Garschagen, Carl Imanuel Leberecht

Zijn jeugd

Leeb Garschagen (links) in 1908 met zijn ouders, twee zussen en een neefje.

Carl Imanuel Leberecht Garschagen was de kunstschilder die Wolkenland liet bouwen.

Hij werd op 18 december 1873 geboren in Siegburg, Pruisen, als zoon van Emanuel Leberecht Garschagen en Franziska Mathilde Frieda Heyder. Hij had drie oudere zussen en een jongere broer, van wie er twee jong overleden. De spelling van zijn voornamen is hier zoals in het bevolkingsregister van Bergh, maar in andere bronnen komt Imanuel voor als Immanuel of Emanuel en Leberecht als Lebrecht. Zijn roepnaam was Leeb.

Zijn vader was Luthers predikant en had van 1874 tot 1908 Nijmegen als standplaats. Leeb groeide zodoende op in Nederland. Na terugkeer naar Pruisen overleed zijn vader daar in 1910. Het was de bedoeling dat ook Leeb predikant zou worden, maar na een begin aan de studie theologie in Bazel en Zürich, besloot hij kunstschilder te worden. Hij studeerde kunstgeschiedenis en schreef in dit verband rond 1900 "Das Rathaus zu Nymwegen: Eine kunsthistorische Studie", een kunsthistorische verhandeling over het 16e-eeuwse stadhuis van Nijmegen.

Naar Bergh

In april 1914 vestigde hij zich met zijn moeder en een van zijn zussen in Zeddam. Zij betrokken een huis in de Bovendorpsstraat tegenover de ingang van de Sint Oswalduskerk. Tegenwoordig is dat het huis op nummer 9.

Zij kwamen van Elten, waar zij op de Eltenberg hadden gewoond. Leeb zocht aan de Nederlandse kant van de grens een vergelijkbare woonplek, niet alleen voor het uitzicht dat hij als kunstschilder nodig had, maar ook omwille van zijn gezondheid. Hij leed namelijk aan malaria. De locatie die hij vanuit Zeddam zocht, vond hij nadat hij in het Bergherbos bij Beek in een hoge boom geklommen was. Begin 1917 vroeg hij bij de gemeente vergunning aan om daar een landhuis met rieten kap en een tijdelijke houten woonkeet te bouwen. De vergunning voor het woonhuis werd geweigerd, maar de houten woonkeet werd door het Zeddamse timmerbedrijf van Theet Varwijk gebouwd voor een uurloon van 30 cent. In 1919 heeft Varwijk een dakverdieping aan de woonkeet toegevoegd en een zomerhuisje op het terrein gebouwd. Leeb en zijn moeder en zus zijn daar in oktober van dat jaar gaan wonen. Hij schilderde vooral natuur en wolkenluchten, wat hem ertoe bracht zijn huis Wolkenland te noemen.

In december 1919 kreeg Leeb het Nederlandse staatsburgerschap. In de memorie van toelichting bij het wetsbesluit wordt vermeldt dat hij het Pruisische staatsburgerschap had verloren. Gezien de jaren van zijn verblijf in Nederland, kan de reden daarvoor zijn dat hij zich tijdens de Eerste Wereldoorlog aan de dienstplicht in Pruisen had onttrokken. Toch verhuisde hij in de herfst van 1921, na amper twee jaar in Wolkenland, met zijn moeder en zus naar Pruisen. Zij gingen naar Laurensberg, een plaatsje vlak over de Nederlandse grens tussen Aken en Kerkrade. De uitschrijving in het bevolkingsregister vermeldt de straat in Laurensberg waar zij gingen wonen: Vetschauer Berg.

Over zijn verdere levensloop zijn geen gegevens voorhanden.

Leeb verkocht Wolkenland aan jonkvrouwe Aimée Brantsen uit Angerlo, die het in 1923 liet verbouwen en vergroten. Hiermee veranderde de aanblik van Leebs oorspronkelijke huis ingrijpend, maar de wederopbouw na de brand in 1931 en vervolgens na de beschieting door Britse jachtbommenwerpers in 1944 hebben het onherkenbaar veranderd.

Zijn oeuvre

Zoals hierboven al vermeld, schilderde Garschagen vooral natuur en wolkenluchten, maar het is niet gemakkelijk werk van hem te vinden. Het enige dat – voor zover bekend – voor het publiek te zien is, hangt in het Liemers Museum in Zevenaar. Het is een ongedateerd olieverfschilderij (inventarisnummer 2594) "voorstellende een zicht op de Hulsenberg in Montferland".

Een schilderij van een geheel ander genre wordt genoemd in de collectie van Huis Bergh. Het is een kopie op ware grootte van het portret van Willem van Oranje door Antonio Moro uit omstreeks 1555. Het origineel hangt in de Gemäldegalerie alte Meister in Kassel, waar Garschagen wel haast moet zijn geweest toen hij zijn kopie rond 1925 maakte. De locatie van het schilderij is echter onbekend.

Ook heeft hij een portret geschilderd van Hendrik Pas, een van zijn buurlui in de Bovendorpsstraat. Hendrik was in 1914 vanuit Azewijn bij zijn neef Gerrit Pas ingetrokken, de oprichter van Pas Reform. Misschien heeft Leeb dit portret geschilderd ter gelegenheid van Hendriks tachtigste verjaardag in 1915. Helaas is het verloren gegaan.

Over Leebs verdere oeuvre zijn geen gegevens voorhanden.

Bronnen

• Old Ni-js nr. 12, blz. 28-29
• Bevolkingsregister Bergh
• Archiv der Evangelischen Kirche im Rheinland in de archieven van Noord-Rijnland-Westfalen
• Noviomagus, de geschiedeniswebsite over Nijmegen
• Ina Eskes: 'In de wolken': Wolkenland in Montferland (2005)
• Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (bouwvergunningen 114 en 137 van de gemeente Bergh)
• Collectie Gelderland voor gegevens over de twee eerstgenoemde schilderijen
• Mededeling Gerhard Pas