parochie. Dirck Liefger werd tot eerste [[Pastoors en Kapelaans#'s-Heerenberg|pastoor]] van 's-Heerenberg benoemd. Hij werd kort daarna opgevolgd door Jacob Poppert, die 42 jaar lang de kerk heeft gediend.
+[[Stokkum]] en [[Lengel]] bleven parochieel onder Zeddam en kwamen pas na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in [[1853]] bij de parochie 's-Heerenberg. In de [[vorige eeuw|20e eeuw]] werden zij zelfstandige parochies; Stokkum in [[1915]] met de bouw van de [[St. Suitbertuskerk|Sint Suitbertuskerk]] en Lengel aan het eind van de jaren zestig met de bouw van de [[Emmauskerk]].
-De grenzen van de nieuwe parochie bleven binnen de grachten van de stad 's-Heerenberg. [[Stokkum]] en [[Lengel]] bleven parochieel onder Zeddam. Pas na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in [[1853]] kwamen deze plaatsen bij de parochie 's-Heerenberg. In de [[vorige eeuw|20e eeuw]] werden zij een eigen parochie; Stokkum in [[1915]] met de bouw van de [[St. Suitbertuskerk|Sint Suitbertuskerk]] in [[1915]] en Lengel aan het eind van de jaren zestig met de bouw van de [[Emmauskerk]].
+De kleinzoon van heer Frederik III, [[Willem II van den Bergh|heer Willem II]], voltooide de kerk door de aanbouw van een drietal koren. Daarbij werd onder het priesterkoor een grafkelder voor de heren en latere graven van Bergh uitgegraven. Deze werkzaamheden werden in [[1447]] voltooid. In [[1450]] heeft de wijbisschop van Utrecht het vernieuwde kerkgebouw ingewijd.
-Dirck Liefger werd tot eerste [[Pastoors en Kapelaans#'s-Heerenberg|pastoor]] van 's-Heerenberg benoemd. Hij werd kort daarna opgevolgd door Jacob Poppert, die 42 jaar lang de kerk heeft gediend.
+De nieuwbouw bood plaats aan vele altaren. Allereerst het hoofdaltaar dat was gewijd aan de Heilige Pancratius en Gregorius. Dan waren er de altaren van Sint Antonius en Sint Sebastianus (de [[Patroon|patroonheiligen]] van de beide 's-Heerenbergse [[gilden]]), van Sint Petrus, de Heilige Magdalena, Sint Jan de Doper, Sint Catharina, de Heilige Driekoningen en de Heilige Maria.
-De kleinzoon van heer Frederik III van den Bergh, [[Willem II van den Bergh]], voltooide de kerk door de aanbouw van een drietal koren. Deze werkzaamheden werden in [[1447]] voltooid. De koren werden met het vernieuwde kerkgebouw door de wijbisschop van Utrecht in [[1450]] ingewijd.
+Heer Willem II had zijn [[bijnaam]] de Rijke niet voor niets en liet dit merken ook. Hij schonk de kerk vele kostbaarheden, zoals kelken, missalen en ornamenten. Ook liet hij een mooi glasraam aanbrengen met zijn heraldische acht kwartieren.
-De nieuwbouw bood plaats aan vele altaren. Allereerst het hoofdaltaar dat was toegewijd aan de Heilige Pancratius en Gregorius. Dan waren er de altaren van Sint Antonius en Sint Sebastianus, de [[Patroon|patroonheiligen]] van de beide 's-Heerenbergse gilden, van Sint Petrus, de Heilige Magdalena, Sint Jan de Doper, Sint Catharina, de Heilige Driekoningen en de Heilige Maria.
+In [[1496]] liet [[Oswald I van den Bergh|graaf Oswald I]] op [[Begraafplaats NH kerk 's-Heerenberg|het kerkhof]] aan de noordoost kant van de kerk een vrijstaande houten [[Klokkentoren 's-Heerenberg|klokkentoren]] bouwen. Deze toren werd in [[1821]] afgebroken.
-Heer Willem, bijgenaamd de Rijke, had deze [[bijnaam]] niet voor niets en liet dit merken ook. Hij schonk de kerk vele kostbaarheden, zoals kelken, missalen en ornamenten. Ook liet hij een mooi glasraam aanbrengen met zijn heraldische acht kwartieren.
+== In gebruik bij de protestanten ==
+Aan het eind van de [[:Categorie:Jaartallen 1500-1599|16e eeuw]] is de kerk met de Reformatie in protestantse handen overgegaan. Deze periode viel in de [[Tachtigjarige Oorlog]], toen niet alleen de stad en het kasteel, maar ook de kerk zwaar te lijden hebben gehad van oorlogshandelingen. Dit begon al meteen in [[1568]] toen Staatse troepen Huis Bergh belegerden en de kerk als legerplaats en paardenstal gebruikten. Toen in [[1600]] [[Joost van den Bergh]] in de grafkelder bijgezet werd, moesten er eerst balken voor de toegang worden weggeruimd. In [[1603]] stortte het dak boven het priesterkoor in.
-Aan de noordkant van het koor heeft los van de kerk een klokkentoren gestaan. Op nevenstaande prent uit [[1743]] is deze toren aan de linkerkant naast de kerk te zien. Volgens [[Schilfgaarde, Mr. A.P. van|Van Schilfgaarde]] zou het kunnen dat deze toren in [[1617]] gebouwd is, zoals tekeningen van Pronek uit die tijd laten zien. De drie klokken die er in werden gehangen kwamen van de bekende klokkengieter Geert van Wou uit Kampen.
+In [[1610]] werd de puinhoop op het priesterkoor opgeruimd, waarna in [[1612]] het herstel van de kerk begon. Nog altijd herinnert een gedenksteen in de kerk aan de eerstesteenlegging door de kerkmeesters Gijsbert Twoeltters en Herman van Westhaven. Aan weerszijden van de tekst, ter hoogte van de namen, zijn gezichten uitgebeeld die wellicht de twee kerkmeesters voorstellen. Het priesterkoor was in zo'n slechte staat dat hierboven slechts een provisorisch dak werd aangebracht, dat in [[1688]] weer werd verwijderd. Daarbij werd ook een deel van de kerk afgebroken, zodat van het oostelijke deel niet meer dan een ruïne overbleef. Het dwarsschip en de westbouw zijn zonder veel veranderingen behouden gebleven en thans als kerk en kosterswoning in gebruik.
-{|
-|- valign=top
-|[[Bestand:Kopie van kulenburg.jpg|thumb|480px|'''Kopie van de Kulenburg-prent uit 1743]]
-|[[Bestand:P1000637 bewerkt.jpg|thumb|300px|'''De kerk (links) op een [[Tegeltableaus door kunstenaar W. Lenssinck|tegeltableau]] in het [[Gasthuis Sint-Gertrudis]]]]
-|}
-== In gebruik bij de protestanten ==
+Met de inval van de [[Franse oorlog|Franse legers]] in het Rampjaar [[1672]] kwam er een tijdelijke ommekeer. De Fransen herstelden de rooms-katholieke eredienst zoveel mogelijk in de door hen bezette gebieden. Zo werd in 's-Heerenberg op 29 juli 1672 de kerk tot "den paepschen godtsdienst ingewyet", zodat de gereformeerden op [[Nije Raethuijs|het stadhuis]] diensten moesten houden en hun doden in de [[Gasthuiskapel|kapel van het gasthuis]] moesten bijzetten. Het merendeel van de bevolking zag deze ontwikkeling met vreugde aan; zij was voor het grootste deel katholiek gebleven.
-Aan het eind van de 16e eeuw is de kerk met de Reformatie overgegaan in protestantse handen. Deze periode viel in de [[Tachtigjarige Oorlog]], toen niet alleen de stad en het kasteel, maar ook de kerk zwaar te lijden hebben gehad van oorlogshandelingen. Van de oorspronkelijke laatgotische kruiskerk restten alleen het dwarsschip, dat nu als kerk dienstdoet, en het deel van het schip dat nu de kosterswoning is. Het oostelijke deel, waarin zich het koor en de grafkelder van de [[graven Van den Bergh]] bevonden, stortte tijdens een zware storm in en ging zo geheel verloren. Van [[1610]] tot [[1612]] is de kerk gerestaureerd.
-Met de inval van de [[Franse oorlog|Franse legers]] in het Rampjaar [[1672]] kwam er een tijdelijke ommekeer. De Fransen herstelden de rooms-katholieke Kerk zoveel mogelijk in de door hen bezette gebieden. Zo werd in 's-Heerenberg op 29 juli 1672 de kerk tot "den paepschen godtsdienst ingewyet", zodat de gereformeerden op [[Nije Raethuijs|het stadhuis]] dienst moesten houden en hun doden in de [[Gasthuiskapel|kapel van het gasthuis]] moesten bijzetten. Het merendeel van de bevolking zag deze ontwikkeling met vreugde aan; zij was voor het grootste deel katholiek gebleven.
+De kerk bleef echter maar kort in katholieke handen: al in mei [[1674]] moest zij worden teruggegeven aan de gereformeerden. De katholieken gingen toen naar de hofkapel die inmiddels in Huis Berg was ingericht en naar de [[huiskerk]] in het [[Kerkstraat 's-Heerenberg|Kerkstraatje]].
-Het gebruik van de Hervormde kerk door de katholieken duurde echter maar kort. In mei [[1674]] was de kerk alweer in gereformeerde handen. De katholieken gingen toen naar de hofkapel die inmiddels in Huis Berg was ingericht en naar de [[huiskerk]] in het [[Kerkstraat 's-Heerenberg|Kerkstraatje]].
+De verdeling van de kerkelijke goederen in 's-Heerenberg tussen gereformeerden en katholieken bleef problematisch, tot [[Napoleon Bonaparte, Lodewijk|koning Lodewijk Napoleon]] bij besluit van 1 maart [[1809]] het kerkgebouw aan de gereformeerden toewees. De kosterswoning (die toen als school in gebruik was), de kerkklokken en het kerkhof werden gemeenschappelijk bezit. In [[1842]] verkochten de katholieken hun helft van de school en het kerkhof.  De kerkklokken bleven gemeenschappelijk eigendom tot de katholieken ze in [[1897]] kochten en overbrachten naar de nieuwe [[Pancratiuskerk]].
-== Restauratie ==
+{|
-In de jaren [[1925]]-[[1926]] restaureerde [[Heek, Dr Jan Herman van|dr. J.H. van Heek]] de kerk in zijn huidige vorm. De grijs gepleisterde muren werden afgebikt en de blinde ramen werden weer gebrandschilderde ramen. Binnen werd een galerij aangebracht en een nieuwe consistoriekamer gebouwd. De petroleumlampen maakten plaats voor elektrische verlichting.
+|- valign=top
+|[[Bestand:Gedenksteen protestantse kerk sHb 1612.jpg|thumb|300px|<center>'''De gedenksteen uit 1612</center>]]
+|[[Bestand:Gedenksteen protestantse kerk sHb 1926.jpg|thumb|333px|<center>'''De gedenksteen uit 1926</center>]]
+|}
+== De restauratie van 1925–1926 ==
+In de jaren [[1925]]–[[1926]] heeft [[Heek, Dr Jan Herman van|dr. J.H. van Heek]] de kerk in zijn huidige vorm laten restaureren. De grijs gepleisterde muren werden afgebikt en de blinde ramen werden vervangen door gebrandschilderde ramen. Binnen werd een galerij en een nieuwe consistoriekamer aangebracht. De petroleumlampen maakten plaats voor elektrische verlichting.
-De restauratie was voltooid in december 1926. Van Heek had voor deze gelegenheid een gedenksteen ontworpen, die op vrijdag 24 december onthuld werd door zijn dochter Christine Frederike Louise. Op zondag 26 december volgde de inwijdingsdienst, die werd geleid door [[Leeuw, Gerardus van der|dominee Van der Leeuw]], voormalig predikant van 's-Heerenberg. Tijdens deze dienst voerden meerdere personen het woord, waaronder [[Zeydner, Willem Andries|dominee Zeydner]] van 's-Heerenberg en [[Buisman, Johannes Hugo|dominee Buisman]] van [[Zeddam]].
+De restauratie was voltooid in december 1926. Van Heek had voor deze gelegenheid een gedenksteen ontworpen, die zijn dochter Christine Frederike Louise op vrijdag 24 december heeft onthuld. Op zondag 26 december volgde de inwijdingsdienst, die werd geleid door [[Leeuw, Gerardus van der|dominee Van der Leeuw]], voormalig predikant van 's-Heerenberg. Tijdens deze dienst voerden meerdere personen het woord, waaronder [[Zeydner, Willem Andries|dominee Zeydner]] van 's-Heerenberg en [[Buisman, Johannes Hugo|dominee Buisman]] van [[Zeddam]].
-Met het monumentale Weidtman-orgel uit [[1742]] is de kerk van historische betekenis voor de gehele streek. Het bedekte het gehele zuiderraam, werd bij de restauratie van 1926 hersteld en herplaatst in de westbeuk. Begin [[1959]] is het orgel gerestaureerd door de firma Flentrop uit Zaandam.
+Met het monumentale Weidtman-orgel uit [[1742]] is de kerk van historische betekenis voor de gehele streek. Het werd bij de restauratie van 1926 verplaatst van de galerij boven de ingang naar de westmuur. Begin [[1959]] is het orgel gerestaureerd door de firma Flentrop uit Zaandam.
-In [[1943]] werden bij opgravingen op het kerkhof de fundamenten van het koor en de twee zijkoren gevonden. Bestaande graven en waardevol geboomte maakten verdere opgraving onmogelijk. Tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] heeft de kerk schade opgelopen die nadien werd hersteld. In [[1967]] zijn de uit [[1821]] daterende banken hersteld en opnieuw geverfd.
+In [[1943]] werden bij opgravingen op het kerkhof de fundamenten van het koor en de twee zijkoren gevonden. Bestaande graven en waardevol geboomte maakten verdere opgraving onmogelijk. Tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] heeft de kerk schade opgelopen die nadien werd hersteld.
-In de jaren [[1999]]-[[2000]] zijn het dak en de bovendakse muurwerken gerestaureerd. In de jaren erna is het interieur geschilderd en aangepast voor rolstoelgebruikers.
+In [[1949]] heeft J.H. van Heek de kerk een klok van de klokkengieter Hemony geschonken, afkomstig uit het carillon van de Wijnhuistoren in [[Zutphen]]. De klok werd opgehangen in de muuropening van de zuidgevel. In [[1967]] zijn de uit [[1821]] daterende banken hersteld en opnieuw geverfd. In de jaren [[1999]]-[[2000]] zijn het dak en de bovendakse muurwerken gerestaureerd. In de jaren erna is het interieur geschilderd en aangepast voor rolstoelgebruikers.
-De kerk is een [[Monumenten|rijksmonument]].
+De kerk is een [[Monumenten|rijksmonument]] (nr. 9271).
 == Beeldmateriaal ==
+=== De restauratie van 1925–1926 ===
 <gallery>
-Bestand:Rekenineg HW Derksen.jpg|Jaar 1900
+Bestand:Kopie van kerk bij kasteel.jpg|De kerk voor de restauratie
-‎Bestand:Kopie van kerk bij kasteel.jpg|De kerk voor de restauratie
 Bestand:Restauratie kerk 1924-25 achterzijde kerk 2.jpg|Achterzijde kerk 1924-1925 ‎
 Bestand:5 restauratie kerk 1924-25 achterzijde kerk.jpg|Achterzijde kerk 1924-1925 ‎ ‎
 Bestand:4 restauratie kerk 1924-25 vriezen rosie evers 3.jpg|E.W.Rosie (Willem geb. 1863. Beroep metzelaar), Evers, J.Rosie Johan. Beroep metselaar en dhr. Vriezen Sr. foto 1924-1925.
-Bestand:4 restauratie kerk 1924-25 vriezen rosie evers 2.jpg ‎
+Bestand:4 restauratie kerk 1924-25 vriezen rosie evers 2.jpg
+</gallery>
+<gallery>
 Bestand:4 restauratie kerk 1924-25 vriezen rosie evers 1.jpg
 Bestand:3 restauratie kerk 1924-25 foto3.jpg
@@ Regel 56: / Regel 62: @@
 Bestand:Restauratie kerk 1924-25 W Evers en H Derksen.jpg ‎
 Bestand:Restauratie kerk 1924-25 achterzijde kerk 3.jpg
-Bestand:IMGP2029.JPG|Hervormde kerk te 's-Heerenberg. Foto: Anton Welling jr. ‎
-Bestand:Kopie van h.jpg
-Bestand:Kopie van kulenburg.jpg|Kopie Kulenburg-prent 1743
-Bestand:Hervormde kerk en molen.jpg|Kasteel, kerk, molen
-‎Bestand:Hervormde_kerk_interieur_kl.jpg
-Bestand:Kerkeraad_NH_gem_Heerenberg_1930_kl.jpg|De Kerkeraad omstreeks 1931 v.l.n.r. dhr. [[Vriezen, G.J.]] eerste opzichter van Huis Bergh, dhr. Hamer politieagent, domiee [[Sasse, Henri Marinus|Henri Marinus Sasse]], de heer [[Hofstraat, Johannes Wilhelmus|Hofstraat]] (vondeling) en meester [[Goede, Teun de|Teun de Goede]]
 </gallery>
-<br clear="all"/>
+=== Vroeger en nu ===
+<gallery>
+Bestand:Kopie van kulenburg.jpg|Ansichtkaart uit [[1961]] door H.A. Kuilenburg naar een gravure van Jan de Beyer uit [[1743]]
+Bestand:Rekenineg HW Derksen.jpg|Een rekening uit [[1900]] van met [[Derksen, Hendrikus Wilhelmus|H.W. Derksen]] voor metselwerk aan de bewaarschool, nu de kosterswoning
+‎Bestand:Hervormde kerk en molen.jpg|Kasteel, kerk, [[Torenmolen|molen]]
+‎Bestand:Kopie van h.jpg
+</gallery>
+<gallery>
+Bestand:Kerkeraad_NH_gem_Heerenberg_1930_kl.jpg|De Kerkeraad omstreeks 1931 v.l.n.r. dhr. [[Vriezen, G.J.|G.J. Vroezen]] (eerste opzichter van Huis Bergh), politieagent Hamer, [[Sasse, Henri Marinus| dominee Sasse]], [[Hofstraat, Johannes Wilhelmus|J.W. Hofstraat]] (vondeling) en meester [[Goede, Teun de|Teun de Goede]]
+Bestand: Interieur,_aanzicht_orgel,_orgelnummer_635_-_'s-Heerenberg_-_20359393_-_RCE.jpg|Interieur met orgel en [[Wapen De Stuers|gedenksteen De Stuers]]
+Bestand:IMGP2029.JPG|De kerk met rechts Huis Bergh en links [[Munt, De|de Munt]].<br> Foto: Anton Welling jr. ‎
+</gallery>
 ==[[Organisten]]==
@@ Regel 79: / Regel 90: @@
 *[http://www.protestantsbergh.nl  Protestants Bergh]
 *[[Bergh; Heren, Land en Volk]], blz. 91, 98-102, 177-178
+*''De klokkentoren op het kerkhof. Bouwhistorisch onderzoek van de restanten van een laat-middeleeuwse klokkentoren bij de N.H. kerk in 's-Heerenberg'', Wijnand Bloemink, [http://www.knob.nl Bulletin Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond], 2001-6, blz. 185–1999
+*[http://www.rijksmonumenten.nl/monument/9271/sint-pancras-en-joriskerk/s-heerenberg/ Rijksmonument 9271]
+*[http://www.ecal.nu Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers], inleiding bij archieftoegang 0032: Hervormde Gemeente 's-Heerenberg 1617–1965
 *Dagblad ''Het Vaderland'' van 28 december 1926 op [http://www.delper.nl Delpher]
-*Folder Actie 'Behoud ons monument' 1999/2000.
+*Folderactie 'Behoud ons monument' 1999/2000.
-*Foto's (kopieën) 1924-1925 enz. [[Schuurman, B.C.J.A|Benny Schuurman]]
+*Foto's (kopieën) 1924-1925 enz.: [[Schuurman, B.C.J.A|Benny Schuurman]]
-[[Categorie: Kerken en Kloosters 's-Heerenberg]]
+[[Categorie: Kerken en Kloosters 's-Heerenberg]] [[Categorie: Monumenten 's-Heerenberg]]
-[[Categorie: Monumenten 's-Heerenberg]]

Hervormde kerk in 's-Heerenberg: verschil tussen versies

Versie van 11 okt 2019 om 10:49

Inhoud

Van slotkapel tot parochiekerk

In gebruik bij de protestanten

De restauratie van 1925–1926

Beeldmateriaal

De restauratie van 1925–1926

Vroeger en nu

Organisten

Zie ook

Kaart

Bronnen

Navigatiemenu

Persoonlijke instellingen

Naamruimten

Varianten

Weergaven

Meer

Zoeken

Navigatie

Pagina's

Wijzigingen

Bijzondere pagina's

Hulpmiddelen